STAN PRAWNY NA 27 MARCA 2025

Sytuacja prawna nauczycieli różni się w zależności od tego, czy są zatrudnieni w jednostkach publicznych, czy niepublicznych. Decydujący jest przede wszystkim zakres objęcia nauczycieli z poszczególnych typów szkół zapisami Karty nauczyciela. Przyjrzyjmy się różnicom wynikającym z przepisów.

Zakres stosowania Karty nauczyciela w szkołach niepublicznych

Porównując sytuację prawną nauczycieli zatrudnionych w placówkach publicznych i niepublicznych, należy w pierwszej kolejności wskazać przepis, który reguluje zakres przepisów Karty nauczyciela odnoszących się również do nauczycieli w szkołach niepublicznych. Otóż o stosowaniu treści zamieszczonych w tym akcie prawnym w niepublicznych przedszkolach, szkołach i placówkach przesądza zapis art. 1 ust. 2 pkt 2 lit. b KN. Wskazuje on, że ustawie (tj. Karcie nauczyciela) podlegają w zakresie określonym ustawą nauczyciele zatrudnieni w ww. jednostkach oświaty. Zakres zastosowania wobec powyższej grupy przepisów Karty został z kolei określony w art. 91b ust. 2 KN. Szczegółowo wskazano w nim, jakie przepisy tej ustawy będą odnosiły się do omawianej grupy nauczycieli.

W przypadku nauczycieli zatrudnionych w szkołach i przedszkolach publicznych zastosowanie znajduje co do zasady cała Karta nauczyciela (z pewnymi wyjątkami, np. dotyczącymi nauczycieli zatrudnionych w publicznych szkołach i przedszkolach, ale prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego).

Podstawowe obowiązki nauczyciela

Zarówno w publicznych, jak i niepublicznych jednostkach oświaty obowiązuje regulacja prawna art. 6 KN określająca podstawowe obowiązki nauczyciela. Co więcej, przepis ten ma zastosowanie do nauczycieli bez względu na ich wymiar zatrudnienia. Wskazano w nim, że nauczyciel jest obowiązany:

1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę,

2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju,

3) dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego,

4) doskonalić się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły,

5) kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka,

6) dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

Warto pamiętać, że uchybienie powyższym obowiązkom może być przesłanką do ewentualnego pociągnięcia nauczyciela do odpowiedzialności dyscyplinarnej (również w niepublicznych jednostkach oświaty).

Ocena pracy nauczyciela

Kolejnym istotnym przepisem obowiązującym zarówno w przypadku nauczycieli zatrudnionych w publicznych, jak i niepublicznych szkołach i przedszkolach jest ten dotyczący oceny pracy. Co więcej, przepis ten znajdzie zastosowanie do wszystkich nauczycieli – bez względu na ich wymiar zatrudnienia.

Podstawowe zasady przeprowadzania oceny pracy nauczyciela zawarto w art. 6a KN. Zgodnie z nim praca nauczyciela podlega ocenie. Może być ona dokonana w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie roku od dokonania oceny poprzedniej, z inicjatywy dyrektora szkoły lub na wniosek:

1) nauczyciela,

2) organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

3) organu prowadzącego szkołę,

4) rady szkoły,

5) rady rodziców.

Warto wskazać, że zgodnie z art. 6a ust. 1e KN ocena pracy nauczyciela dotyczy stopnia realizacji obowiązków określonych w art. 6 KN (tj. podstawowych obowiązków nauczyciela) i art. 42 ust. 2 KN (dotyczącego zadań realizowanych w ramach obowiązującego czasu pracy przez nauczyciela zatrudnionego w przedszkolu lub szkole publicznej prowadzonej przez JST) oraz w art. 5 Ustawy Prawo oświatowe (mówiącym o obowiązku kierowania się przez nauczyciela dobrem uczniów w prowadzonych działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych) w zakresie wszystkich obszarów działalności szkoły. Jednakże, biorąc pod uwagę treść art. 91b KN, zgodnie z którą w przypadku nauczycieli zatrudnionych w niepublicznych szkołach nie znajduje zastosowania art. 42 KN, podczas dokonywania oceny ich pracy należy brać pod uwagę wyłącznie stopień realizacji obowiązków określonych w art. 6 KN oraz art. 5 Prawa oświatowego.

Ponieważ w przypadku omawianej grupy nauczycieli przepis art. 6a KN znajduje zastosowanie w całości, wspomniane szkoły i przedszkola niepubliczne powinny w trakcie dokonywania oceny pracy nauczycieli stosować przepisy Rozporządzenia w sprawie oceny pracy nauczycieli.

Wymagania kwalifikacyjne stawiane nauczycielom

Niezależnie od wymiaru czasu pracy nauczyciele zatrudniani w niepublicznych jednostkach oświaty powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne określone dla nauczycieli szkół publicznych, o których mowa w art. 9 KN. Zgodnie z tym przepisem stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która:

1) posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje,

2) przestrzega podstawowych zasad moralnych,

3) spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu.

Ponadto nauczyciele zatrudnieni w niepublicznych placówkach powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne, o których mowa w Rozporządzeniu w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Określa ono:

1) szczegółowe kwalifikacje wymagane od nauczycieli, w szczególności poziom wykształcenia i jego zakres w odniesieniu do poszczególnych typów szkół i rodzajów placówek,

2) warunki uzyskiwania kwalifikacji do nauczania języków obcych,

3) wykaz egzaminów, poprzez które uzyskuje się kwalifikacje do nauczania języków obcych,

4) szkoły i wypadki, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli.

Legitymacja służbowa