STAN PRAWNY NA 26 KWIETNIA 2024
Konstytucja RP przyznaje mniejszościom narodowym i etnicznym prawo tworzenia m.in. własnych instytucji edukacyjnych i kulturalnych. Wiąże się to także z dodatkowymi obowiązkami dla dyrektorów szkół, którzy odpowiedzialni są za umożliwienie dzieciom z mniejszości narodowych i etnicznych nauki ich języka oraz kultury.
W Polsce, zwłaszcza po wybuchu wojny w Ukrainie, żyją osoby należące do mniejszości narodowych lub etnicznych, których prawa związane z pochodzeniem muszą być przestrzegane w wielu sferach życia. Wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury gwarantuje obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych art. 35 Konstytucji.
Obowiązki dyrektora wobec uczniów należących do mniejszości
Szczegółowe omówienie kwestii związanych z wykonywaniem obowiązków szkoły wobec uczniów należących do mniejszości warto poprzedzić informacją na temat tego, jakie grupy posiadają w Polsce taki status. Ustawowe definicje znajdziemy w przepisach Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.
Konstrukcja tych definicji jest taka, że ustawodawca wskazał na pewien określony zespół cech grupy obywateli, które muszą występować łącznie, by owej grupie przypisać status mniejszości narodowej albo etnicznej. Za mniejszości narodowe uznano mniejszości:
- białoruską,
- czeską,
- litewską,
- niemiecką,
- ormiańską,
- rosyjską,
- słowacką,
- ukraińską,
- żydowską.
Z kolei status mniejszości etnicznych przyznano mniejszościom:
- karaimskiej,
- łemkowskiej,
- romskiej,
- tatarskiej.
Na gruncie przepisów prawa oświatowego, zgodnie z § 1 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniównależących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym, podtrzymywanie i rozwijanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej odbywa się dzięki prowadzeniu:
- nauki języka mniejszości narodowej lub etnicznej oraz języka regionalnego,
- nauki własnej historii i kultury.
Obecnie Ustawa o mniejszościach narodowych jako język regionalny w traktuje język kaszubski. Pod koniec kwietnia 2024 r. za język regionalny, po długich staraniach, uznano także język śląski. Trwają prace nad tym, jak przygotować do pracy nauczycieli języka śląskiego i jak certyfikować te osoby. Nie jest jeszcze zanana także data i sposób wprowadzenia języka śląskiego do szkół.
W celu umożliwienia uczniom należącym do mniejszości podtrzymywania i rozwijania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej, w tym znajomości własnej historii i kultury, szkoły i placówki publiczne mogą prowadzić naukę geografii państwa, z którego obszarem kulturowym utożsamia się mniejszość narodowa, zajęcia artystyczne lub inne dodatkowe zajęcia.
Kiedy należy zorganizować takie zajęcia?
Warunkiem wstępnym dla zorganizowania nauki języka mniejszości lub języka regionalnego oraz nauki własnej historii i kultury w szkole jest – według § 2 ust. 1 Rozporządzenia – pisemny wniosek rodziców (prawnych opiekunów) ucznia, składany na zasadzie dobrowolności. Warto wyjaśnić, że rodzice zainteresowani tym, by ich dziecko korzystało z nauki dla określonej mniejszości, nie muszą przedstawiać żadnych dowodów na przynależność do niej, wystarczy jedynie ich wewnętrzne poczucie łączności z taką grupą.
