STAN PRAWNY NA 22 SIERPNIA 2024

Początek roku szkolnego 2024/2025 oznacza wejście w życie nowych lub zmienionych przepisów prawa oświatowego. W tym roku zmian, które czekają szkoły, jest szczególnie dużo. Warto zapoznać się z nimi już teraz, aby z wyprzedzeniem przygotować się do nowych obowiązków.

Zatrudnianie asystentów międzykulturowych

Zgodnie z obowiązującymi od 1 września 2024 r. przepisami szkoły będą miały możliwość zatrudniania pracowników na nowym stanowisku – asystenta międzykulturowego. Jego zadaniem będzie udzielanie osobom niebędącym obywatelami polskimi, podlegającym obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki (a więc osobom wskazanym w art. 165 ust. 7 Prawa oświatowego), pomocy w kontaktach ze środowiskiem szkolnym, a także współdziałanie z ich rodzicami oraz ze szkołą.

Na podstawie przepisu przejściowego art. 57a Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa w roku szkolnym 2024/2025 na stanowisku asystenta międzykulturowego może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. Wymogu znajomości języka polskiego potwierdzonej dokumentem, o którym mowa w art. 11 ust. 3 Ustawy o pracownikach samorządowych, nie stosuje się. Stanowisko asystenta międzykulturowego będzie stanowiskiem niepedagogicznym.

Rozwiązania szczególne dotyczące uczniów ukraińskich

Ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw doprowadziła również do przedłużenia na rok szkolny 2024/2025 tymczasowych rozwiązań o charakterze szczególnym, które mają w założeniu ułatwić szkołom pracę z uczniami ukraińskimi. W rezultacie w kolejnym roku szkolnym nadal będą funkcjonować rozwiązania polegające na:

• umożliwieniu w szkole, w której utworzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształcenia, wychowania i opieki dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy, przydzielenia nauczycielowi, za jego zgodą, godzin ponadwymiarowych w wymiarze wyższym niż określony w art. 35 ust. 1 KN (art. 56 Ustawy  o pomocy obywatelom Ukrainy),
• umożliwieniu przydzielania godzin ponadwymiarowych w wymiarze wyższym niż określony w art. 35 ust. 1 KN nauczycielowi języka polskiego, za jego zgodą, także w szkole, w której nie utworzono dodatkowego oddziału w celu zapewnienia kształcenia, wychowania i opieki dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy (art. 56a Ustawy  o pomocy obywatelom Ukrainy),
• zniesieniu wymogu potwierdzenia znajomości języka polskiego dokumentem w przypadku zatrudnienia na stanowisku pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 Ustawy Prawo oświatowe, osoby nieposiadającej obywatelstwa polskiego – osoba zatrudniona na tym stanowisku musi posiadać znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki – (art. 57 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy),
• zniesieniu stosowania przepisu art. 9 ust. 2 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 KN, na stanowisku (art. 58 Ustawy  o pomocy obywatelom Ukrainy): 

• pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 Ustawy Prawo oświatowe,
• nauczyciela języka polskiego lub nauczyciela prowadzącego dodatkową naukę języka polskiego, o której mowa w art. 165 ust. 7,
• nauczyciela innego niż wymieniony powyżej, jeżeli w dniu nawiązania z nauczycielem stosunku pracy do szkoły uczęszcza co najmniej jeden uczeń będący obywatelem Ukrainy, którego pobyt na w Polsce jest uznawany za legalny na podstawie omawianej specustawy, albo który przebywa legalnie na terytorium Polski, w przypadku gdy przybył z terytorium Ukrainy od 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.

