Uczniowie niesłyszący i słabosłyszący stanowią mocno zróżnicowaną grupę z uwagi na charakter specjalnych potrzeb wynikających z określonej wady słuchu. Wymagają oni zatem indywidualnego podejścia do wsparcia procesu ich kształcenia. Co nauczyciel powinien wiedzieć na ten temat?

Na powodzenie i kształt procesu edukacji uczniów z uszkodzeniami słuchu będą miały wpływ następujące czynniki: 

• stopień uszkodzenia słuchu: lekki, umiarkowany, znaczny, głęboki,
• czas wystąpienia uszkodzenia słuchu – czy dziecko urodziło się z wadą, czy wystąpiła ona przed rozpoczęciem uczenia się mówienia, czy jest to wada nabyta, np. w trakcie zdobywania umiejętności językowych lub już w okresie edukacji szkolnej/wczesnoszkolnej,
• czas prawidłowo postawionej diagnozy (np. polski pianista i laureat konkursu „Człowiek bez barier” Grzegorz Płonka został prawidłowo zdiagnozowany dopiero w wieku 14 lat, wcześniej w wyniku błędnej diagnozy był uważany za osobę autystyczną),
• wiek dziecka, w jakim zaczęło ono nosić aparat słuchowy lub w jakim został mu wszczepiony implant ślimakowy,
• sprawność rodziców dziecka – czy sami borykają się z wadą słuchu, czy są sprawni (statystycznie co 10. dziecko ma rodziców z uszkodzonym słuchem), 
• poziom rozwoju intelektualnego dziecka, w szczególności umiejętność rozumienia materiału realizowanego na zajęciach (umiejętność rozumienia czytanego tekstu oraz informacji wypowiadanych słownie),
• poziom rozwoju językowego – na szczególną uwagę zasługuje nie tylko zakres umiejętności i poprawności mówienia, lecz także pisania; w każdym z tych elementów ważne jest określenie zakresu tworzenia oraz odbierania komunikatów,
• stopień, w jakim dziecko potrafi rekompensować ubytek słuchu i zrozumieć mówione do niego komunikaty, w tym czy niezbędny przy ich wypowiadaniu jest kontakt wzrokowy z uczniem, czy dziecko jest w stanie słyszeć bez czytania z ruchu warg,
• poziom rozwoju poznawczego – istotny jest stopień, w jakim dziecko jest w stanie opanować umiejętność mówienia w sposób naturalny, czyli przez słyszenie mowy innych ludzi; ponadto osoby z wadą słuchu nie mają umiejętności abstrahowania – oznacza to, że ich myślenie ogranicza się do myślenia konkretnego, sytuacyjnego i egocentrycznego,
• poziom rozwoju społeczno-emocjonalnego – relacje dziecka z wadą słuchu z innymi osobami (rówieśnikami, nauczycielami); poprzez swoją niepełnosprawność uczeń może borykać się z niższym poczuciem własnej wartości, izolować się od grupy z uwagi na ograniczony kontakt,
• poziom rozwoju ruchowego – istotne są koordynacja statyczna (umiejętność powrotu ciała do pozycji poprzedzającej wytrącenie go z równowagi) i dynamiczna (precyzyjność wykonywanych przez dziecko ruchów).

Klasyfikacja wady słuchu

Uszkodzenie słuchu wymaga precyzyjnej diagnozy. Przy jego klasyfikacji istotne jest określenie głębokości i stopnia niedosłuchu, lokalizacji uszkodzenia słuchu, a także czasu jego wystąpienia. U osób niesłyszących i niedosłyszących wyróżnia się cztery rodzaje głębokości i zakresu wady słuchu:

• niedosłuch lekkiego stopnia – osoba z wadą słuchu słyszy na poziomie 21–40 dB, 
• niedosłuch umiarkowanego stopnia – słyszane dźwięki są na poziomie 41–70 dB, 
• niedosłuch znacznego stopnia – dźwięki odbierane są na poziomie 71–90 dB,
• niedosłuch głębokiego stopnia – słyszalność dźwięków jest możliwa na poziomie przewyższającym 91 dB.

Ważne!
Osoby z wadą słuchu na poziomie stopnia lekkiego i umiarkowanego określane są jako osoby słabosłyszące. Osoby niesłyszące to osoby borykające się z niedosłuchem w stopniu znacznym lub głębokim.

Osoby z dużą wadą słuchu (niesłyszące) nie mają możliwości odbioru mowy za pośrednictwem słuchu, wskutek czego informacje z otoczenia uzyskują one głównie dzięki wykorzystywaniu do tego celu wzroku. Istotnymi elementami usprawniającym funkcjonowanie tych osób w świecie dźwięków są urządzenia wzmacniające doznania słuchowe, np. implanty ślimakowe. 

Osoby słabosłyszące mają ograniczoną możliwość odbierania dźwięków. Często korzystają z aparatów słuchowych. W przeciwieństwie do osób niesłyszących są w stanie nauczyć się mowy ustnej poprzez słuch.

Ze względu na miejsce uszkodzenia słuchu wyróżnia się niedosłuch:

• przewodzeniowy