STAN PRAWNY NA 19 SIERPNIA 2024

Jednym z rozwiązań wykorzystywanych przez nauczycieli planujących wcześniejsze zakończenie kariery jest nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Są to świadczenia wypłacane na podobnych zasadach co tzw. emerytury pomostowe w innych grupach zawodowych. Już od 1 września 2024 r. nauczyciele zatrudnieni w poradniach też będą mogli z niego korzystać. Jakie zasady będą obowiązywać?

Zgodnie z obecnym stanem prawnym świadczenia kompensacyjne przyznawane są na podstawie Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (dalej zwanej Ustawą). Zgodnie z art. 3 tego aktu prawnego prawo do świadczenia mają nauczyciele zatrudnieni w:

• publicznych i niepublicznych przedszkolach,
• publicznych i niepublicznych szkołach (z wyjątkiem niepublicznych szkół nieposiadających uprawnień szkoły publicznej i niepublicznych szkół artystycznych nieposiadających uprawnień publicznej szkoły artystycznej),
• publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i następujących placówkach:
  
  • młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, 
  • młodzieżowych ośrodkach socjoterapii,
  • specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych,
  • specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,
  • ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych umożliwiających dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna realizację obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
  • placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

Powyższy katalog nauczycieli uprawnionych do świadczenia kompensacyjnego jest katalogiem zamkniętym, w rezultacie czego, jeżeli nauczyciel jest zatrudniony w innym typie jednostki oświatowej, nie będzie miał prawa do uzyskania świadczenia. Co równie istotne, przy obliczaniu okresu wykonywania pracy niezbędnego do uzyskania świadczenia, pod uwagę bierze się wyłącznie okres zatrudnienia w ww. jednostkach oświaty.

Dotychczas katalog ten nie obejmował nauczycieli zatrudnionych w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Stan ten ulegnie jednak zmianie z uwagi na nowelizację przepisów (Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw), która wprowadza zmiany do Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, w rezultacie których uprawnionymi do świadczenia staną się również nauczyciele zatrudnieni w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, o których mowa w art. 2 pkt 6 Ustawy Prawo oświatowe.

Ważne!
Zmiana związana z rozszerzeniem grup uprawnionych do świadczenia kompensacyjnego o pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych wchodzi w życie 1 września 2024 r.

Warunki konieczne do otrzymania świadczenia kompensacyjnego

Warunki, które musi spełnić nauczyciel planujący skorzystać z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zostały określone w art. 4 Ustawy. W skrócie zaliczamy do nich:

• odpowiedni wiek,
• odpowiedni okres składkowy i nieskładkowy,
• obowiązek rozwiązania stosunku pracy.

Odnośnie wymaganego wieku warto zauważyć, że zgodnie z aktualnymi przepisami – w zależności od tego, kiedy planujemy skorzystać ze świadczenia, wymagany wiek będzie się nieco różnił. Generalnie, osoby planujące skorzystanie ze świadczenia w kolejnych latach muszą liczyć się z tym, że będą mogły to uczynić w późniejszym wieku, niż nauczyciele korzystający ze świadczenia obecnie. Analogicznie jak w przypadku wieku emerytalnego, kobiety mogą skorzystać ze świadczenia wcześniej niż mężczyźni. 

Wymagany wiek do skorzystania ze świadczenia kompensacyjnego

Wymagane okresy składkowe i nieskładkowe

Kolejny wymóg dotyczy osiągnięcia okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego w sumie co najmniej 30 lat, z czego przynajmniej 20 lat powinno dotyczyć okresu realnego wykonywania pracy w zawodzie nauczyciela w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru godzin. Trzeba podkreślić, że do czasu pracy w zawodzie nauczyciela można wliczyć wyłącznie czas pracy w konkretnych jednostkach oświaty (przepisy przejściowe zakładają, że do okresu 20 lat pracy w jednostkach oświaty będzie się wliczać również okresy wykonywania pracy w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych przed 1 września 2024 r.).

Jak wspomniano, chodzi o 20-letni okres faktycznego wykonywania pracy, w związku z czym nie będziemy do niego wliczać okresów:

• niezdolności do pracy, za które wypłacono wynagrodzenie chorobowe, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne,
• urlopu wychowawczego,
• urlopu dla poratowania zdrowia,
• pozostawania w stanie nieczynnym,
• przebywania na urlopie udzielonym w związku z dalszym kształceniem się,
• urlopu bezpłatnego.

Okresy te będą natomiast podlegały wliczeniu do 30-letniego stażu jako okresy składkowe albo nieskładkowe. Odnośnie ustalania okresów składkowych i nieskładkowych należy posłużyć się regulacjami z art. 6 i 7 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: Ustawa o emeryturach i rentach).

Warunek związany z koniecznością rozwiązania stosunku pracy

Ostatni warunek przesądzający o możliwości nabycia prawa do świadczenia kompensacyjnego to konieczność rozwiązania stosunku pracy (przy czym uznaje się, że powinno do tego dojść z inicjatywy nauczyciela). Za spełnienie tego warunku przepisy uznają również rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy nauczyciela w następujących okolicznościach: