Krzyk, agresja wobec nauczyciela lub koleżanek i kolegów, zaczepianie i prowokowanie, wycofywanie się, apatia, brak zainteresowania. Opisane zachowania mogą być objawami stresu, przebodźcowania czy też trudności dziecka z regulowaniem swoich stanów emocjonalnych. Gdy zdarzy się trudny dla dziecka dzień, warto sięgnąć po odpowiednie narzędzia i spróbować ten dzień uratować. Jak to zrobić?

Wiedza o samoregulacji, promowana przez Stuarta Shankera, pozwala nam spojrzeć na zachowania dzieci jak na objawy ich trudności z wyregulowaniem emocji. Samoregulacja rozumiana jest zaś jako przywracanie równowagi układu nerwowego w sytuacjach nadmiernego stresu. Każdy człowiek jest inny, więc niezwykle ważna okazuje się umiejętność rozpoznania właściwych dla danego dziecka sygnałów stresu oraz rodzaju stresorów, które podnoszą napięcie, a także odnalezienie właściwych i skutecznych dla indywidualności danego dziecka sposobów jego redukcji. Dlatego nie ma jednego sposobu, gotowej recepty czy przepisu, a jedynie wskazówki, które mogą być wspierające dla dzieci w poszukiwaniu własnej drogi do samoregulacji.

Metoda Self-Reg

Propozycja metody Self-Reg na ratowanie trudnego dnia jest szansą dla dzieci i dorosłych (warto pamiętać, że nigdy nie jest za późno na naukę samoregulacji swoich emocji), jak i na pogłębienie swojej wiedzy oraz testowanie różnych strategii, aż do odnalezienia tych skutecznych. Istotne jest, że im młodsze dziecko, tym układ nerwowy jest bardziej niedojrzały i potrzeba większego wsparcia oraz udziału dorosłego w nauce samoregulacji.

Podejście Self-Reg zakłada pięć kroków:

1. Rozpoznanie sygnałów stresu.
2. Rozpoznanie stresorów.
3. Zredukowanie stresorów.
4. Zwiększenie samoświadomości.
5. Regeneracja.

Ważne!

Pierwsze dwa kroki (rozpoznanie sygnałów stresu i stresorów) prowadzą nas do kolejnych trzech (zredukowania stresorów, zwiększenia samoświadomości i zregenerowania się), które stanowią odpowiedź na tytułowe pytanie o to, jak uratować trudny dzień.

Pierwszy krok – rozpoznanie sygnałów stresu

Krok ten wiąże się z koncentracją na zachowaniu i jest momentem zadania sobie pytania: „Czy zachowanie to wiąże się ze stresem?”. Odwołuje się do refleksji i metalizowania stanów emocjonalnych dziecka, znajdujących się „pod” zachowaniem. Gdybyśmy przyjęli metaforę góry lodowej, której wierzchołek wystaje ponad powierzchnię wody, i jest tym, co widzimy, a to, czego nie widzimy, znajduje się pod powierzchnią wody. To, co pod powierzchnią wody, to odpowiedzi na pytania:

• „Co może znaczyć dane zachowanie?”,
• „ Co przeżywa dziecko?”,
• „Co próbuje mi powiedzieć i przekazać o swoich stanach wewnętrznych, zachowując się w ten sposób?”.

Częstą trudnością rodziców i innych dorosłych, którzy sami pod wpływem trudnych zachowań dzieci znajdują się w stanie wysokiego napięcia, jest przypisywanie dziecku intencjonalności zachowań, złośliwości, złej woli, robienia czegoś specjalnie przeciwko dorosłym. Prowadzi to do niezrozumienia dziecka i pogłębiania jego trudności adaptacyjnych oraz samoregulacyjnych.

Gdy zobaczymy, że za trudnym zachowaniem stoi wiele stresorów oraz brak wykształconych strategii, by sobie z nimi poradzić, będzie nam łatwiej zrozumieć dziecko oraz reagować adekwatnie, a więc tak, jak ono tego potrzebuje.

Drugi krok – rozpoznanie stresorów

To odnalezienie przyczyn, które mogą stać za określonym zachowaniem. To również moment poszukiwania refleksji nad przyczynami napięcia. Każdy stresor może wpłynąć na gwałtowne podniesienie napięcia, a często jest tak, że stresory na siebie wzajemnie oddziałują i wzmacniają swoje działanie. Warto przeanalizować sytuację i ustalić, czym dane zachowanie dziecka (np. wybuch złości) było spowodowane.

Ważne jest, aby przyjrzeć się stresorom w pięciu obszarach (biologicznym, emocjonalnym, społecznym, poznawczym i prospołecznym), a także pamiętać, że coś, co dla jednej osoby jest stresorem, dla innej już może nim nie być.