Terapia schematów jest jednym z najmłodszych nurtów terapeutycznych, w którym istotną rolę odgrywają doświadczenia z dzieciństwa. Elementy tego nurtu, po uprzednim przeszkoleniu i zdobyciu potrzebnego doświadczenia, mogą być wprowadzane przez terapeutów innych podejść, zwłaszcza poznawczo-behawioralnego. Co warto o niej wiedzieć?

Od czasów Zygmunta Freuda wiadomo, że wczesne doświadczenia dziecięce mają związek z tym, jak funkcjonujemy w dorosłości. I choć wiele twierdzeń ojca psychoanalizy nie znalazło potwierdzenia we współczesnych badaniach psychologicznych, to jednak przedstawiciele wszystkich nurtów psychoterapii i dziedzin psychologii nie mają wątpliwości, że środowisko, w którym się wychowujemy, czy zasoby, które otrzymujemy od rodziców, mają duże znaczenie dla późniejszego rozwoju oraz funkcjonowania. Do takich wczesnych, zwłaszcza negatywnych doświadczeń odwołuje się terapia schematów – obecnie jedna z najbardziej obiecujących form terapii zaburzeń osobowości i innych przewlekłych trudności psychicznych.

Tło terapii schematów

Terapie z nurtu behawioralnego kategoryzuje się w tzw. trzech falach. Pierwsza fala nawiązuje do terapii behawioralnych związanych z warunkowaniem klasycznym oraz instrumentalnym, odwołując się głównie do prac oraz dziedzictwa Johna Watsona i Burrhusa Frederica Skinnera. W tym podejściu istotną rolę przypisywano wpływom środowiska na zachowania człowieka. W drugiej fali dominują koncepcje związane z kluczowymi przekonaniami, schematami poznawczymi oraz przetwarzaniem informacji, czego efektem bywają irracjonalne, nieadaptacyjne wzorce myślenia – zniekształcenia poznawcze. Na tym bazuje psychoterapia poznawczo-behawioralna, która w dużej mierze skupia się na pracy z myślami automatycznymi i błędnymi kołami emocji, odczuć z ciała oraz zniekształceń myślowych.

Od kilkudziesięciu lat rozwijają się podejścia tzw. trzeciej fali. Zalicza się do nich przede wszystkim terapię dialektyczno-behawioralną, której autorką jest Marsha Linehan, terapię akceptacji i zaangażowania Stevena C. Hayesa i współpracowników oraz terapię schematów Jeffreya E. Younga.

Czym jest terapia schematów i jak powstała?

Jeffrey E. Young był wieloletnim uczniem i współpracownikiem twórcy podejścia poznawczo--behawioralnego (CBT) Aarona Becka. Young zauważył, że założenia CBT nie sprawdzają się w terapii wszystkich pacjentów i na dodatek sprawiają, że CBT, mimo wielu dowodów na wysoką skuteczność, może nie przynosić rezultatów, zwłaszcza u osób z zaburzeniami osobowości lub chronicznymi trudnościami. Dlaczego tak się dzieje? Psychoterapia poznawczo-behawioralna opiera się na przekonaniach, że pacjent będzie miał motywację do przestrzegania tzw. protokołów (programów leczenia), po kilku sesjach będzie miał dostęp do swoich emocji i myśli i będzie w stanie je komunikować, zgłosi się z konkretnymi problemami, a także, że w dość krótkim czasie nawiąże z terapeutą relację opartą na współpracy. Tymczasem praktyka pokazuje, że wielu pacjentów, głównie ze względu na sztywność swoich autodestrukcyjnych wzorców, nie przestrzega protokołu po zakończeniu leczenia, nie ma dostępu do swoich przekonań i odczuć czy w końcu odczuwa brak satysfakcji z życia i ogólne trudności, które trudno wyartykułować.