STAN PRAWNY NA 14 MARCA 2023 Zmiany w podstawach programowych Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 lutego 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2023 r. poz. 312), • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 lutego 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz.U. z 2023 r. poz. 314), • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 lutego 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz.U. z 2023 r. poz. 277). 6 lutego 2023 r. Minister Edukacji i Nauki podpisał trzy rozporządzenia, których celem jest wprowadzenie szeregu zmian w podstawach programowych kilku przedmiotów. Zmiany dotkną zarówno szkół podstawowych, jak i ponadpodstawowych i będą obowiązywać już od roku szkolnego 2023/2024. Zmiany w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, szkoły branżowej I stopnia i szkoły policealnej Wspomniane zmiany w przypadku szkół podstawowych, szkół branżowych I stopnia i szkół policealnych zostały wprowadzone na mocy Rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Polegały one na: • określeniu podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu język łaciński, • zmianie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu technika, • zastąpieniu podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu podstawy przedsiębiorczości podstawą programową kształcenia ogólnego dla przedmiotu biznes i zarządzanie, • uchyleniu podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu podstawy przedsiębiorczości w szkole policealnej. Dodanie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu język łaciński w szkole podstawowej związane jest z ustalonym jeszcze w roku szkolnym 2021/2022 i prowadzonym również w roku szkolnym 2022/2023 kierunkiem realizacji polityki oświatowej państwa mającym na celu działanie na rzecz szerszego udostępnienia kanonu i założeń edukacji klasycznej oraz sięgania do dziedzictwa cywilizacyjnego Europy. W ocenie twórców tego rozwiązania znajomość języka łacińskiego przyczyni się nie tylko do zachowania i kultywowania dziedzictwa kulturowego, ale również będzie służyć pomocą podczas nauki logicznego myślenia czy stanowić podstawę do nauki języków obcych nowożytnych wywodzących się od języka łacińskiego. Dlatego też począwszy od roku szkolnego 2023/2024, uczniowie klasy VII szkoły podstawowej będą mieli możliwość wybrania języka łacińskiego jako drugiego języka obcego (w miejsce drugiego języka obcego nowożytnego). Aktualnie szkoły, które chciałyby wprowadzić nauczanie języka łacińskiego, mogą to uczynić w ramach zajęć dodatkowych (jest on wówczas nauczany jako trzeci język). Co jednak istotne, nie planuje się obecnie, aby uczniowie mieli możliwość przystępowania do egzaminu ósmoklasisty z tego języka. Jeżeli chodzi o zmianę podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu technika (w szkole podstawowej), twórcy nowych przepisów proponują: • zmiany w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu technika w obszarze treści technicznych, • rozszerzenie treści nauczania związanych z wychowaniem komunikacyjnym, również w związku z pojawiającymi się nowymi urządzeniami służącymi do ruchu drogowego (takimi jak hulajnogi elektryczne czy inne urządzenia transportu osobistego). W porównaniu do obecnie obowiązującej podstawy programowej wprowadzone zostaną zmiany dotyczące opisu założeń przedmiotu technika, celów kształcenia, treści nauczania oraz warunków i sposobu realizacji tego przedmiotu. W rezultacie wzmocniona ma być rola przedmiotu w procesie przygotowywania ucznia do wyboru zawodu, a także ukazana ma być jego funkcja w procesie wychowywania ucznia jako odpowiedzialnego uczestnika ruchu drogowego. Ważne! Zmieniona podstawa programowa będzie obowiązywać od roku szkolnego 2023/2024, począwszy od klasy IV szkoły podstawowej. Natomiast uczniowie klas V i VI w roku szkolnym 2023/2024 oraz uczniowie klas VI w roku szkolnym 2024/2025 będą realizować przedmiot zgodnie z dotychczasową podstawą programową kształcenia ogólnego. Natomiast w szkołach branżowych I stopnia dojdzie do zastąpienia przedmiotu podstawy przedsiębiorczości przedmiotem biznes i zarządzanie. Analogicznie jak to miało miejsce w przypadku przedmiotu podstawy przedsiębiorczości, również w przypadku biznesu i zarządzania podstawa programowa będzie tożsama