STAN PRAWNY NA 15 PAŹDZIERNIKA 2025
Zasady wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop są zależne od tego, w jakiego rodzaju jednostce zatrudniony jest nauczyciel. Jakie są podstawowe różnice między jednostkami publicznymi i niepublicznymi? O czym należy pamiętać, obliczając wymiar ekwiwalentu?
Zasady ogólne
Strony stosunku pracy, zawierając umowę o pracę, dokonują uzgodnienia istotnych warunków pracy i płacy, obejmujące wymiar etatu pracownika, należne wynagrodzenie czy dodatkowe świadczenia ze stosunku pracy. Większość tych elementów musi uwzględniać przepisy szczególne, określające np. minimalną wysokość świadczeń. Do tego strony stosunku pracy, czyli pracodawca i pracownik, nie mogą zmienić regulacji prawa pracy na niekorzyść pracownika. Taką zasadą jest udzielanie urlopu w naturze, zgodnie z art. 152 Kodeksu pracy. Przepis ten stanowi, że pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego, którego nie może się zrzec.
Umowa nie może więc przewidywać w tym zakresie innych rozwiązań dla pracownika, w szczególności – wypłaty dodatkowego wynagrodzenia w zamian za zrzeczenie się prawa do urlopu wypoczynkowego. W efekcie ekwiwalent za niewykorzystany urlop przysługuje wyłącznie w przypadkach wyraźnie wskazanych w przepisach prawa powszechnie obowiązującego, a w sytuacji nauczycieli przepisem tym jest art. 66 ust. 2 Karty nauczyciela, zgodnie z którym przysługuje im ekwiwalent pieniężny za okres niewykorzystanego urlopu w razie:
- niewykorzystania przysługującego urlopu wypoczynkowego z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy,
- powołania do zasadniczej służby wojskowej albo do odbywania zastępczo obowiązku tej służby, do okresowej służby wojskowej lub do odbywania długotrwałego przeszkolenia wojskowego.
Najczęściej ekwiwalent wypłaca się w związku z rozwiązaniem stosunku pracy przez nauczyciela, który nie wykorzystał urlopu w czasie, gdy stosunek pracy jeszcze trwał.
Ważne! Pamiętać trzeba, że do nauczycieli stosuje się też art. 171 § 3 k.p., w myśl którego pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego w przypadku, gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Stosownie do art. 64 ust. 3 KN nauczycielom przedszkoli będących jednostkami nieferyjnymi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Wymiar ten jest jednak właściwy wyłącznie dla przedszkoli prowadzonych przez gminy i nie ma zastosowania do nauczycieli przedszkoli niesamorządowych, zarówno publicznych, jak i niepublicznych, więc wymiar urlopu zatrudnionych w tych jednostkach będzie określony wyłącznie w art. 154 k.p. Wynosi on:
- 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Ekwiwalent jest instytucją przewidzianą także przez regulacje Kodeksu pracy. Wypłaca się go tym nauczycielom, którzy nie są zatrudnieniu w przedszkolach samorządowych. Zgodnie z art. 171 § 1 k.p. w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny.
Ważne! Przy obliczaniu należnego ekwiwalentu należy ustalić w pierwszej kolejności, do jakiego wymiaru urlopu ma prawo nauczyciel oraz z ilu dni przysługującego mu urlopu skorzystał. Z kolei przy obliczaniu wysokości przysługującego urlopu trzeba pamiętać o zasadzie wynikającej z art. 1553
