STAN PRAWNY NA 16 MAJA 2023 Projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.), • Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1876 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1960), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1289 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1280 ze zm.), • Ustawa z dnia 24 lutego 2017 r. o uzyskiwaniu tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2023 r. poz. 506), • Projekt Ustawy o niektórych zawodach medycznych (nr z wykazu UD 328). Na stronie Rządowego Centrum Legislacji dostępny jest Projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych. Zgodnie z uzasadnieniem projektowana ustawa nie dotyczy zawodów medycznych, których zadania zawodowe zostały uregulowane w przepisach ustawowych dotyczących innych zawodów medycznych, takich jak np. zawód lekarza, lekarza dentysty, diagnosty laboratoryjnego, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, farmaceuty oraz fizjoterapeuty. Celem wspomnianej ustawy jest natomiast uregulowanie warunków i zasad wykonywania zawodów, które dotychczas nie były objęte regulacjami ustawowymi, a także kwestii dotyczących doskonalenia zawodowego, rejestru oraz odpowiedzialności zawodowej tych osób. Kogo mają dotyczyć planowane zmiany? Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 projektowanego aktu określono zasady wykonywania następujących zawodów medycznych: • asystentka stomatologiczna, • dietetyk, • elektroradiolog, • higienistka stomatologiczna, • logopeda, • masażysta, • opiekun medyczny, • optometrysta, • ortoptystka, • podiatra, • profilaktyk, • protetyk słuchu, • technik dentystyczny, • technik farmaceutyczny, • technik ortopeda, • technik sterylizacji medycznej, • terapeuta zajęciowy. Uzasadnienie wymienia następujące przyczyny regulacji tych zawodów: „Projektowane przepisy mają na celu wprowadzenie mechanizmu mającego zapewnić dostęp do wykonywania zawodu medycznego tylko profesjonalistom w danym zawodzie, którzy posiadają odpowiednie kwalifikacje i kompetencje, nabywane w toku kształcenia w systemie oświaty lub systemie szkolnictwa wyższego. Będą gwarancją zatrudniania w systemie ochrony zdrowia wysoko wykwalifikowanej i kompetentnej kadry medycznej, fachowo i rzetelnie udzielającej świadczeń zdrowotnych. Zwiększy to bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów i wpłynie na wysoki poziom udzielanych świadczeń zdrowotnych. Powyższe przyczyni się do niewykonywania zawodów medycznych przez osoby, które nie posiadają właściwych do wykonywania danego zawodu kwalifikacji. Jednocześnie będzie to gwarantowało zapewnienie wysokiej jakości udzielanych świadczeń przez osoby wykonujące poszczególne zawody”. Dlaczego projekt budzi wątpliwości? Projekt wywołał spore kontrowersje, bowiem reguluje zasady wykonywania zawodów, które do tej pory były otwarte, co siłą rzeczy musi skomplikować praktykowanie danego zajęcia. Ponadto obok zawodów powszechnie znanych, wymienionych w klasyfikacji zawodów, jak terapeuta czy logopeda, projekt przywołuje również zawody, które nie figurują w wykazie. Warto nadmienić, że w tej sprawie Ministerstwo Edukacji i Nauki zajęło stanowisko, wskazując: „Niektóre z zawodów objętych projektem, jak podiatra czy profilaktyk, nie są wymienione w klasyfikacji zawodów i specjalności. Ze względu na fakt, że klasyfikacja zawodów i specjalności jest określona aktem niższego rzędu niż ustawa (rozporządzeniem), w przypadku uchwalenia projektowanej ustawy klasyfikacja ta wymagałaby zmiany – katalog zawodów określony rozporządzeniem będzie musiał zostać dostosowany do przepisów wyższego rzędu. Klasyfikacja zawodów i specjalności przewiduje inne zawody medyczne niż wymienione w ustawie, a także zawody o podobnych nazwach, zatem pojawiają się wątpliwości co do podmiotowego zakresu regulacji, np. – czy biomasażysta będzie mógł otrzymać wpis do rejestru jako masażysta, czy podolog zostanie wpisany do rejestru jako podiatra, czy też są to odrębne zawody”. Ponadto MEiN proponuje, aby uzupełnić zawody medyczne o zawody, dla których ministrem właściwym jest minister do spraw zdrowia, ujęte w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego, tj.: technik elektroniki i informatyki medycznej, technik elektroradiolog, technik masażysta. Ważne! Z perspektywy poradni psychologiczno-pedagogicznej problematyczny jest jednak fakt, że do zawodów regulowanych nowym aktem został zaliczony logopeda, który ma stać się zawodem medycznym, ze wszystkimi wiążącymi się z tym faktem wymaganiami. Pytanie zachodzi, w jakim zakresie ustawa będzie dotyczyć tych logopedów, którzy są w poradniach zatrudnieni? Czy wymogi kreowane przez ustawę musiałyby być spełnione przez nauczycieli