STAN PRAWNY NA 13 LISTOPADA 2024
Sygnaliści w placówce oświatowej, czyli osoby zgłaszające naruszenia prawa, podlegają szczególnej ochronie przed negatywnymi konsekwencjami swoich działań. Za ochronę tę odpowiadają ich pracodawcy. Co należy do obowiązków dyrektora placówki oświatowej w tej kwestii?
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii nałożyła na państwa członkowskie obowiązek przyjęcia wspólnych minimalnych norm zapewniających ochronę osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej. Osoby te to tzw. sygnaliści.
Wprowadzenie ww. Dyrektywy wynika z przekonania, że zgłaszanie naruszeń prawa przez sygnalistów może odegrać kluczową rolę w wykrywaniu zagrożeń dla zdrowia publicznego i ochrony konsumentów wynikających z naruszeń przepisów Unii, które w innym przypadku mogłyby pozostać nieujawnione, a także w zapobieganiu tym zagrożeniom.
Ważne!
Sygnalistą może być osoba posiadająca status pracownika, w związku z czym w odniesieniu do placówek oświatowych funkcję tę będą mogli pełnić zarówno nauczyciele, jak i pracownicy niepedagogiczni (art. 4 Dyrektywy).
Sygnalisty nie wyznacza się, jest nim każda osoba, która zgłasza naruszenia prawa, jakie mają miejsce w jednostce oświatowej. Nie ma zatem czegoś takiego jak stanowisko sygnalisty. Ustawa definiuje jednak taką osobę – zgodnie z art. 4 ust. 1 sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Może to być m.in. pracownik stały lub tymczasowy, stażysta, wolontariusz czy podwykonawca, a także osoba fizyczna. W praktyce oznacza to, że sygnalistą może zostać dowolna osoba i nie musi to być nawet aktualny pracownik szkoły. Dodatkowo, według art. 7 ust. 1 Ustawy, można również przyjmować zgłoszenia anonimowe.
Obowiązki dyrektora placówki oświatowej
Pracodawca zobowiązany jest do realizacji zadań wynikających z unijnej dyrektywy, która określa zasady szczególnej ochrony sygnalistów, a także do zapewnienia im możliwości dokonywania zgłoszeń. Stosownie do art. 9 ww. Dyrektywy procedury utworzone na potrzeby zgłoszeń naruszeń prawa obejmują następujące elementy:
- kanały przyjmowania zgłoszeń zaprojektowane, ustanowione i obsługiwane w bezpieczny sposób zapewniający ochronę poufności tożsamości osoby dokonującej zgłoszenia i osoby trzeciej wymienionej w zgłoszeniu oraz uniemożliwiający uzyskanie do nich dostępu nieupoważnionym członkom personelu,
- potwierdzenie osobie dokonującej zgłoszenia jego przyjęcia w terminie siedmiu dni od otrzymania,
- wyznaczenie bezstronnej osoby lub bezstronnego wydziału właściwych do podejmowania działań następczych w związku ze zgłoszeniami, przy czym mogą to być ta sama osoba lub ten sam wydział, które przyjmują zgłoszenia i będą komunikować się z osobą dokonującą zgłoszenia,
- podejmowanie z zachowaniem należytej staranności działań następczych przez wyznaczoną osobę lub wyznaczony wydział,
- podejmowanie z zachowaniem należytej staranności działań następczych, jeżeli prawo krajowe przewiduje takie działania, w odniesieniu do zgłoszeń anonimowych,
- rozsądny termin na przekazanie informacji zwrotnych, nieprzekraczający trzech miesięcy od potwierdzenia otrzymania zgłoszenia lub w przypadku niewysłania potwierdzenia do osoby dokonującej zgłoszenia – trzech miesięcy od upływu siedmiu dni od dokonania zgłoszenia,
- zapewnienie zrozumiałych i łatwo dostępnych informacji na temat procedur na potrzeby dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do właściwych organów.
Zakres ochrony sygnalistów
Udostępnienie informacji o naruszeniach ma zostać zabezpieczone przed tzw. działaniami odwetowymi, czyli ewentualnymi konsekwencjami, jakie będą mogły spotkać sygnalistę w sytuacji, gdy ujawnione nieprawidłowości dotyczyć będą działań pracodawcy. Zakres ochrony sygnalistów jest bardzo szeroki. Zwalnia się ich z odpowiedzialności, gdy dokonują oni zgłoszenia zgodnie z prawem, a także w przypadkach gdy:
