STAN PRAWNY NA 17 MARCA 2025

Wydana przez Sąd Najwyższy uchwała dotycząca wynagrodzenia nauczycieli za nadgodziny może mieć istotny wpływ na ich zarobki. Umożliwia ona dochodzenie zapłaty za czas pracy, który do tej pory nie był uznawany za nadgodziny, nawet trzy lata wstecz. Co w praktyce oznacza to dla nauczycieli i samorządów?

Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2025 r. (III PZP 3/24) to prawdziwa rewolucja w interpretowaniu przepisów dotyczących czasu pracy nauczycieli. Choć jest to orzeczenie bez wątpienia korzystne dla nauczycieli, to jednak skutki jego zastosowania mogą być rozmaite. Konsekwencją mogą być np. działania samorządów polegające na ograniczeniu wszelkich nauczycielskich aktywności, które mogłyby skutkować naliczeniem dodatkowego wynagrodzenia za nadgodziny.

Sedno problemu

Sama uchwała jest skutkiem Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2024 r. (I PSKP 24/23), mocą którego powiększonemu składowi Sądu Najwyższego zostało przekazane do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne: „Czy problematyka pracy w godzinach nadliczbowych nauczycieli została wyczerpująco uregulowana w przepisach Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (…), czy też należy do niej odpowiednio stosować, na podstawie art. 91c ust. 1 Karty nauczyciela, przepisy Rozdziału V Działu Szóstego Kodeksu pracy?”. 

Wymieniona wyżej część Kodeksu pracy to regulacje dotyczące nadgodzin, co do których do tej pory powszechnie przyjmowano interpretację, że nie mają one zastosowania do nauczycieli. Nauczycielska pragmatyka służbowa, czyli Karta nauczyciela, regulowała kwestie zwiększonych obowiązków nauczycieli na swój własny sposób, czyli przyznając prawo do godzin ponadwymiarowych, i na tej podstawie uznawano do tej pory, że skoro nauczyciele mają prawo do godzin ponadwymiarowych, to regulacja Karty nauczyciela w zakresie czasu pracy ponad normę jest kompletna, a więc nie ma podstaw do przyznawania nauczycielom prawa do godzin nadliczbowych, zgodnie z zasadą wynikającą z art. 91c ust. 1 KN. Przepis ten stanowi bowiem, że wyłącznie w przypadku spraw, których nie reguluje Karta nauczyciela, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Uznając zatem, że nauczycielskie godziny ponadwymiarowe stanowią odpowiednik godzin nadliczbowych, nie ma już potrzeby sięgania do regulacji Kodeksu pracy.