STAN PRAWNY NA 9 MAJA 2023 Przeniesienie nauczyciela z powodu likwidacji przedszkola Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 60 ze zm.). Instytucję przeniesienia nauczyciela reguluje art. 18 Karty nauczyciela, który w ust. 1 stanowi, że nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą na inne stanowisko w tej samej lub innej placówce, w tej samej lub innej miejscowości, na takie same lub inne stanowisko. Ma więc ona zastosowanie wyłącznie do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania i nie dotyczy obecnie (choć nie zawsze tak było ) nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. W przypadku przeniesienia nauczyciela za jego zgodą lub na jego wniosek nie jest ono w ża-den sposób ograniczone czasowo. Nauczyciel może zostać przeniesiony bezterminowo, w tym także do innej miejscowości. Przeniesienia nie można wszak dokonać – co warte podkreślenia – bez zgody nauczyciela. Nauczyciel może tym samym zablokować bez konsekwencji takie przeniesienie, jeśli uzna, że jest ono dla niego niekorzystne. Może też sam wystąpić z inicjatywą przeniesienia, lecz nie będzie to inicjatywa wiążąca dla organu, który przeniesienia dokonuje. Zgodnie z art. 18 ust. 4 Karty nauczyciela przeniesienia nauczyciela do innej placówki doko-nuje dyrektor jednostki, do której nauczyciel ma być przeniesiony, po zasięgnięciu opinii or-ganu prowadzącego i za zgodą dyrektora przedszkola, w którym nauczyciel jest zatrudniony. W praktyce to dyrektor, który chce przenieść nauczyciela do swojego przedszkola, zwraca się do organu prowadzącego z wnioskiem o opinię. Opinia organu prowadzącego nie jest dla nie-go wiążąca, ale wiążące jest dla niego zdanie dyrektora jednostki, w której nauczyciel jest zatrudniony. Instytucja przeniesienia może być wykorzystana w celu zatrudnienia nauczyciela likwidowa-nej placówki w innej jednostce. Należy zauważyć, że stosownie do art. 20 ust. 1 pkt 1 KN dyrektor przedszkola w razie całkowitej likwidacji prowadzonej przez siebie placówki roz-wiązuje z nauczycielem stosunek pracy, co skutkuje koniecznością wypowiedzenia stosunku pracy w terminie umożliwiającym zachowanie trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia, wymaganego przez art. 20 ust. 3 KN. Przeniesienie nauczyciela likwidowanego przedszkola jest dopuszczalną prawnie możliwością kontynuowania przez niego zatrudnienia. Ma ona tę zaletę, że nie dochodzi do rozwiązania stosunku pracy i ponownego jego nawiązania. Aby ustalić, jakie dokładnie prawa przysługują nauczycielom likwidowanej jednostki, warto odnieść się do obowiązującego orzecznictwa. Treść art. 20 KN jest jasna językowo i wydaje się, że przewiduje ona wyłącznie rozwiązanie stosunku pracy, tymczasem regulację tę należy interpretować w połączeniu z innymi przepisami prawa powszechnie obowiązującego. W szczególności wypada zwrócić uwagę na Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2017 r. (III PK 47/16), którego główna teza nie powinna być zaskakująca. Sąd zauważył bo-wiem, że art. 18 ust. 1 KN „(...) stanowi samodzielną konstrukcję prawną, umożliwiającą (...) realizację interesu indywidualnego leżącego po stronie nauczyciela, który powołując się na sytuację rodzinną, osobistą czy zawodową, może być zainteresowany zmianą stanowiska czy szkoły. Uprawnienia wynikające z tego przepisu w stosunku do nauczycieli dają im też moż-liwość wyrażenia zgody na przeniesienie w sytuacji, gdy z taką inicjatywą występuje praco-dawca. Przeniesienie to ma charakter jednostronny jedynie formalnie, w sensie materialnym stanowi ono czynność dwustronną, zawierającą oświadczenie woli pracownika i pracodawcy”. Powyższy Wyrok wprost dotyczy szkół, ale można go odnieść również do przedszkoli. W jego uzasadnieniu sąd powołuje się na szereg swoich wcześniejszych orzeczeń, w tym na Wyrok z dnia 28 stycznia 2000 r. (I PKN 489/99), w którym stwierdził, że przejęcie zadań dydak-tycznych w zakresie kształcenia uczniów przez inną szkołę stanowi przejęcie części zakładu pracy przez innego pracodawcę (art. 231 Kodeksu pracy) i nie oznacza wewnętrznych zmian organizacyjnych dotychczasowego pracodawcy, uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 KN. Jeżeli zmiany organizacyjne były konsekwencją przeniesienia części uczniów do innej jednostki organizacyjnej, to nie ma podstaw do kategorycznego roz-wiązania stosunku pracy z nauczycielem jednostki, z której uczniowie odeszli. Z punktu widzenia orzecznictwa likwidacja może mieć dwie przyczyny – brak wychowanków lub ich przejście do innej jednostki. Sytuacja pierwsza może wynikać ze zmian demograficz-nych, przeniesienie do innego przedszkola natomiast – wiązać się np. ze złym stanem tech-nicznym jednostki likwidowanej, której remont okazuje się niemożliwy lub nieopłacalny, zwłaszcza jeżeli zainteresowanie ofertą edukacyjną tej placówki jest znikome. Wówczas bar-dziej opłacalne może okazać się przeniesienie dzieci do pobliskiego, nowszego przedszkola. Taka sytuacja oznacza jednak, że wychowankowie nie znikają, w związku z czym w przed-szkolach, które ich przejęły, powstaje konieczność zabezpieczenia dla nich odpowiedniej liczby pedagogów. Zdaniem sądów właśnie taka sytuacja jest podstawą do zastosowania art. 231 k.p., zgodnie z którym w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Jeżeli więc ofertę likwidowanego przedszkola i uczęszczających do niego wychowanków przejmuje inna gminna jednostka, to stosować należy instytucję przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę. W takiej sytuacji nie ma podstaw nie tylko do rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem na podstawie art. 20 KN, ale też zastosowania konstrukcji przeniesienia nauczyciela z art. 18 ust. 1 KN. Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 12 grudnia 2001 r. (I PKN 712/00) zastrzegł jednak, że „(...) nauczycielowi mianowanemu, przeniesionemu na własną prośbę lub za jego zgodą do innej szkoły, nie przysługuje odprawa, o której mowa w art. 20 ust. 2 KN, także wówczas, gdy szkoła, w której był zatrudniony przed przeniesieniem, uległa likwidacji”. Wydaje się więc, że analogicznie powinno być w wypadku zastosowania instytucji przejścia zakładu pracy na in-nego pracodawcę z art. 231 k.p. Nauczycielowi nie powinna wówczas przysługiwać odprawa, ponieważ jego stosunek pracy – pomimo likwidacji placówki – jest kontynuowany.