STAN PRAWNY NA 9 CZERWCA 2025
Czy gwarantowana przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej wolność sumienia i religii oznacza dla przedszkoli niepublicznych obwiązek organizowania nauki religii na życzenie rodziców? Czy może przeciwnie, placówki niepubliczne są całkowicie zwolnione z takiego obowiązku? Co mówią na ten temat przepisy?
Podstawa prawna organizacji nauki religii
Jedynym aktem regulującym zasady organizowania nauki religii jest Rozporządzenie MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, zgodnie z którym:
- publiczne przedszkola i szkoły podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców,
- publiczne szkoły ponadpodstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców bądź samych uczniów,
- po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują wyłącznie uczniowie.
Jak wskazuje § 2 tego aktu, przedszkole i szkoła organizują naukę religii w grupie obejmującej wychowanków danego oddziału albo uczniów danego oddziału lub danej klasy, jeżeli na naukę religii w danym oddziale lub danej klasie zgłosi się nie mniej niż siedmiu wychowanków tego oddziału albo uczniów tego oddziału lub tej klasy. Natomiast stosownie do § 2 pkt 1b i nast. – przedszkole i szkoła mogą organizować naukę religii również w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej. Nauczanie religii odbywa się – jak mówi § 4 Rozporządzenia – na podstawie programów opracowanych i zatwierdzonych przez właściwe władze kościołów oraz innych związków wyznaniowych, przedstawionych Ministrowi Edukacji Narodowej do wiadomości. Te same zasady stosuje się wobec podręczników do nauczania religii.
Przywołany przepisy mają jednak wprost zastosowanie wyłącznie do szkół i przedszkoli publicznych, zarówno samorządowych, jak i niesamorządowych. Nie istnieje analogiczny akt, który odnosiłby się do placówek niepublicznych. Warto zatem zastanowić się nad konsekwencjami takiego stanu rzeczy, z reguły bowiem jest on interpretowany jako brak obowiązku organizowania nauki religii w niepublicznych jednostkach organizacyjnych systemu oświaty. Sytuacja prawna jest tu jednak bardziej skomplikowana. W jej rozpoznaniu trzeba wyjść od regulacji ustawy zasadniczej. Zgodnie z art. 53 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Istotny jest także ust. 3 przywołanej regulacji, w świetle którego rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami.
Czy wobec tego prawo rodziców do zapewnienia nauczania religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami oznacza obowiązek organizowania na życzenie rodziców lekcji religii w niepublicznych jednostkach oświatowych, w tym w przedszkolach, czy też prawo to jest realizowane poprzez możliwość wyboru takiego przedszkola, które faktycznie naukę religii prowadzi? Aby to rozstrzygnąć, trzeba przywołać istniejące interpretacje Konstytucji. Według Leszka Garlickiego (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz
