STAN PRAWNY NA 5 LIPCA 2024

Pensum stanowi ważną część ogólnego czasu pracy nauczyciela, ponieważ określa tygodniową liczbę jego godzin dydaktycznych. Wysokość pensum jest jednak zależna od wielu czynników – m.in. od charakteru pracy nauczyciela lub łączenia przez niego etatów. Jak obliczać wymiar pensum nauczycieli w różnych przypadkach?

Ile właściwie pracuje nauczyciel?

Utarło się przekonanie, że wymiar etatu nauczyciela podaje się właśnie w odniesieniu do godzin pensum. Jeżeli zatem pensum – biorąc pod uwagę zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy – wynosiłoby 18 godzin, to w przypadku, gdy chcemy nauczyciela zatrudnić w połowie wymiaru czasu pracy, podaje się wartość 9/18 etatu, a nie 1/2, jak u pozostałych grup pracowników. 

Wartość 9/18 daje nam więcej informacji niż tylko wymiar etatu. Określa także liczbę godzin tygodniowego pensum, wskazując, że jest to 9 godzin. Jednak wartość 9 godzin mówi nam jedynie o tym, ile godzin tablicowych odpracowuje tygodniowo nauczyciel. Aby uzyskać obowiązujący go tygodniowy wymiar czasu pracy, należy podzielić 40 godzin zegarowych, czyli ogólny wymiar czasu pracy obowiązujący w przypadku zatrudnienia na pełnym etacie, przez wymiar czasu pracy obowiązujący danego nauczyciela, czyli w tym wypadku 9/18. W opisywanym przypadku daje to tygodniowo 20 godzin zegarowych tygodniowego ogólnego czasu pracy, w których mieści się 9 godzin pensum, czyli 45-minutowych.

Czy takie obliczenie ma istotne znaczenie praktyczne? Oczywiście owe 20 godzin tygodniowego ogólnego czasu pracy to czas, w którym nauczyciel pozostaje do dyspozycji pracodawcy. W praktyce jednak jedynie godziny pensum są godzinami rejestrowanymi w dziennikach lekcyjnych i dziennikach zajęć, natomiast pozostałe godziny składające się na ogólny czas pracy nauczyciela takiej rejestracji nie podlegają. Nadal są to jednak godziny, w których nauczyciel pozostaje do dyspozycji pracodawcy, zgodnie z regulacją art. 128 § 1 Kodeksu pracy. Przepis ten wskazuje, że czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Oznacza to, że w ramach 20-godzinnego tygodnia pracy w przypadku zatrudnienia w wymiarze 9/18 etatu, oprócz wykonywania godzin pensum, nauczyciel wykonuje pozostałe czynności wymienione w art. 42 ust. 2 Karty nauczyciela. Są to zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły oraz związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Dyrektor może wymagać obecności nauczyciela w szkole przez 20 godzin w tygodniu i w tym czasie uczestniczenia np. w posiedzeniach rady pedagogicznej.

Rodzaje pensum

Najpopularniejsze jest pensum 18-godzinne, ustalone dla nauczycieli przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych, szkół specjalnych, liceów ogólnokształcących, przedmiotów z zakresu kształcenia ogólnego i teoretycznych przedmiotów zawodowych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, w tym w szkołach specjalnych i szkolenia rzemieślniczego w okręgowych ośrodkach wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, przedmiotów teoretycznych na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, przedmiotów artystycznych i ogólnokształcących w szkołach artystycznych.

Inne wymiary pensum ustalone w tabeli z art. 42 ust. 3 KN to:

• 26 godzin – dla wychowawców świetlic szkolnych i półinternatów (z wyjątkiem wychowawców świetlic szkół specjalnych), świetlic i klubów środowiskowych, w tym: profilaktyczno-wychowawczych i terapeutycznych, wychowawców młodzieżowych ośrodków socjoterapii,
• 30 godzin