we wszystkich typach szkół ponadpodstawowych. W porównaniu z dotychczas nauczanym przedmiotem proponuje się ograniczenie treści nauczania (np. zagadnień makroekonomicznych) i zmianę części zagadnień (zastąpienie części zagadnień teoretycznych problematyką finansów osobistych oraz rozwojem kompetencji miękkich). Celem nowego przedmiotu ma być dostosowanie kształcenia uczniów branżowej szkoły I stopnia do potrzeb rynku pracy oraz wyposażenie ich w kompetencje pozwalające na rozumienie i sprawne funkcjonowanie w świecie finansów i zarządzania, w tym podejmowanie odpowiedzialnych decyzji finansowych. W opisie i warunkach sposobu realizacji twórcy nowego przedmiotu planują położyć nacisk na korzystanie w procesie kształcenia z nowoczesnych metod, w tym wykorzystywanie nowych technologii i narzędzi cyfrowych. Ważne! Nowa podstawa programowa dla przedmiotu biznes i zarządzanie ma obowiązywać od roku szkolnego 2023/2024 dla uczniów klas I branżowych szkół I stopnia. W przypadku szkół policealnych przedmiot podstawy przedsiębiorczości jest obecnie przewidziany tylko dla tych słuchaczy, którzy nie realizowali go w trakcie wcześniejszych etapów edukacyjnych. Natomiast ze względu na to, że przedmiot ten jest realizowany w szkołach od 20 lat, twórcy zmian uznali, że obecnie nie ma konieczności dalszego funkcjonowania tego typu rozwiązania. Przedmiot ten będą mogli realizować słuchacze, którzy rozpoczęli kształcenie przed rokiem szkolnym 2023/2024 – do zakończenia cyklu kształcenia. Zmiany w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego i technikum Natomiast zmiany w podstawie programowej dla liceum ogólnokształcącego i technikum zostały wprowadzone na mocy Rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 lutego 2023 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia. Zmiany polegały na: • uzupełnieniu podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu język polski, • określeniu podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu język łaciński w zakresie podstawowym, • zastąpieniu podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu podstawy przedsiębiorczości podstawą programową kształcenia ogólnego dla przedmiotu biznes i zarządzanie w zakresie podstawowym oraz określeniu podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu biznes i zarządzanie w zakresie rozszerzonym. Edukacyjne gry wideo na języku polskim Zmiana w zakresie podstawy programowej języka polskiego ma na celu dodanie części odnoszącej się do zalecanych gier wideo o walorach edukacyjnych. Gry tego typu, jako istotny element współczesnej kultury, są – zdaniem twórców zmian w przepisach – nie tylko podstawą do przeżywania określonej historii, ale również umożliwiają rozwijanie umiejętności psychomotorycznych, a także stanowią źródło artystycznej ekspresji. Ze względu na duże walory pedagogiczne i społeczne zakłada się wprowadzenie do podstawy programowej gier „This War of Mine” oraz „Gra Szyfrów”. Język łaciński jako drugi język obcy Podobnie jak w przypadku szkoły podstawowej, także w przypadku liceum ogólnokształcącego oraz technikum impulsem do wprowadzenia podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu język łaciński stanowiły kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w latach szkolnych 2021/2022 oraz 2022/2023. W efekcie, zaczynając od roku szkolnego 2023/2024, uczniowie klasy I liceum ogólnokształcącego i technikum będą mieli możliwość nauki języka łacińskiego jako drugiego języka obcego (w miejsce drugiego języka obcego nowożytnego). Obecnie uczniowie mają możliwość wyboru przedmiotu język łaciński i kultura antyczna, nauczanego jako przedmiot do wyboru w zakresie podstawowym w I klasie oraz w zakresie rozszerzonym w całym cyklu kształcenia. Podstawa programowa nowego przedmiotu nie będzie różnić się istotnie od podstawy programowej kształcenia ogólnego dla przedmiotu język łaciński i kultura antyczna. Różnice będą dotyczyć kształcenia bardziej złożonych umiejętności tłumaczenia – przewidzianych w podstawie programowej języka łacińskiego i kultury antycznej. Ponadto w podstawie programowej przedmiotu język łaciński będzie położony mniejszy nacisk na zdobywanie wiedzy o gramatyce, natomiast większy na stosowanie reguł gramatycznych. Po wprowadzeniu zmian uczniowie liceum ogólnokształcącego i technikum będą mieli możliwość wyboru (w przypadku istnienia w szkole odpowiedniej oferty): • przedmiotu język łaciński i kultura antyczna w zakresie podstawowym (w klasie I), • przedmiotu język łaciński i kultura antyczna jako jednego z przedmiotów w zakresie rozszerzonym, • zamiast drugiego języka obcego nowożytnego języka łacińskiego w zakresie podstawowym. Planowane jest także umożliwienie od roku szkolnego 2026/2027 przystępowania do egzaminu maturalnego z tego języka w ramach przedmiotów obowiązkowych w części pisemnej. Tak jak obecnie, uczniowie na poziomie rozszerzonym będą mieli możliwość przystępowania do egzaminu maturalnego z przedmiotu język łaciński i kultura antyczna. Biznes i zarządzanie w natarciu Podobnie jak w przypadku szkół branżowych I stopnia, w liceach ogólnokształcących i technikach też dojdzie do zastąpienia przedmiotu podstawy przedsiębiorczości przedmiotem biznes i zarządzanie (w zakresie podstawowym) oraz do określenia podstawy programowej kształcenia ogólnego dla nowego przedmiotu w zakresie rozszerzonym. W efekcie uczniowie będą mogli wybrać nowy przedmiot w zakresie rozszerzonym już od roku szkolnego 2023/2024 (docelowo od roku szkolnego 2026/2027 będzie istniała możliwość przystąpienia do egzaminu maturalnego z tego przedmiotu przez absolwentów liceów ogólnokształcących, a rok później – przez absolwentów techników). Co istotne, ponieważ treści przedmiotu biznes i zarządzanie będą w dużej mierze bazować na zagadnieniach ujętych dotychczas w podstawie programowej przedmiotu podstawy przedsiębiorczości – resort edukacji wskazuje, że nauczyciele posiadający kompetencje do nauczania przedmiotu podstawy przedsiębiorczości będą mogli uczyć nowego przedmiotu biznes i zarządzanie. Zmiany w ramowych planach nauczania Oczywiście powyższe zmiany nie mogłyby zostać wprowadzone bez dostosowania ramowych planów nauczania na podstawie Rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół. W przypadku języka łacińskiego, nauczanego jako drugi język obcy, warto dodać, że podział na grupy będzie obowiązkowy na zajęciach z tego przedmiotu w oddziałach liczących więcej niż 24 uczniów. Z kolei przedmiot biznes i zarządzanie będzie można realizować wyłącznie w klasie I albo tylko w klasie II, bądź łącznie w klasie I i II liceum ogólnokształcącego dla dzieci i młodzieży oraz technikum. Dyrektor, podejmując decyzję w tym zakresie, będzie musiał zachować wymiar godzin określony na realizację tego przedmiotu w zakresie podstawowym w 4-letnim (w przypadku liceum ogólnokształcącego) lub 5-letnim (w przypadku technikum) okresie nauczania, a więc 2 godziny tygodniowo. Dlatego też nowelizacja Rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania zakłada przesunięcie wymiaru godzin przewidzianych aktualnie na realizację przedmiotu podstawy przedsiębiorczości w klasach II i III liceum ogólnokształcącego dla dzieci i młodzieży oraz technikum na realizację nowego przedmiotu biznes i zarządzanie w klasach I i II ww. szkół. Dzięki temu nie zwiększy się łączny wymiar godzin we wskazanych typach szkół. Natomiast w przypadku zakresu rozszerzonego tego przedmiotu w liceum ogólnokształcącym dla dzieci i młodzieży oraz technikum wyniesie 8 godzin tygodniowo w okresie nauczania. Z kolei w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych zajęcia z nowego przedmiotu będzie można prowadzić w zakresie rozszerzonym w wymiarze odpowiednio 6 godzin tygodniowo i 108 godzin w 4-letnim okresie nauczania. W szkołach branżowych I stopnia w ramowych planach nauczania dojdzie jedynie do zmiany nazwy przedmiotu (z podstawy przedsiębiorczości na biznes i zarządzanie), natomiast przedmiot będzie nauczany w klasie I w wymiarze 2 godzin tygodniowo (tak jak obecnie podstawy przedsiębiorczości). W przypadku szkół policealnych, gdzie dojdzie do rezygnacji z przedmiotu podstawy przedsiębiorczości, godziny na realizację tego przedmiotu zostaną przeznaczone na kształcenie zawodowe i zwiększenie godzin tego kształcenia – w przypadku formy stacjonarnej będzie to zwiększenie z 18 do 19 godzin, natomiast w przypadku formy zaocznej będzie to zwiększenie ze 165 do 175 godzin w I i II semestrze. Słuchacze, którzy rozpoczęli kształcenie w ramach tego przedmiotu przed rokiem szkolnym 2023/2024, będą mogli je realizować do zakończenia kształcenia w szkole.