STAN PRAWNY NA 4 MAJA 2023 Rezygnacja z zajęć rewalidacyjnych Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Czy rodzic może zrezygnować z zajęć rewalidacyjnych dla swojego dziecka, które posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego? Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1280 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1309). Obowiązujące przepisy nie przewidują takiej możliwości. Zgodnie z zasadami obowiązującymi w prawie oświatowym każdy uczeń ma prawo do pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a placówki realizują tę pomoc na zasadach określonych w Rozporządzeniu z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Zgodnie z § 2 tego aktu pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w szkole polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia i czynników środowiskowych wpływających na jego funkcjonowanie w placówce, w celu wspierania potencjału rozwojowego ucznia i stwarzania warunków do jego aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu szkoły oraz w środowisku społecznym. Wymienione Rozporządzenie w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych zawiera w § 2 słowniczek, który definiuje, co należy rozumieć przez orzeczenie, a co przez opinię. W przepisie tym Rozporządzenie wymienia opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, natomiast do orzeczeń zalicza orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania lub orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych. Należy się tu zastanowić nad prawnym charakterem aktu, jakim jest orzeczenie, co wymaga przeanalizowania kilku regulacji z cytowanego Rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii (…). Przykładowo, według § 13 tego aktu, orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje się dla dzieci i uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, o których mowa w przepisach w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. W orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego określa się m.in.: • diagnozę funkcjonowania dziecka lub ucznia, z uwzględnieniem potencjału rozwojowego oraz mocnych stron i uzdolnień dziecka lub ucznia oraz występujących w środowisku nauczania i wychowania barier i ograniczeń utrudniających jego funkcjonowanie, • okres, w jakim zachodzi potrzeba kształcenia specjalnego, • zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dziecka lub ucznia, w tym warunki rozwijania jego potencjalnych możliwości i mocnych stron, wzmacniania aktywności i uczestnictwa dziecka lub ucznia w życiu przedszkola, szkoły, ośrodka lub placówki, oraz jeżeli zachodzi potrzeba indywidualnego wsparcia dziecka lub ucznia ze strony dodatkowo zatrudnionej kadry, o której mowa w przepisach w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym – zakres tego wsparcia, • zalecane cele rozwojowe i terapeutyczne do realizacji podczas zajęć wychowania przedszkolnego lub zajęć edukacyjnych, zajęć rewalidacyjnych, socjoterapeutycznych i resocjalizacyjnych oraz w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej dziecku lub uczniowi i, w zależności od potrzeb, jego rodzicom, przez przedszkole, szkołę, ośrodek lub placówkę oraz poradnię, wraz ze wskazaniem zalecanych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a w przypadku dzieci i uczniów niepełnosprawnych – również zalecanych rodzajów zajęć rewalidacyjnych, • wszystkie możliwe formy kształcenia specjalnego, poczynając od najkorzystniejszej dla dziecka lub ucznia, • zalecane działania ukierunkowane na poprawę funkcjonowania dziecka lub ucznia i wzmacnianie jego uczestnictwa w życiu przedszkola, szkoły, ośrodka lub placówki oraz działania wspierające rodziców dziecka lub ucznia, • w zależności od potrzeb dziecka lub ucznia niepełnosprawnego, niezbędny w procesie kształcenia sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, w tym z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych. Analiza tylko tej regulacji wskazuje, że pełna realizacja orzeczenia poradni może być w niektórych przypadkach bardzo utrudniona, a to z uwagi na szeroki zakres wsparcia, jakiego przedszkole czy szkoła muszą udzielić uczniowi, w tym wsparcia w postaci zajęć specjalistycznych, których realizacja może być niemożliwa bez zatrudnienia wymaganych specjalistów. W takim razie pojawia się pytanie: czy jednostka oświatowa faktycznie ma obowiązek pełnej realizacji wymagań zawartych w orzeczeniu, czy też z niektórych może zrezygnować, np. w sytuacji, gdy rodzice już zapewniają konkretne formy pomocy dziecku w innej jednostce, a zatrudnienie dodatkowego specjalisty wiąże się z wydatkiem, na który organ prowadzący nie chce się zgodzić? Na konieczność pełnej realizacji orzeczenia wskazują jednak regulacje Rozporządzenia z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Stosownie do § 5 tego aktu przedszkola i szkoły zapewniają: • realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, • warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, • zajęcia specjalistyczne, • inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w szczególności zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne, • integrację uczniów ze środowiskiem rówieśniczym, w tym z uczniami pełnosprawnymi, • przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym. Przepis ten mówi zatem wprost o realizacji zaleceń, co można rozumieć jako realizację pełną, niezależnie od rodzaju wymagań, które się w danym orzeczeniu pojawiają. Z prawnego punktu widzenia argumentem, który można uznać za rozstrzygający, jest fakt, że orzeczenie należy uznać za decyzję administracyjną w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego. Wskazuje na to kilka cech orzeczenia, które są charakterystyczne także dla decyzji administracyjnych, przykładowo: • jest wydawane na wniosek, • w indywidualnej sprawie, • przysługuje od niego odwołanie, w tym wypadku do odpowiedniego kuratora. Takie rozumienie orzeczenia znajduje odzwierciedlenie w obowiązującym orzecznictwie sądowoadministracyjnym. Przykładowo, zgodnie z Wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 2 lipca 2014 r. (IV SA/Po 223/14), status organów administracji przysługuje tworzonym w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych zespołom orzekającym w sprawach opinii i orzeczeń. W tym samym Wyroku sąd orzekł wprost, że zespoły orzekające podejmują swe rozstrzygnięcia, nazwane orzeczeniami, w formie decyzji administracyjnych, a do postępowań w sprawie wydania orzeczeń stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Oficyna MM nie udziela porad prawnych. Odpowiedzi są wyłącznie wyrazem własnej oceny Doradcy Prawnego Oficyny MM. Nie stanowią urzędowej wykładni prawa, a ich zastosowanie nie może rodzić odpowiedzialności za ewentualne skutki zastosowania zaproponowanych rozwiązań zarówno ze strony Oficyny MM, jak i Doradcy Prawnego Oficyny MM.