Co łączy zdrowie psychiczne i pogodę? Odpowiedź jest prosta – są one obecne zawsze, tylko raz lepsze, raz gorsze. O ile nie sposób wpłynąć na pogodę, o tyle ze zdrowiem psychicznym może być zupełnie inaczej. Nie dziwi zatem popularność haseł: „promocja zdrowia psychicznego” czy „promowanie kompetencji psychicznych”, zwłaszcza że mieszczą one w sobie różne działania, skierowane na dodatek do różnych grup.

Kluczowe jest nasze podejście do promowania kompetencji psychicznych. Budujemy je świadomie i nieświadomie, uczymy się ich naturalnie lub szukając rozwiązania trudności, które napotykamy. Życie uczy nas różnych zachowań i utrwala przekonania, tak samo jak sposób postrzegania innych i świata. W ten sposób zdobywane doświadczenie pozwala nam odnajdować się w znajomych rolach, ale również podpowiada zachowania w sytuacjach nowych, dotąd nieznanych.

Kształtowanie kompetencji psychicznych

Doświadczenia indywidualne dostarczają nam wiedzy o świece, w którym żyjemy, podpowiadają też, w jaki sposób radzić sobie z przeszkodami. Małe dziecko, kiedy jest głodne, zawiadamia rodziców o swoich potrzebach płaczem. Dla osoby dorosłej ten dawny sposób w większości jest nieskuteczny. Niewiele pomoże w kontakcie z pracodawcą, w porównaniu z argumentami wyrażonymi w sposób pozbawiony emocji, które już owszem, mogą zadziałać. Zdarza się jednak, że nawet dorośli mogą stosować nieaktualną już strategię radzenia sobie z trudną sytuacją, która była skuteczna w przeszłości (np. w dzieciństwie), jednak teraz już nie działa.

Wiele kompetencji kształtuje się też w wyniku interakcji społecznych, swoistego poligonu, na którym eksperymentujemy każdego dnia. Zdarzenia społeczne tworzą nasze perspektywy na świat i na nas samych. Za przykład obrazujący wpływ wcześniejszych doświadczeń i jakości interakcji na kompetencje psychiczne posłuży nam historia Radka.

W młodości padł on ofiarą ostracyzmu ze względu na rzucającą się egzemę na dłoniach. Usłyszał: „On jest trędowaty, nie podchodźcie do niego, bo się zarazicie”. Nigdy z nikim o tym nie rozmawiał. Do tej pory – mimo upływu lat – czuje się niezręcznie w grupie, w każdym nowym środowisku towarzyszą mu te same obawy, myśli, że zostanie odrzucony (tak jak w przeszłości). Uważa się za innego, dziwnego. Uważnie śledzi reakcje na swoje wypowiedzi, analizuje, jak przebiegają rozmowy z innymi, zauważa, że jest ignorowany. Zwykle wtedy wycofuje się z interakcji, a historia się powtarza. Towarzyszy temu poczucie, że jest spychany na margines grupy, nie potrafi sprostać jej oczekiwaniom. Radek zaczyna sam się izolować. Stan ten spowodowany jest wcześniejszymi doświadczeniami, błędami poznawczymi, które popełniał. Trudnością okazało się pokonanie silnie utrwalonego w przeszłości schematu poznawczego i zmiana sposobu myślenia o sytuacjach, jakie go spotykają.

Jeszcze kilkanaście lat temu wizyta u psychologa czy psychoterapeuty uważana była za dowód choroby psychicznej. Obecnie wiele osób korzysta z pomocy specjalistów. Konsultacja psychoterapeutyczna, psychologiczna nie tylko jest wskazana w stanach nagłych, może także być pomocą w budowaniu kompetencji psychicznych. Specjalista pomoże w zrozumieniu mechanizmów, zachowań i emocji. Pomoże przygotować odpowiedni program budowania silnego systemu obronnego na wypadek zdarzenia się kryzysu. Warto zauważyć, iż nie ma granicznego wieku, w którym można rozpocząć pracę nad sobą.

Ważne!
Kompetencji psychicznych najłatwiej uczyć się przez doświadczenie w życiu społecznym. Kiedy zauważamy, że w dorosłym życiu nie radzimy sobie w sytuacjach międzyludzkich, pierwszym krokiem jest zrozumienie sytuacji, a drugim ćwiczenie i eksperymentowanie w codziennym życiu.

Wpływ otoczenia

Kultura, w której żyjemy, niesie za sobą przekazy wpływające na nasze zasoby psychiczne. W latach 80. XX w. często zobaczyć można było dzieci bawiące się na podwórkach bez opieki dorosłych, nie był to widok niezwykły i nie wzbudzał raczej większego niepokoju. Dziś, tak bardzo świadomi wszystkich zagrożeń, odpowiedzialnie kontrolujemy wszelkie formy zabawy dzieci, aby ochronić je przed „niebezpiecznym” światem.