Dla prawidłowego rozwoju dziecka najlepszy jest bezpieczny typ przywiązania. Jakie zachowania opiekunów się z nim wiążą? Jakie są konsekwencje takiego stylu przywiązania? Jakie inne style przywiązania są możliwe i jak wpływają one na dzieci? Prezentujemy najważniejsze informacje o teorii przywiązania w ujęciu Johna Bowlby’ego.

Tworzenie więzi ma na celu znacznie więcej niż tylko przeżycie. Mechanizm regulujący tendencję dziecka do poszukiwania fizycznej bliskości to behawioralny system przywiązania, czyli system zachowań, dzięki którym dziecko może realizować swoje cele i utrzymać fizyczną bliskość z głównym opiekunem. Niemowlę przywiązuje się do opiekuna nawet, kiedy jego fizyczne i psychiczne potrzeby nie są zaspokojone, co wskazuje na wagę więzi w jego rozwoju. System przywiązania wiąże się z systemem eksploracyjnym. Celem pierwszego jest uzyskanie ochrony, celem drugiego poznanie otoczenia oraz uczenie się.

Poczucie zagrożenia lub dyskomfort powodują bowiem aktywację systemu przywiązania i dezaktywują system eksploracyjny, a aktywacja systemu eksploracyjnego dezaktywuje system przywiązania. Oznacza to, że swobodna eksploracja niezbędna dziecku do uczenia się jest możliwa jedynie w sytuacjach poczucia bezpieczeństwa. Oba systemy informują o zagrożeniach i umożliwiają adekwatne reagowanie na nie. Podstawowy opiekun pełni w tym układzie funkcję bezpiecznej bazy. Nie mniej istotna jest emocjonalna funkcja przywiązania – związana z kształtowaniem systemu samoregulacji emocji, czyli uzyskiwaniem i zachowywaniem równowagi emocjonalnej, a także funkcja społeczna służąca do regulacji stosunków z otoczeniem.

Ważne!
To rodzic pomaga dziecku w redukcji fizjologicznego pobudzenia, modyfikując odpowiedź organizmu dziecka na stres, służy małemu dziecku jako źródło regulacji emocjonalnego pobudzenia i dyskomfortu.

Bezpieczny i zdrowy styl przywiązania

Teoria przywiązania powstała jako tło do wyjaśnienia występowania zaburzeń emocjonalnych, będących konsekwencją oddzielenia dziecka od matki lub jej utraty w pierwszych miesiącach lub latach życia. John Bowlby, pomimo niechęci środowiska psychoanalityków, twierdził, że zaburzenia zachowania u dzieci są reakcją na rzeczywiste zdarzenia w ich życiu. W swoich badaniach brał pod uwagę m.in. brak osoby, do której dziecko może się przywiązać, zmniejszoną dostępność tej osoby, jej zmniejszoną i niespójną gotowość do pozytywnej reakcji na potrzeby dziecka oraz skrajne przypadki maltretowania lub nadużyć ze strony opiekunów.

Wytworzona w czasie ewolucji wrodzona zdolność do naśladowania jest najbardziej podstawową umiejętnością społeczną, tym ważniejszą, że dzieci nie potrafią regulować własnych emocji, potrafią jednak dostrajać się emocjonalnie do opiekunów.

Opiekun, który pozytywnie reaguje na potrzeby dziecka, przywraca homeostazę w jego organizmie. Tak powstaje bezpieczny styl przywiązania, zdrowy i najbardziej powszechny. Dziecko reaguje stresem na separację, ale uspakaja się, gdy opiekun wraca, ufa mu, wierzy, że jest dostępny, wrażliwy i gotowy do udzielenia wsparcia. Ten styl buduje stabilne poczucie własnej wartości, wiarę w siebie, autonomię oraz szacunek do samego siebie. W dorosłym życiu przynosi zaś zdolność do regulowania własnych emocji i umożliwia tworzenie trwałych relacji.

Rola opiekuna jako bazy bezpieczeństwa sprowadza się wówczas do bycia:

• źródłem pociechy i bezpieczeństwa – w sytuacji zagrożenia dziecko szuka fizycznego i emocjonalnego wsparcia u opiekuna,
• osobą przywracającą równowagę pomiędzy bezpieczeństwem a eksploracją – opiekun, będąc bezpieczną bazą, umożliwia dziecku eksplorację otoczenia, co rozwija w dziecku niezależność i umiejętność radzenia sobie z otaczającym światem,
• wsparciem dla niezależności dziecka – opiekun wspierając ogólny rozwój dziecka, zachęca je do samodzielnego odkrywania świata.

Bezpieczny styl przywiązania występuje wtedy, gdy opiekunowie są stabilni, zdolni do okazywania dziecku bliskości, zauważają jego potrzeby i pozytywnie na nie odpowiadają, dostarczają mu adekwatną do wieku ilość stymulacji i wsparcia emocjonalnego, a ich reakcje są dla dziecka przewidywalne.

Ważne!