STAN PRAWNY NA 14 CZERWCA 2024

Wręczanie drobnych upominków nauczycielom ma długą tradycję i trudno przedstawić ten zwyczaj jako jednoznacznie negatywny. Z reguły są to wyrazy wdzięczności w formie kwiatów, słodyczy, które faktycznie nie przedstawiają realnie wysokiej wartości materialnej. Pytanie jednak, gdzie przebiega granica, która oddziela upominek wdzięczności od łapówki.

Nie sposób uznać wręczania i przyjmowania prezentów za zachowanie naganne, o ile prezenty faktycznie są drobne i nie stanowią gratyfikacji za wykonywaną pracę – przede wszystkim nie powinny stanowić formy korzyści majątkowej mającej przekonać nauczyciela do podjęcia określonych działań, w tym przykładowo wystawienia opinii o treści wnioskowanej przez rodziców ucznia. 

Odpowiedzialność karna

Regulacja art. 228 § 1 Kodeksu karnego stanowi, że kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od sześciu miesięcy do lat ośmiu. Zgodnie z § 2 tej regulacji w wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch. Przepis ten jest dosyć restrykcyjny, ponieważ nie wskazuje dolnej granicy wartości owej korzyści majątkowej, której przyjęcie powoduje narażenie na odpowiedzialność karną. Warto jednak wyjaśnić, czy nauczyciel również podlega typ przepisom. 

Przede wszystkim, wbrew dosyć powszechnie występującemu przeświadczeniu, nauczyciel nie jest funkcjonariuszem publicznym. O tym, kogo można uznać za funkcjonariusza publicznego, decyduje zamknięty katalog znajdujący się w art. 115 § 13 k.k. i na podstawie tego przepisu funkcjonariuszem publicznym są m.in.:

• Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
• poseł, senator, radny,
• poseł do Parlamentu Europejskiego,
• sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
• osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
• osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,
• osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
• funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
• osoba pełniąca czynną służbę wojskową, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie,
• pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.

Nauczyciel nie może zostać zaliczony do żadnej z tych kategorii podmiotów, choć wymienieni są tu m.in. pracownicy administracji samorządowej. Nauczyciele poradni samorządowych pracują co prawda w samorządowych jednostkach organizacyjnych, ale