STAN PRAWNY NA 18 CZERWCA 2025

Pracownik planujący przerwę w wykonywaniu pracy korzysta z urlopu wypoczynkowego lub bezpłatnego, a w przypadku narodzin dziecka – z urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego bądź rodzicielskiego. Przepisy prawa przewidują jednak sytuacje, w których pracownik może zostać zwolniony z obowiązku świadczenia pracy z innych przyczyn. Dotyczy to przede wszystkim okoliczności związanych z życiem osobistym pracownika lub realizacją przez niego obowiązków o charakterze publicznym.

Stawienie się pracownika przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony

Zgodnie z § 5 Rozporządzenia MPiPS z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (dalej: Rozporządzenie o zwolnieniach) pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika wezwanego do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony na czas niezbędny w celu załatwienia sprawy będącej przedmiotem wezwania. Konieczność zwolnienia pracownika pojawi się w przypadkach określonych w Ustawie z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny.

W przypadku skorzystania przez pracownika z takiego zwolnienia od pracy pracodawca ma obowiązek wydać zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia w celu uzyskania przez pracownika od właściwego organu rekompensaty pieniężnej z tego tytułu – w wysokości i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas zwolnienia (§ 16 ust. 2 Rozporządzenia o zwolnieniach).

Na podstawie Ustawy o obronie Ojczyzny pracownikom wezwanym do osobistego stawienia się przed właściwy organ w sprawach dotyczących obowiązku obrony, którzy nie otrzymali wynagrodzenia za czas opuszczony z powodu wezwania, przysługuje, na ich żądanie, zryczałtowana rekompensata za utracone zarobki. Rekompensata przysługuje za każdy dzień w wysokości 1/30 minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w grudniu roku poprzedniego. Rekompensatę wypłaca organ wzywający na podstawie zaświadczeń wydanych przez pracodawców.

Dowodem usprawiedliwiającym nieobecność w pracy jest w tym przypadku imienne wezwanie pracownika do osobistego stawienia się, wystosowane przez organ właściwy w sprawach powszechnego obowiązku obrony, zawierające adnotację potwierdzającą stawienie się pracownika na to wezwanie (§ 3 pkt 4 Rozporządzenia o zwolnieniach).

Stawienie się pracownika przed organem administracji

Zgodnie z § 6 Rozporządzenia o zwolnieniach pracodawca ma obowiązek zwolnić od pracy pracownika na czas niezbędny do stawienia się przez niego na wezwanie:

1) organu administracji rządowej,

2) organu samorządu terytorialnego,

3) sądu,

4) prokuratury,

5) policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia.

Za czas powyższego zwolnienia pracownik nie ma co prawda prawa do wynagrodzenia od pracodawcy, jednakże może on uzyskać rekompensatę pieniężną. W tym celu pracownik musi uzyskać od pracodawcy stosowne zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas zwolnienia. Podstawę prawną w tym zakresie stanowią m.in.:

1) art. 86 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,

2) art. 56 § 1 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego,

3) art. 98 Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego.

Obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy mogą przewidywać zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia za czas powyższych zwolnień.

Dowodem usprawiedliwiającym nieobecność w pracy jest w tym przypadku imienne wezwanie pracownika do osobistego stawienia się, wystosowane przez dany organ administracji, sąd, prokuraturę, policję lub organ prowadzący postępowanie w sprawach o wykroczenia – w charakterze strony lub świadka w postępowaniu prowadzonym przed tymi organami, zawierające adnotację potwierdzającą stawienie się pracownika na to wezwanie (§ 3 pkt 4 Rozporządzenia o zwolnieniach).

Zwolnienie od pracy pracownika oddającego krew

Według § 12 Rozporządzenia o zwolnieniach pracodawca ma obowiązek zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Należy mieć na uwadze, że zwolnienie nie powinno następować na dowolnie określony przez pracownika czas, lecz na czas oznaczony przez daną stację krwiodawstwa. Ponadto pracodawca ma obowiązek zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich – jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy.

Z powyższym przepisem współbrzmi treść art. 9 Ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi. Określa on uprawnienia honorowych dawców krwi i zasłużonych honorowych dawców krwi, których definicje prawne zostały określone w art. 6 tej Ustawy. Do uprawnień tych należą: