STAN PRAWNY NA 21 MAJA 2024

Wybór na radnego daje nauczycielowi dodatkowe uprawnienia pracownicze, ale wiąże się to także z pewnymi ograniczeniami. Nauczyciel może posiadać mandat radnego, choć nie zawsze może to być nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze, w tym dyrektor. Jak zgodnie z prawem połączyć stanowisko radnego z pracą w szkole?

Specyfika pracy radnego samorządowego

Praca wykonywana przez samorządowego radnego podczas posiedzeń organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego (JST) jest zajęciem odpowiedzialnym. Rozstrzygnięcia przyjęte w formie uchwał rad gmin czy powiatów decydują o podstawowych kierunkach działania danej JST. Mają również bezpośrednie przełożenie na możliwości finansowe samorządu oraz prawa i obowiązki członków wspólnoty samorządowej, czyli mieszkańców gminy i powiatu. 

Podstawową formą pracy radnego jest udział w sesjach organu stanowiącego oraz w pracach komisji. W polskim systemie obowiązują dwa podstawowe rodzaje sesji – zwykłe oraz nadzwyczajne, zwoływane w przypadku spraw niecierpiących zwłoki i nagłych. Szczególnym rodzajem sesji jest pierwsza sesja nowo wybranej rady, różniąca się od sesji zwykłej m.in. trybem zwołania obrad.

Podstawowe obowiązki radnego rady gminy określone zostały w art. 23 i 24 Ustawy o samorządzie gminnym:

• kierowanie się dobrem wspólnoty samorządowej gminy,
• utrzymywanie stałej więzi z mieszkańcami oraz ich organizacjami,
• przyjmowanie zgłaszanych przez mieszkańców gminy postulatów i przedstawianie ich organom gminy do rozpatrzenia,
• udział w pracach rady gminy i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany.

Radny w związku z wykonywaniem mandatu korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Korzystanie przez radnego z ochrony prawnej funkcjonariusza publicznego oznacza, że Kodeks karny (art. 222 i art. 223) zapewnia ochronę prawną w trakcie wykonywania obowiązków radnego w razie:

• naruszenia nietykalności osobistej radnego,
• czynnej napaści na niego,
• znieważenia go,
• wywierania wpływu na wykonywane przez radnego czynności urzędowe – z użyciem wobec niego przemocy lub groźby bezprawnej.

Ochrona stosunku pracy radnego

Z art. 25 ust. 2 Ustawy o samorządzie gminnym wynika, że rozwiązanie stosunku pracy z radnym wymaga uprzedniej zgody rady gminy, której jest on członkiem. Odpowiednikiem tego przepisu w Ustawie o samorządzie powiatowym jest art. 22 ust. 2, który wymaga zgody rady powiatu, której radny jest członkiem. 

Ważne!
Jeśli zatrudniony w szkole nauczyciel sprawuje jednocześnie mandat radnego, rozwiązanie z nim stosunku pracy wymaga od dyrektora szkoły uprzedniego zwrócenia się do rady gminy lub rady powiatu z wnioskiem o wyrażenie zgody na taką czynność.

Co istotne, dyrektor jest obowiązany zwrócić się o zgodę w każdym wypadku, również wówczas, gdy zwolnienie nauczyciela wynika z przyczyn od dyrektora niezależnych, takich jak likwidacja jednostki oświatowej przez organ prowadzący.

Co ciekawe, taka likwidacja jest przeprowadzana na podstawie uchwał rady gminy (lub powiatu), której członkiem może być jednocześnie nauczyciel likwidowanej szkoły. Tym samym decyduje on o likwidacji jego własnego stanowiska pracy. Oznacza to, że powinien on wstrzymać się od głosowania przy podejmowaniu uchwał likwidacyjnych (jest to jedynie zwyczaj, nie ma przepisów, które pozwalałyby na uchylenie uchwały likwidacyjnej dlatego, że nad jej przyjęciem głosował nauczyciel likwidowanej szkoły). Uchwała, która odmawiałaby wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, powinna zostać uchylona przez właściwego wojewodę. 

Regulacja art. 25 ust. 2 Ustawy o samorządzie gminnym i art. 22 ust. 2 Ustawy o samorządzie powiatowym wymaga „uprzedniej zgody” na rozwiązanie stosunku pracy z radnym. Uprzednia zgoda oznacza w tym wypadku, że radny nie może zostać zwolniony do czasu, aż dyrektor szkoły otrzyma wyrażoną w uchwale zgodę rady na rozwiązanie stosunku pracy. 

Ważne!
Należy rozróżnić rozwiązanie stosunku pracy od wypowiedzenia stosunku pracy. Ustawy samorządowe odnoszą się wyłącznie do rozwiązania stosunku pracy, co oznacza, że wręczenie wypowiedzenia nauczycielowi z mandatem radnego jest możliwe bez uzyskania zgody rady gminy (powiatu, sejmiku województwa).

W orzecznictwie przeważa pogląd, zgodnie z którym rada ma obowiązek odmówienia zgody w przypadku określonym w art. 25 ust. 2 Ustawy o samorządzie gminnym, a więc wówczas, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu. W innych przypadkach zgoda lub jej udzielenie zależą od uznania rady. Jak zauważył Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 11 grudnia 2007 r.