Zaspokojone potrzeby pozwalają nam dobrze funkcjonować w otaczającym środowisku. Te związane z pożywieniem lub odpoczynkiem (potrzeby odnowy fizycznej) wydają się oczywiste, ponieważ ciało nie pozwala nam o nich zapomnieć. Mniej ewidentne – co nie znaczy, że mniej ważne – są np. potrzeby współzależności, integralności czy wspólnoty duchowej. Zaliczamy je do potrzeb społecznych. Jaką rolę odgrywają one w życiu uczniów?
Wśród potrzeb społecznych człowieka wymienia się najczęściej potrzeby współzależności, integralności i wspólnoty duchowej. Do potrzeb współzależności zaliczamy m.in. akceptację, bliskość, uznanie, szacunek, wsparcie, wspólnotę oraz wnoszenie własnego wkładu w cudze życie. W skład potrzeb integralności włącza się poczucie sensu, autentyzmu czy twórczości, a do wspólnoty duchowej – harmonię, ład i pokój. Każda z nich jest uwzględniona w ogólnie znanych teoriach, np. piramidzie potrzeb Abrahama Maslowa.
Zaspokojenie potrzeb a emocje
Zadbanie o nasze potrzeby społeczne generuje emocje dobrostanu – radość, przyjemność i optymizm. Pomaga też budować wewnętrzną motywację do osiągania zamierzeń i celów. Kiedyś uważano, że dopiero zaspokojenie potrzeb niższego rzędu pozwala na zainteresowanie potrzebami wyższego rzędu. Obecnie wiadomo, że niespełnione potrzeby wyższego rzędu pogarszają samopoczucie w takim samym stopniu, jak te z niższych szczebli piramidy.
Brak zaspokojenia potrzeb uruchamia zaś emocje alarmujące, czyli np. strach, gniew, żal lub wstyd. Układ nerwowy podnosi ten „alarm” nie bez powodu. Zadanie emocji polega na mobilizacji do działania w celu przywrócenia optymalnych warunków do życia. Jednocześnie długofalowe pozostawanie pod ich wpływem, bez zmiany wewnętrznej lub zewnętrznej sytuacji, pozbawia nadziei oraz pozostawia człowieka z poczuciem porażki i pustki.
Odpowiednie warunki do rozwoju
Rozwój emocjonalny determinuje rozwój poznawczy, a emocje są motorem dojrzewania – do tych faktów nie trzeba nikogo przekonywać. Pamiętajmy jednak, że odpowiednie warunki rozwojowe powinny uwzględniać cztery hierarchicznie ułożone potrzeby (przywołam tu stanowisko dra Gordona Neufelda):
- więź jako głębokie poczucie bliskości i kontaktu z osobami, od których dziecko jest zależne,
- poczucie bezpieczeństwa tej więzi, wynikające z akceptacji dziecka takim, jakie jest,
- przyzwolenie na odczuwanie emocji, zwłaszcza tych trudnych,
- swobodna zabawa, odgrywająca ogromną rolę w dojrzewaniu kory mózgowej.