Zmiana warunków przystępowania uczniów ukraińskich do egzaminu ósmoklasisty w roku szkolnym 2024/2025

W nowym roku szkolnym obowiązywać będzie również przepis art. 58b Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Zakłada on zmianę warunków przystępowania do egzaminu ósmoklasisty w roku szkolnym 2024/2025 dotyczącą wprowadzenia możliwości nieprzystępowania do tego egzaminu z języka polskiego przez uczniów uchodźców z Ukrainy. Wprowadzona zmiana spowodowana jest tym, że uczniowie, mimo niedoskonałej znajomości języka polskiego ze względu na krótki pobyt na terenie Polski, posiadają jednocześnie odpowiednią wiedzę i umiejętności z zakresu matematyki oraz odpowiednią sprawność w zakresie języka obcego nowożytnego, które pozwolą im na kontynuację nauki na poziomie ponadpodstawowym. Natomiast ich sprawność językowa w zakresie języka polskiego – w ocenie twórców omawianej nowelizacji – będzie się podnosiła w miarę upływu czasu.

Powyższe zwolnienie uczniów pochodzących z Ukrainy z obowiązku przystąpienia w roku szkolnym 2024/2025 do egzaminu ósmoklasisty z języka polskiego wymagało również wprowadzenia przepisów określających sposób przeliczania na punkty poszczególnych kryteriów rekrutacyjnych do szkół ponadpodstawowych (art. 58c ww. Ustawy).

Powrót emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek

W lipcu 2023 r. dodane zostały do Karty nauczyciela nowe przepisy (m.in. art. 88a KN), na mocy których od września 2024 r. nauczyciele będą mieli prawo do emerytur bez względu na wiek na nowych zasadach. Do końca 1998 r. system emerytalny przewidywał istnienie odrębnych zasad przechodzenia nauczycieli na emeryturę. Prawo do nauczycielskiej emerytury bez względu na wiek zachowali również nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., którzy do 31 grudnia 2008 r. spełnili warunki do jej uzyskania (określone w art. 88 ust. 1 KN). Tym samym prawa do nauczycielskiej emerytury bez względu na wiek zostali pozbawieni nauczyciele urodzeni w ww. okresie, lecz którzy nie spełnili do 31 grudnia 2008 r. stawianych w art. 88 ust. 1 KN warunków. W rezultacie Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw uregulowała kwestię przyznawania nauczycielskiej emerytury bez względu na wiek przez dodanie nowego art. 88a KN. Zgodnie z jego brzmieniem nauczyciele, po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy, będą mogli przejść na emeryturę w wieku niższym niż określony w art. 24 ust. 1 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli spełnią łącznie następujące warunki:

1. rozpoczęli przed 1 stycznia 1999 r. faktyczne wykonywanie pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego, o których mowa w art. 1 KN, w brzmieniu obowiązującym w dniu rozpoczęcia pracy na tym stanowisku,
2. mają okres składkowy, o którym mowa w art. 6 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat faktycznego wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego, o których mowa w art. 1 KN, w brzmieniu obowiązującym w okresie faktycznego wykonywania pracy na tych stanowiskach, z wyjątkiem nauczyciela szkoły za granicą, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć,
3. nie przysługuje im prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek na podstawie art. 88 ust. 2a KN

– a wysokość emerytury obliczonej zgodnie z nowymi przepisami (art. 88a ust. 5–8 KN) nie jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (kwota minimalnej emerytury).

Co istotne, nauczyciele, którzy będą spełniać powyższe wymagania, będą mieli możliwość przejścia na emeryturę również wówczas, gdy ich stosunek pracy zostanie rozwiązany lub wygaśnie zgodnie z regulacjami art. 20 ust. 1, 5c i 7 KN.

Nowelizacja wprowadzi także przepisy dotyczące zawieszania prawa do emerytury nauczycielskiej nabywanej na podstawie nowego art. 88a KN (oraz przepisy określające sytuacje, w których możliwe będzie zatrudnienie nauczycieli, którzy przeszli na emeryturę na podstawie tego przepisu).

Warto zauważyć, że nowe przepisy emerytalne dla nauczycieli będą wprowadzane etapami. Z nowej emerytury będzie można skorzystać od: