Dialog motywujący to nic innego jak rozmowa oparta na współpracy i odpowiednim sposobie komunikowania się. W jej trakcie prowadzący zmierza do tego, aby wywołać w rozmówcy motywację do zmiany i wzmacniać go. Cały proces przebiega w atmosferze akceptacji, zrozumienia, szacunku, empatii i współczucia. Choć wiedza o dialogu motywującym znana jest od 1983 r., to metoda ta nie traci na swojej aktualności i z powodzeniem stosuje się ją w poradni.
Odbiorcami dialogu motywującego mogą być np. osoby uzależnione, osoby chore, stosujący i doświadczający przemocy, osoby wykluczone społecznie i bezrobotne, dzieci i młodzież oraz osoby z różnego rodzaju zaburzeniami. Dialog ten zaś z powodzeniem prowadzić mogą nauczyciele, wychowawcy, terapeuci, psycholodzy, pedagodzy, pracownicy socjalni czy też terapeuci.
Style komunikacji
W tej metodzie najistotniejszym elementem jest komunikacja. Chcąc wprowadzać dialog motywujący w poradni, warto używać odpowiedniego stylu komunikacji, by działania w ramach dialogu motywacyjnego mogły być efektywne. Twórcy metody, prof. William Miller i prof. Stephen Rollnick, wyróżnili następujące style:
- Styl dowodzący. Opiera się on na udzielaniu informacji, instrukcji i rad. Osoba stosująca ten styl mówi ludziom, jak mają postępować, co robić. Odbiorca powinien wykonywać instrukcje i przestrzegać rzeczywistość zgodnie ze wskazówkami nadawcy. Istnieją sytuacje, w których ten styl jest konieczną formą komunikacji, np. w przypadku lekarza, który tłumaczy, w jaki sposób przyjmować leki. Osoba komunikująca się zgodnie z tym stylem używa następujących zwrotów lub jej działania są ich odzwierciedleniem: „Biorę odpowiedzialność”, „Decyduję”, „Dowodzę”, „Dyryguję”, „Każę”, „Kieruję”, „Nadzoruję”, „Określam”, „Przypisuję”, „Przewodzę”, „Rozkazuję”, „Rozstrzygam”, „Rządzę”, „Sprasowuję dowództwo”, „Upoważniam”, „Zarządzam”, „Zawiaduję” itd.
- Styl podążający. Osoba stosująca go jest najczęściej dobrym słuchaczem, który okazuje rozmówcy zainteresowanie, stara się go zrozumieć. Prowadzący rozmowę stara się czasowo powstrzymywać od wypowiedzi, aktywnie słuchając. Odbiorca powinien przejmować inicjatywę, prowadzić, poszukiwać. Osoba komunikująca się tym stylem używa następujących zwrotów lub jej działania są ich odzwierciedleniem: „Biorę ze sobą”, „Budzę”, „Inspiruję”, „Motywuję”, „Pobudzam”, „Pokazuję”, „Pomagam”, „Proponuję”, „Przedstawiam”, „Rozniecam”, „Towarzyszę”, „Troszczę się”, „Wskazuję”, „Wspieram”, „Współpracuję”, „Zachęcam” itd.
- Styl ukierunkowujący. To styl pomiędzy dowodzeniem a podążaniem, zawiera pewne elementy każdego z nich. Osoba, która komunikuje się zgodnie z tym stylem, jest dobrym słuchaczem, odważnym i opanowanym przewodnikiem, który dzieli się swoją wiedzą tylko wówczas, gdy zaistnieje taka potrzeba. Osoba komunikująca się zgodnie z tym stylem używa następujących zwrotów lub jej działania są ich odzwierciedleniem: „Jestem wrażliwy”, „Doceniam”, „Interesuję się”, „Obserwuję”, „Pojmuję”, „Pozwalam”, „Przyznaję”, „Rozumiem”, „Słucham”, „Stoję przy boku”, „Śledzę”, „Trzymaj się”, „Uważaj”, „Wierzę”, „Zdaję sobie sprawę”, „Zgadzam się”.
Ważne!
Dialog motywujący możemy wykorzystywać zarówno w pracy z dziećmi, jak i z dorosłymi. Warto jednak pamiętać, że odbiorca powinien mieć minimum 11 lat – wówczas skuteczność działań jest większa.
Jak pracować z dialogiem?
W sześciu krokach przybliżamy tajniki pracy metodą dialogu motywacyjnego.
Krok pierwszy. Poznaj zasady
Istnieją zasady, które porządkują pracę omawianą metodą. Są to:
- Budowanie więzi/okazanie empatii. Pierwszym krokiem w pracy z osobą, która poszukuje pomocy, jest zaangażowanie jej w proces wprowadzania zmiany. Zasada wyrażania empatii ma odniesienie do celu budowania więzi. Trafne empatyczne reagowanie pomaga stworzyć otoczenie bezpieczne dla klienta poradni/ucznia oraz zbudować silną relację terapeutyczną.
- Rozwiązywanie ambiwalencji. Jednym z kluczowych elementów dialogu jest praca nad ambiwalencją klienta poradni/ucznia, zwana jej rozwiązywaniem. Rozwiązanie to następuje, gdy rozbieżność między obecnym zachowaniem i ustalonymi celami lub wartościami staje się bardzo wyraźna. Kluczowe elementy, od których zależy pozytywne rozwiązanie ambiwalencji, to wiara klienta/ucznia, że może wprowadzić zmianę, którą uważa za ważną. Skuteczność działań będzie zależała od tego, czy on sam znajdzie sposób wprowadzenia zmiany i będzie miał pewność, że potrafi go zrealizować.
- Umacnianie klienta/ucznia. To, na ile klient/uczeń będzie gotów podążyć w kierunku zmiany, zależy od tego, na ile specjalista będzie w stanie pracować nad umacnianiem klienta/ucznia i wywołać rozmowę na temat jego marzeń, umiejętności, powodów i potrzeb związanych ze zmianą zachowania. Jeśli klient/uczeń mówi, co sprawia, że potrafi i powinien podjąć zmianę, to zadaniem specjalisty polega na podtrzymaniu i rozwinięciu takiej rozmowy. Ważnym krokiem jest więc zaangażowanie klienta/ucznia w rozmowę o zachowaniu, które chce on zmienić.
