Jednym z większych wyzwań rzeczywistości edukacyjnej w Polsce staje się coraz większa rotacja pracowników i zmiany kadrowe, które mogą dokonywać się z dnia na dzień. Coraz mniej dziwią zmagania dyrektorów z brakami kadrowymi pod koniec sierpnia, coraz częściej muszą oni radzić sobie z taką sytuacją również w trakcie roku szkolnego. Jak pomóc kadrze przedszkolnej przygotować dzieci do niespodziewanej zmiany opiekuna?
Nauczyciele, skuszeni lepszą ofertą pracy lub bezsilni w zmaganiach z codziennymi trudnościami (które nawiasem mówiąc, najrzadziej generowane są zachowaniami dzieci, a najczęściej dorosłych – rodziców czy nawet innych pracowników), czasami z dnia na dzień porzucają miejsce pracy. Braki kadrowe w przedszkolach coraz trudniej „łatać” nadgodzinami, nauczyciele są przemęczeni, częściej korzystają ze zwolnień lekarskich (w tym długotrwałych) – i tak oto koło braków kadrowych może nakręcać się jeszcze bardziej. Jak się do tych zmian przygotować?
Złagodzić stres
Brak nauczyciela dla grupy to sytuacja stresująca – zarówno dla dzieci, jak i ich rodziców. Ci ostatni, nawiązując współpracę z pedagogiem, powierzają mu to, co mają najcenniejsze – swoje dziecko. Jeżeli to nie pierwszy rok dziecka w przedszkolu, rodzice mają już zazwyczaj ustalony sposób współpracy z nauczycielem – formy komunikacji, rytm pracy grupy i jego zasady, nakreślone przestrzenie aktywności rodziców w placówce. Po prostu wiadomo, czego można się po takim nauczycielu spodziewać. Jasne jest, że nowy nauczyciel to dla rodzica zagadka. Gdy pomyślimy, jakim wyzwaniem może być zmiana nauczyciela w grupie dla rodziców, tym bardziej jasne staje się, jak wielkiego szoku doświadcza dziecko. Może wówczas warto zadać pytanie – jak złagodzić zmianę kadrową w grupie przedszkolnej?
W takiej sytuacji kluczowa postać to nauczyciel, który w grupie pozostaje – zgodnie z założeniem, że w przedszkolach (publicznych) w jednej grupie zazwyczaj pracuje dwóch nauczycieli. W innych przypadkach taką osobą może być nauczyciel wspomagający, asystent nauczyciela lub pomoc pedagogiczna. Rola takiego nauczyciela (lub pracownika) jest o tyle istotna, że stanowi on o stałości, która utrzymuje poczucie bezpieczeństwa dzieci, ale także tworzy grunt dla nowego nauczyciela.
Nauczyciel na zastępstwie
Zacznijmy jednak od sytuacji, gdy jeden z nauczycieli rezygnuje z pracy, np. w trakcie roku szkolnego. Wtedy najprostszym sposobem na zabezpieczenie pracy grupy są nadgodziny drugiego nauczyciela połączone z doraźnymi zastępstwami. W takiej sytuacji, o ile jest możliwe, najlepszym rozwiązaniem są stałe nadgodziny dla jednego lub maksymalnie dwóch innych nauczycieli. Wynika to z faktu, że dzieciom najbardziej sprzyja powtarzalność – jak wspomniałam, zwłaszcza dla maluchów jest to kwestia poczucia bezpieczeństwa, dla starszaka – zachowanie rytmu dnia i możliwości realnego planowania. To, co było dla mnie samej zaskoczeniem, to doskonała świadomość uczniów dotycząca tego, kiedy w grupie pracowałam ja, a kiedy moja zmienniczka. Starsze dzieci znały już nasze sposoby pracy, rytm zajęć dodatkowych, a tym samym planowały sobie aktywności, np. w czasie zabawy swobodnej.
Inny kluczowy aspekt zachowania koherentności dotyczy stałości zasad przedszkolnych. Chociaż trudno wymagać, aby dwie osoby pracowały identycznie, niezbędne jest zachowanie stałości w regułach. Czasami dotyczą one pozornie błahych kwestii, jak puszczanie papierowych samolocików w sali przedszkolnej (jedna nauczycielka na to pozwala, druga nie), po sytuacje krytyczne, np. gdy jedno dziecko uderzy drugie. Nauczyciel, który pozostaje w grupie i zaczyna tymczasową współpracę z nauczycielami na zastępstwie jako „głównodowodzący”, powinien dbać o zachowanie klimatu i wartości.
