STAN PRAWNY NA 7 KWIETNIA 2023 Uiszczanie opłat do ZAiKS-u Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Czy placówka oświatowa ma obowiązek uiszczać opłatę do Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS)? Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2509). Zgodnie z art. 23 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Szkół i ogólnie instytucji oświaty dotyczy przepis szczególny Ustawy, czyli art. 27. Według tej regulacji instytucje oświatowe mogą na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia działalności naukowej korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz zwielokrotniać w tym celu rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów. Kolejną regulacją szczególną Ustawy jest art. 28, na podstawie którego instytucje oświatowe mogą: • użyczać, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych, • zwielokrotniać utwory znajdujące się we własnych zbiorach w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony tych zbiorów, • udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek – jeżeli czynności te nie są dokonywane w celu osiągnięcia bezpośredniej lub pośredniej korzyści majątkowej. Jeżeli zatem wykorzystanie utworów nie wykracza poza cele wskazane w tych przepisach, to opłat na ZAIKS nie ma potrzeby uiszczać. Jeżeli jednak chcemy przykładowo zilustrować stronę internetową znaną melodią, wówczas należy wykupić licencję na utwór od organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskim, czyli od ZAIKS-u. Na stronie tej organizacji dostępny jest katalog muzyczny utworów, którymi dysponuje ZAIKS, jak również kalkulator opłat za licencję. Opłaty różnią się w zależności od sposobu wykorzystania utworu. Oficyna MM nie udziela porad prawnych. Odpowiedzi są wyłącznie wyrazem własnej oceny Doradcy Prawnego Oficyny MM. Nie stanowią urzędowej wykładni prawa, a ich zastosowanie nie może rodzić odpowiedzialności za ewentualne skutki zastosowania zaproponowanych rozwiązań zarówno ze strony Oficyny MM, jak i Doradcy Prawnego Oficyny MM.