zatrudnionych w tej jednostce organizacyjnej systemu oświaty? Wymogi dotyczące zawodu logopedy Należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na załącznik do Projektu ustawy, określający wykształcenie, uzyskane w systemie szkolnictwa wyższego i nauki oraz kwalifikacje uzyskane w systemie oświaty, wymagane do wykonywania zawodu medycznego. Zgodnie z pkt 5 tabeli stanowiącej ten załącznik, w przypadku logopedy jest to: • rozpoczęcie po dniu 30 września 2012 r. studiów w zakresie logopedii i uzyskanie tytułu zawodowego co najmniej licencjata albo inżyniera lub • rozpoczęcie przed dniem 1 października 2012 r. studiów na kierunku (specjalności) logopedia i uzyskanie tytułu zawodowego co najmniej licencjata albo inżyniera, lub • ukończenie przed dniem wejścia w życie ustawy studiów i uzyskanie tytułu zawodowego magistra oraz rozpoczęcie przed dniem wejścia w życie ustawy studiów podyplomowych w zakresie logopedii i uzyskanie świadectwa ukończenia tych studiów. Są to jednak wymogi specyficzne wyłącznie dla logopedy, ale nie wszystkie wymogi, jakie stawia Projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych. Zgodnie z art. 2 projektowanego aktu do wykonywania zawodu medycznego jest uprawniona osoba, która spełnia łącznie następujące warunki: • posiada pełną zdolność do czynności prawnych, • nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, • korzysta z pełni praw publicznych, • wykazuje znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w zakresie niezbędnym do wykonywania danego zawodu medycznego oraz złożyła oświadczenie o następującej treści: „Oświadczam, że władam językiem polskim w mowie i piśmie w zakresie niezbędnym do wykonywania zawodu medycznego (wskazać zawód medyczny)”, • posiada: o wykształcenie uzyskane w systemie szkolnictwa wyższego i nauki, kwalifikacje uzyskane w systemie oświaty lub inne kwalifikacje, wymagane do wykonywania danego zawodu medycznego, określone w załączniku do ustawy, i posiada dokument potwierdzający uzyskanie tego wykształcenia lub tych kwalifikacji lub o kwalifikacje do wykonywania danego zawodu medycznego nabyte w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, uznane w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przepisów Ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, lub o dokument potwierdzający uzyskanie kwalifikacji wymaganych do wykonywania danego zawodu medycznego wydany w państwie innym niż państwo członkowskie Unii Europejskiej, Konfederacja Szwajcarska lub państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strona umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, uznany w Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z przepisami o szkolnictwie wyższym i nauce, za równoważny odpowiedniemu polskiemu dyplomowi i tytułowi zawodowemu, lub o kwalifikacje do wykonywania danego zawodu medycznego uzyskane przed dniem 1 stycznia 2021 r. w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, zwanym dalej „Zjednoczonym Królestwem”, uznane w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przepisów Ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, lub o dokument uprawniający do wykonywania danego zawodu medycznego uznany na mocy umowy międzynarodowej lub porozumienia; • posiada wpis do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Rejestr osób wykonujących zawód medyczny Najistotniejszy jest jednak art. 3 projektowanego aktu, w którym mowa o Centralnym Rejestrze Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Ma to być rejestr informatyczny, prowadzony przez ministra właściwego do spraw zdrowia, który ma być również administratorem danych zawartych w rejestrze. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu: „Rejestr osób wykonujących zawód medyczny pozwoli na uzyskanie informacji o aktualnej liczbie osób wykonujących zawód medyczny, sposobie wykonywania tego zawodu, jak również będzie źródłem informacji o potrzebach kadrowych w tych zawodach w poszczególnych rejonach kraju. Ponadto, rejestr ten będzie również cennym narzędziem analitycznym dotyczącym prawidłowego wykonywania zawodu medycznego”. Każda osoba wykonująca zawód medyczny objęty regulacjami projektu będzie podlegać wpisowi do tego rejestru. Zgodnie z art. 6 projektu złożenie wniosku o wpis do rejestru podlega opłacie w wysokości 100 zł. Opłata ta ma stanowić dochód budżetu państwa. Zmiana danych objętych rejestrem oraz wykreślenie z rejestru nie będą podlegać opłacie. W art. 10 projektu określono warunki utraty uprawnień do wykonywania zawodu medycznego. Zgodnie z tym przepisem utrata ta nastąpi w razie: • utraty albo ograniczenia zdolności do czynności prawnych, • pozbawienia praw publicznych, • prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, • pozbawienia uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego, o którym mowa w art. 68 pkt 5 tego aktu, • ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego. Katalog kar za przewinienia zawodowe Nadmienić należy, że w art. 68 projektu określono katalog kar za przewinienia zawodowe. Zgodnie z tą regulacją karą ma być: • upomnienie, • nagana, • kara pieniężna, • zawieszenie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego na okres do 5 lat, • pozbawienie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego. Natomiast zgodnie z art. 69 projektu karę pieniężną wymierza się w wysokości od jednokrotnego do trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę określanego na podstawie przepisów Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Doskonalenie i rozwój zawodowy Ponadto projektowana ustawa nakłada na logopedów, jak i inne osoby wykonujące zawody objęte jej regulacjami, obowiązek ciągłego rozwoju zawodowego, Cały rozdział 4 projektu został zatytułowany „Ustawiczny rozwój zawodowy”, a zgodnie z art. 20 projektu osoba wykonująca zawód medyczny ma prawo i obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego przez aktualizację swojej wiedzy i umiejętności zawodowych. Ustawiczny rozwój zawodowy może być realizowany przez kształcenie podyplomowe lub doskonalenie zawodowe. W art. 22 projekt przewiduje, że osoba wykonująca zawód medyczny ma prawo do stałego aktualizowania wiedzy i umiejętności zawodowych przez uczestnictwo w ramach kształcenia podyplomowego w: • szkoleniu specjalizacyjnym – na zasadach określonych w Ustawie o uzyskiwaniu tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia, • kursie kwalifikacyjnym. Ponadto, zgodnie z art. 31 projektu, osoba wykonująca zawód medyczny ma mieć obowiązek doskonalenia zawodowego realizowanego w następujących formach kursu doskonalącego oraz samokształcenia. Kurs doskonalący dla osoby wykonującej zawód medyczny będą miały na celu pogłębienie i aktualizację wiedzy oraz umiejętności zawodowych. Logopedzi w poradniach Bez wątpienia zawód logopedy należy do „niektórych zawodów medycznych” w rozumieniu projektowanej ustawy, więc tę grupę zawodową obejmują przywołane wyżej obowiązki, w tym wpis do rejestru, obowiązek doskonalenia zawodowego itd. Co jednak istotne, nie jest jasne, w jaki sposób ustawa obejmuje logopedów zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych systemu oświaty, a więc w jaki sposób będzie dotyczyć również logopedów zatrudnionych w poradniach psychologiczno- -pedagogicznych. Logopedzi zatrudnieni w poradniach, ale również w szkołach czy przedszkolach, w chwili obecnej mają swoje własne regulacje dotyczące wymaganych kwalifikacji czy wykonywanych zadań. W zakresie kwalifikacji zastosowanie ma Rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Zgodnie z § 20 tego aktu kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela logopedy w przedszkolach, szkołach i placówkach posiada osoba, która ukończyła: • studia w zakresie logopedii, na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub placówki, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub • studia, na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub placówki, i studia pierwszego stopnia lub studia podyplomowe w zakresie logopedii, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne. Z kolei zadania logopedy określa m.in. § 25 Rozporządzenia w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Jak zatem ustalić wzajemną relację Ustawy o niektórych zawodach medycznych do przywołanych przepisów dotyczących logopedów pracujących w jednostkach systemu oświaty, w tym poradniach? Przepisy rozporządzeń oświatowych można traktować jako lex specjalis, jako przepisy szczególne, ale oznacza to jednocześnie, że do logopedów w poradniach należy jednak stosować te regulacje, których nie ma w prawie oświatowym i aktach wykonawczych do niego. To z kolei powodowałoby jednak, że logopeda w poradni nadal podlegałby obowiązkowi wpisu do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego czy obowiązkowi dokształcania zawodowego zgodnie z projektem. Relacja ta obecnie nie jest jednak zupełnie jasna, czemu wyraz daje komunikat na stronie Polskiego Związku Logopedów (logopeda.org.pl), gdzie czytamy m.in.: „Z uwagi na to, że wielu logopedów podejmuje pracę jednocześnie w obu resortach, procedowany Projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych nałoży na logopedów pracujących w różnych podmiotach w ramach części etatów obowiązek spełniania podwójnych standardów w obszarze doskonalenia i podnoszenia kwalifikacji”. Projekt trafił do Sejmu i na początku maja br. skierowano go do I czytania w komisjach (stan na 15 maja 2023).