STAN PRAWNY NA 20 LISTOPADA 2024

Nowa Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wprowadza duże zmiany w finansowaniu jednostek oświatowych prowadzonych przez samorządy. Dotychczasowe finansowanie z części oświatowej subwencji ogólnej zostanie zastąpione przez inny mechanizm. Co ta zmiana oznacza dla szkół samorządowych?

Część oświatowa subwencji ogólnej, czyli dotychczasowe źródło środków finansowych dla oświaty przekazywane jednostkom samorządu terytorialnego, została zlikwidowana przez nową Ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Subwencję oświatową od nowego roku zastąpi inny mechanizm finansowania.

Potrzeby finansowe samorządów

Nowa Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego weszła w życie 25 października 2024 r. Przewidziane w niej potrzeby finansowe samorządów mają w założeniu podlegać finansowaniu zwiększonymi dochodami z tytułu udziału w podatkach PIT i CIT, a w przypadku, gdy dochody z tych źródeł będą niewystarczające, również subwencją ogólną z budżetu państwa. Potrzeby finansowe są tu kalkulowane zgodnie z algorytmem ustalonym przepisami, w celu ustalenia subwencji ogólnej z budżetu państwa.

Zgodnie z art. 23 nowej Ustawy potrzeby finansowe jednostki samorządu to suma potrzeb:

• wyrównawczych,
• oświatowych,
• rozwojowych,
• ekologicznych,
• uzupełniających.

Potrzeb oświatowych dotyczy art. 26 ww. Ustawy, który ustala je w wysokości łącznej kwoty potrzeb oświatowych, nie mniejszej niż ustalona w roku poprzedzającym rok budżetowy, skorygowanej w związku ze zmianą realizowanych zadań oświatowych, z wyłączeniem zadań związanych z:

• dowozem dzieci, uczniów, słuchaczy i wychowanków,
• funkcjonowaniem branżowych centrów umiejętności niewchodzących w skład ogólnopolskiej sieci branżowych centrów umiejętności,
• objęciem uczniów lub słuchaczy branżowym szkoleniem zawodowym realizowanym przez branżowe centra umiejętności.

Przepis ten brzmi jak definicja ignotum per ignotum, co w skrócie oznacza definiowanie wartości nieznanej poprzez czynniki, których również nie znamy. W tej formie nie ma on więc żadnej wartości poznawczej, bo w uproszczeniu brzmi w ten sposób, że „kwota potrzeb nie może być mniejsza niż kwota potrzeb w roku poprzednim, chyba że zmieniły się zadania, to wtedy może tak być”. Ponieważ w latach ubiegłych kwota potrzeb oświatowych nie istniała, bo pojęcie jeszcze nie funkcjonowało w obrocie prawnym, to oczywiście kwota ustalona jako pierwsza będzie tą bazową, do której należy się odnosić.

Co więcej, taka kwota potrzeb została w nowej Ustawie ustalona i nie jest ona najwyraźniej wynikiem jakichś szczegółowych wyliczeń, bowiem Ustawa po prostu podaje w art. 81 konkretne środki. Według tego przepisu kwota potrzeb oświatowych dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego na rok 2025 wynosi 102 652 278 950 zł. Innymi słowy, nowa Ustawa podaje pierwszą kwotę potrzeb, która po prostu stanowi sumę środków, jakimi dysponuje budżet i które może na oświatę rozdysponować.

Przywołać tu można jednak uzasadnienie do Ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Czytamy w nim, że w porównaniu do dotychczasowych rozwiązań, nowa Ustawa zakłada zwiększenie globalnych potrzeb oświatowych o równowartość kwoty dotacji z budżetu państwa na dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego (zamiana formy finansowania zadań w zakresie wychowania przedszkolnego z dotacji celowych z budżetu państwa na dochody własne). Ma to uelastycznić sposób wykorzystania środków przez samorządy wskutek odejścia od transferu dotacyjnego na rzecz dochodów własnych ustalanych w tej samej wysokości. 

Zmiany mają uwzględnić w potrzebach oświatowych skutki podwyżek wynagrodzeń nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach prowadzonych przez samorządy. Dotychczas, w kalkulacji części oświatowej subwencji ogólnej, subwencjonowane były wyłącznie skutki podwyżek wynagrodzeń nauczycieli szkół i placówek prowadzonych przez samorządy.

Podział kwoty potrzeb oświatowych

Podział kwoty potrzeb oświatowych między poszczególne samorządy następować będzie w drodze rozporządzenia, wydawanego na podstawie art. 26 pkt 6 nowej Ustawy. Obecnie na stronie Rządowego Centrum Legislacji dostępny jest Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego w roku 2025.

Przywołać tu należy uzasadnienie do nowej Ustawy