Kiedy dziecko jest gotowe na rozpoczęcie swojej edukacyjnej ścieżki w przedszkolu? Jak zwykle w pedagogice, nie ma tu jednoznacznych odpowiedzi, a kluczową rolę odgrywa indywidualna gotowość przyszłego przedszkolaka. Warto jednak spojrzeć na to zagadnienie nieco szerzej i zastanowić się, jakie cechy powinno przejawiać dziecko, aby można było uznać, że jest gotowe do podjęcia nauki w przedszkolu.
Temat gotowości w dyskursie pedagogicznym wiąże się z gotowością do podjęcia nauki w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Dzieci kończące przedszkole są badane pod kątem swoich umiejętności fizycznych, emocjonalnych, społecznych i poznawczych, innymi słowy – zdają „test” z podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Mimo że badanie gotowości szkolnej może podlegać subiektywizacji, jest ono przeprowadzane na podstawie arkuszy – takich samych dla wszystkich przedszkolaków, w oparciu o wspomniany w podstawie programowej katalog cech.
Informacja o gotowości szkolnej, wydawana rodzicom na oficjalnym wzorze ministerialnym, stanowi opinię graniczną, przewidującą dalsze losy ucznia. Nic więc dziwnego, że poświęca się jej tyle uwagi i analiz. Z drugiej strony, jeżeli podkreślamy znaczenie przełomu edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, dlaczego w tak niewielkim relatywnie stopniu interesujemy się innym przełomowym momentem: tym, w którym dziecko rozpoczyna naukę w przedszkolu? Czy rzeczywiście rozpoczęcie „prawdziwej” edukacji w szkole jest z perspektywy dziecka donioślejszą chwilą?
Przedszkole dla każdego, według potrzeb
Dzieci zazwyczaj rozpoczynają przedszkole w wieku około dwóch i pół–trzech lat. Co ciekawe, chociaż dzieci w tym wieku są wrażliwsze na zmiany niż pierwszoklasiści, mało mówi się o ich – nazwijmy to – gotowości przedszkolnej. Oczywiście, sporo wiemy o adaptacji do przedszkola, choć wydaje się, że wiąże się ona z milczącym założeniem, że tak małe dzieci nigdy nie są w pełni gotowe do rozpoczęcia kolejnego etapu edukacji. A może właśnie proces adaptacji należy traktować jako rozwijanie gotowości przedszkolnej?
Wątpliwości zasygnalizowane we wstępnej części artykułu potwierdzają też jeszcze jedno: coraz częściej można usłyszeć postulat, aby dzieci dłużej przebywały w domu/żłobku, a edukację przedszkolną rozpoczynały z pewnym opóźnieniem, dopiero około czwartego roku życia. Wiąże się to z większą dojrzałością układu nerwowego, i w konsekwencji – z dojrzałością emocjonalną. Nie bez znaczenia jest także większa samodzielność dziecka, zwłaszcza w zakresie samoobsługi. Nie istnieją jednak jednoznaczne odpowiedzi, a istotna wydaje się przede wszystkim indywidualna gotowość dziecka. Jednakże warto zastanowić się, jakie cechy powinno ono przejawiać, aby uznać, że jest gotowe na edukacyjną przygodę w przedszkolu. Dla porównania zbadajmy gotowość przedszkolną w tych samych obszarach, co gotowość szkolną.
Obszar fizyczny
Jednym z pierwszych przedszkolnych „wymogów” jest samoobsługa dzieci, zwłaszcza kontrolowanie i sygnalizowanie potrzeb fizjologicznych. Przedszkolny maluch powinien także, na tyle, na ile jest to możliwe, samodzielnie jeść i ubierać się. Nie oznacza to oczywiście jedzenia nożem i widelcem zgodnie z zasadami savoir-vivre’u, ale celowe posługiwanie się łyżką i widelcem czy picie ze szklanki, a nie z butelki (za czym przemawiają także argumenty logopedyczne). Dzieci rozpoczynające naukę w przedszkolu stopniowo kształtują umiejętności motoryki dużej, którą mocno warunkuje koordynacja ruchowa. Można nawet stwierdzić, że „specjalizują się” w celowym bieganiu, skakaniu, tańczeniu, ekspresji ruchowej.
Zaczynają także rozwijać czynności manipulacyjne w zakresie motoryki małej – polegające np. na rzucaniu i łapaniu piłki, zbieraniu małych przedmiotów, malowaniu, rysowaniu, układaniu puzzli i klocków – w tym przypadku kolejność polega na operowaniu najpierw dużymi przedmiotami, a potem coraz mniejszymi (wymagającymi precyzji).
Ważne! Jak rozwijać umiejętności dziecka w obszarze fizycznym? Pamiętajmy przede wszystkim o tym, że przestrzeń, w której dziecko przebywa, oprócz oczywistych względów bezpieczeństwa, powinna wspierać swobodną eksplorację. To wpływa nie tylko na rozwój fizyczny, ale i poznawczy. Z kolei grupowe zabawy ruchowe to doskonała okazja do zaspokojenia potrzeby ruchu oraz stopniowego rozwijania świadomości innych (przedmiotów, osób) w przestrzeni.
