STAN PRAWNY NA 28 LISTOPADA 2024

Pomoc uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oznacza m.in. współpracę szkoły ze specjalistami. Przebiega ona według określonych procedur zależnych od sytuacji i potrzeb danego ucznia. Jak skutecznie zorganizować pomoc psychologiczną w różnych przypadkach zgodnie z przepisami?

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniom w szkole jest organizowana przez nauczycieli i specjalistów na zasadach określonych w Rozporządzeniu w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Powinna być ona udzielona po rozpoznaniu problemów dziecka wynikających z:

• niepełnosprawności,
• niedostosowania społecznego,
• zagrożenia niedostosowaniem społecznym,
• zaburzeń zachowania lub emocji,
• ze szczególnych uzdolnień,
• ze specyficznych trudności w uczeniu się,
• deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych,
• choroby przewlekłej,
• sytuacji kryzysowych lub traumatycznych,
• niepowodzeń edukacyjnych,
• zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi,
• trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.

Ważne!
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega na rozpoznaniu trudności ucznia, a następnie dostosowaniu do nich metod i form pracy z uczniem oraz sposobu egzekwowania wymagań. Umożliwia także wsparcie uczniów w postaci zajęć terapeutycznych oraz wyrównawczych. 

Zgodnie z przepisami pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest dobrowolna. Oznacza to, że rodzic lub dorosły uczeń mogą z niej zrezygnować. Rezygnacja z zajęć wyrównawczych i terapeutycznych jest równoznaczna z rezygnacją z innych form wsparcia ucznia.

Pomoc jest udzielana z inicjatywy:

• ucznia,
• rodziców ucznia,
• dyrektora szkoły,
• nauczyciela, wychowawcy grupy wychowawczej lub specjalisty, prowadzących zajęcia z uczniem,
• pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania lub higienistki szkolnej,
• poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej,
• asystenta edukacji romskiej,
• pomocy nauczyciela,
• pracownika socjalnego,
• asystenta rodziny,
• kuratora sądowego,
• organizacji pozarządowej, innej instytucji lub podmiotu działających na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest organizowana przy współpracy z:

• rodzicami uczniów,
• poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli,
• innymi przedszkolami, szkołami i placówkami,
• organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

W zależności od zaistniałych potrzeb, wynikających z przyjęcia do szkoły uczniów z określonymi potrzebami rozwojowymi, zatrudnia się odpowiednich specjalistów zapewniających wymagane wsparcie dla uczniów.

Ważne!
Dyrektor jest zobowiązany do uzgodnienia z organem prowadzącym liczby godzin danego specjalisty przeznaczonych na pracę z uczniami (także w trakcie roku szkolnego, jeśli zaistnieje taka potrzeba). Następnie zawiera z nim umowę o pracę, jeśli takich uzgodnień dokonano z organem prowadzącym.

Zadania dyrektora szkoły

Dyrektor szkoły, określając zasady współpracy nauczycieli i specjalistów, powinien zaangażować do udzielania wsparcia uczniom wszystkie zasoby wewnętrzne i umożliwić współpracę z instytucjami zewnętrznymi. Pomaga to stworzyć koalicję składającą się z wszystkich dostępnych podmiotów, rozszerzając tym samym spektrum dostępnych środków oraz możliwości udzielania pomocy uczniom.

Dyrektor szkoły odpowiada także za organizację pomocy psychologiczno-pedagogicznej – planuje i przeprowadza działania mające na celu poprawę jakości udzielanej pomocy, a do jego obowiązków należą:

• wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za przechowywanie dokumentacji zgromadzonej w tzw. teczce ucznia (pedagoga szkolnego),
• uzgodnienie warunków współpracy szkoły z rodzicami uczniów, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi (w tym specjalistycznymi), placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi szkołami i placówkami, a także z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży,
• ustalenie osób odpowiedzialnych za koordynację działań w zakresie udzielania pomocy poszczególnym uczniom wymagającym wsparcia – zgodnie z § 20 ust. 13 Rozporządzenia w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest nim wychowawca klasy, do której uczęszcza uczeń; w szczególnych przypadkach dyrektor może wskazać inną osobę – może to być specjalista zajmujący się dzieckiem (np. pedagog, psycholog szkolny lub inny nauczyciel znający sytuację dziecka i szczególnie zaangażowany w proces udzielania mu pomocy),
• na wniosek rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia ustalenie, z uwzględnieniem opinii o zindywidualizowanej ścieżce nauczania, tygodniowego wymiaru godzin zajęć edukacyjnych realizowanych indywidualnie z uczniem oraz konieczności realizacji przez ucznia podstawy programowej kształcenia ogólnego lub podstawy programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego,
• określenie zasad tworzenia zespołów dla ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego (proces ten wprawdzie nie wymaga wydawania w tym zakresie zarządzenia, jednak powinien on przyjąć postać sformalizowaną, uwzględniając osoby wchodzące w skład zespołu i ich obowiązki),
• niezwłoczne informowanie pisemnie rodziców ucznia, w sposób przyjęty w szkole, o ustalonych dla ucznia formach pomocy, okresie jej udzielania oraz wymiarze godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane – zadanie to może wykonać także osoba koordynująca pomoc psychologiczno-pedagogiczną dla danego ucznia,
• określenie sposobu monitorowania organizowanej pomocy – jasne procedury współpracy nauczycieli i specjalistów ułatwią prowadzenie ewaluacji działań związanych z udzielaniem ww. pomocy.

Zadania koordynatora pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniowi

Za wsparcie udzielane uczniowi wymagającemu organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej na podstawie opinii z poradni lub trudności zidentyfikowanych podczas bieżącej pracy odpowiada wychowawca lub inny specjalista/nauczyciel wyznaczony przez dyrektora (koordynator). Odpowiada on za dobór środków wsparcia, korelację podejmowanych działań przez nauczycieli i specjalistów oraz współpracę z rodzicami ucznia.

Do zadań koordynatora należy również przekazanie rodzicowi pisemnej informacji dotyczącej zakresu, czasu i wymiaru udzielanego wsparcia.

Zasady dokumentowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej przez specjalistów szkolnych

Rozporządzenie w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej ustala obowiązek tworzenia indywidualnych lub grupowych planów pomocy psychologiczno-pedagogicznej, które dokumentowane są w dziennikach pracy specjalistów – pedagogów, psychologów szkolnych oraz logopedów. Plany pomocy psychologiczno-pedagogicznej, indywidualne lub grupowe, powinny zawierać ocenę postępów ucznia oraz wnioski do dalszej z nim pracy.

Ponadto pedagog szkolny (lub inna wyznaczona przez dyrektora osoba) gromadzi:

• opinie, orzeczenia i zaświadczenia dostarczone przez rodzica, wyniki wewnętrznych badań specjalistycznych, opinie nauczycieli, informacje pozyskane od rodziców, wynikające z notatek służbowych oraz urzędowych, opinie wystawiane uczniom przez nauczycieli (wymagane m.in. przy kierowaniu uczniów na badania do poradni psychologiczno-pedagogicznej) oraz – w szczególnych sprawach – przez sąd rodzinny i dla nieletnich, a także dokumentację działań socjalnych prowadzonych względem ucznia,
• arkusze ewaluacyjne udzielanej uczniowi pomocy, uzupełniane co pół roku,
• w przypadku ucznia, któremu udzielana jest pomoc w ramach bieżącej pomocy oraz posiadającemu opinię psychologiczno-pedagogiczną – zakres, czas i wymiar udzielanej pomocy (dokument przekazany rodzicowi wraz z jego podpisem),
• w przypadku ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego – wyniki wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania ucznia oraz indywidualny program pomocy terapeutycznej.

Współpraca nauczycieli i specjalistów