STAN PRAWNY NA 28 GRUDNIA 2023

Przełom roku to czas dopełnienia wielu obowiązków kadrowych związanych zarówno z zatrudnionymi w placówce oświatowej nauczycielami, jak i pracownikami niepedagogicznymi. Odpowiadają za nie głównie dyrektorzy szkół i przedszkoli, jako osoby kierujące danym zakładem pracy. Przedstawiamy przegląd czynności, o których trzeba pamiętać w najbliższym czasie.

Zlecenie okresowych badań pracowników

Przepis art. 229 § 2 Kodeksu pracy przewiduje, że pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W związku z tym na początku każdego roku kalendarzowego należy sprawdzić konieczność ich przeprowadzenia. Jest to o tyle istotne, że pracownik bez aktualnych badań nie powinien zostać dopuszczony do pracy. Badania powinny zostać przeprowadzone na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Tryb wydawania skierowania reguluje Rozporządzenie w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników. Co do zasady skierowanie powinno zawierać:

1. określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,
2. w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowisko pracy – określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona (w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom placówki),
3. w przypadku pracowników – określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,
4. opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Ważne!
Wykaz czynników szkodliwych i niebezpiecznych dla zdrowia został określony w załączniku nr 1 do Rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników. Przy uwzględnianiu „innych czynników” warto pamiętać o wskazaniu pracy wymagającej stałego i nadmiernego wysiłku głosowego, a także pracy przy obsłudze monitorów ekranowych.

Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określają wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stanowiące załącznik nr 1 do Rozporządzenia. Przykładowo, w przypadku pracy wymagającej stałego i nadmiernego wysiłku głosowego, oprócz badania lekarskiego przeprowadzana jest ocena wydolności narządu głosu (np. za pomocą wskaźnika niepełnosprawności głosowej). W przypadku wyniku wskazującego na zmiany patologiczne w narządzie głosu, konieczna jest konsultacja otolaryngologiczna lub foniatryczna. Pierwsze badanie okresowe powinno być wykonane po 12 miesiącach, a następne co 3–5 lat. Lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne, w zależności od wskazań, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania. Badania dodatkowe stanowią część badania profilaktycznego, a w związku z tym koszt ich przeprowadzenia ponosi pracodawca.

Badania należy, w miarę możliwości, przeprowadzać w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. W razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

Ponieważ pracownik nieposiadający aktualnego badania nie powinien zostać dopuszczony do pracy, kwestia zaplanowania badań powinna zostać rozwiązana na samym początku roku kalendarzowego. W związku z odwołaniem w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego konieczne stało się uzyskanie nowych orzeczeń lekarskich przez tych pracowników, w przypadku których stare orzeczenia uległy przedłużeniu na podstawie art. 31m ust. 1 Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Dotyczy to również pracowników, których orzeczenia lekarskie utraciły ważność po 30 czerwca 2023 r., a więc już po zakończeniu stanu zagrożenia epidemicznego, ale jeszcze w trakcie okresu przejściowego, o którym mowa w art. 31m ust. 1. Powyższa grupa pracowników powinna uzyskać nowe orzeczenia lekarskie najpóźniej do 28 grudnia 2023 r. (a więc nie dłużej niż w ciągu 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego).

Należy przypomnieć, że wykonywanie zaleconych badań to obowiązek pracownika. Przepisy prawa nie pozostawiają w tym zakresie żadnych wątpliwości, wskazując, że jednym z podstawowych obowiązków pracowników (w tym nauczycieli) jest konieczność poddania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosowanie się do wskazań lekarskich (art. 211 pkt 5 k.p.). Co więcej, pracodawca nie powinien, zgodnie z przepisami, dopuścić do pracy pracownika, który nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Jest to o tyle istotne, że dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego może być przyczyną późniejszego wypadku przy pracy. W Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2015 r. (I PK 235/14) sąd wskazał, że dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego zdolność do wykonywania pracy na określonym stanowisku obciąża pracodawcę ryzykiem, że nawet zwykłe czynności wykonywane w zwykłych warunkach zatrudnienia przez pracownika o zmniejszonej sprawności organizmu mogą być – w okolicznościach konkretnej sprawy – uznane za podjęte przy użyciu nadmiernego dla tego pracownika wysiłku, co może prowadzić ostatecznie do konkluzji, że za przyczynę zewnętrzną takiego wypadku przy pracy może zostać uznany ten wysiłek.

Przeprowadzenie szkoleń okresowych w dziedzinie BHP

Zgodnie z art. 237³ § 2 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szczegółowe zasady prowadzenia okresowych szkoleń określa Rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Programy szkolenia okresowego, określające szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia, dla poszczególnych grup stanowisk opracowuje pracodawca lub w porozumieniu z pracodawcą – jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie ramowych programów szkolenia. Programy szkolenia powinny być dostosowane do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia.

Programy szkolenia, na podstawie których były prowadzone aktualne szkolenia pracowników, powinny być przechowywane przez pracodawców. Natomiast ramowe programy szkolenia są określone w załączniku nr 1 do ww. Rozporządzenia.

Należy mieć na uwadze, że szkolenia te powinny zostać przeprowadzone w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Aby uniknąć nieprzyjemności w przypadku kontroli ze strony Państwowej Inspekcji Pracy, dyrektor szkoły niepublicznej powinien zadbać o to, aby już na początku roku zaplanowane zostały szkolenia okresowe BHP pracowników, którzy powinni je odbyć. Choć przepisy nie zabraniają wprost dopuszczania do pracy pracownika nieposiadającego aktualnego przeszkolenia w zakresie BHP, w dalszym ciągu okoliczność ta stanowić będzie naruszenie przepisów BHP zagrożone karą grzywny. Jednocześnie, analogicznie jak w przypadku badań okresowych, również zawieszone w okresie epidemii okresowe szkolenia w dziedzinie BHP powinny zostać wykonane najpóźniej do 28 grudnia 2023 r. (art. 12e ust. 2 Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19).

Obowiązki związane z PFRON-em