STAN PRAWNY NA 10 LUTEGO 2023 Odwołanie od orzeczenia poradni Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1743 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1309). Praca poradni psychologiczno-pedagogicznej podlega reżimowi Kodeksu postępowania administracyjnego, co z jednej strony wynika z charakteru prawnego orzeczenia (w drodze decyzji administracyjnej), a z drugiej skutkuje możliwością wniesienia odwołań od rozstrzygnięć poradni. Specyfika orzeczeń O tym, że orzeczenie jest aktem administracyjnym mającym walor decyzji, decydują cechy orzeczenia. Zgodnie z § 13 Rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje się dla dzieci i uczniów z niepełnosprawnościami, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, o których mowa w przepisach w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. W orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego określa się m.in.: • diagnozę funkcjonowania dziecka lub ucznia, z uwzględnieniem potencjału rozwojowego oraz mocnych stron i uzdolnień dziecka lub ucznia oraz występujących w środowisku nauczania i wychowania barier i ograniczeń utrudniających jego funkcjonowanie, • okres, w jakim zachodzi potrzeba kształcenia specjalnego, • zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dziecka lub ucznia, w tym warunki rozwijania jego potencjalnych możliwości i mocnych stron, wzmacniania aktywności i uczestnictwa dziecka lub ucznia w życiu przedszkola, szkoły, ośrodka lub placówki, oraz jeżeli zachodzi potrzeba indywidualnego wsparcia dziecka lub ucznia ze strony dodatkowo zatrudnionej kadry, o której mowa w przepisach w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym – zakres tego wsparcia, • zalecane cele rozwojowe i terapeutyczne do realizacji podczas zajęć wychowania przedszkolnego lub zajęć edukacyjnych, zajęć rewalidacyjnych, socjoterapeutycznych i resocjalizacyjnych oraz w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej dziecku lub uczniowi i, w zależności od potrzeb, jego rodzicom, przez przedszkole, szkołę, ośrodek lub placówkę oraz poradnię, wraz ze wskazaniem zalecanych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a w przypadku dzieci i uczniów z niepełnosprawnościami – również zalecanych rodzajów zajęć rewalidacyjnych, • wszystkie możliwe formy kształcenia specjalnego, poczynając od najkorzystniejszej dla dziecka lub ucznia. Realizacja treści orzeczenia Z kolei obowiązkiem jednostki oświatowej, do której uczęszcza uczeń objęty orzeczeniem, jest pełna realizacja treści orzeczenia, na co wskazuje treść art. 127 ust. 13 Prawa oświatowego. Zgodnie z tą regulacją starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, na wniosek rodziców, zapewnia mu odpowiednią formę kształcenia. Z kolei Rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym wprost w § 5 stanowi, że jednostki oświatowe zapewniają: • realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, • warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, • zajęcia specjalistyczne, • inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w szczególności zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne, • integrację uczniów ze środowiskiem rówieśniczym, w tym z uczniami pełnosprawnymi, • przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym. Cechy decyzji administracyjnej Zgodnie z Wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 2 lipca 2014 r. (IV SA/Po 223/14) status organów administracji przysługuje tworzonym w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych zespołom orzekającym w sprawach opinii i orzeczeń. W tym samym Wyroku sąd orzekł wprost, że zespoły orzekające podejmują swe rozstrzygnięcia, nazwane orzeczeniami, w formie decyzji administracyjnych, a do postępowań w sprawie wydania orzeczeń stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Ważne! Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych. Biorąc pod uwagę cechy orzeczenia jako aktu administracyjnego, należy zauważyć, że: • jest ono wydawane na wniosek, • jest ono wydawane w indywidualnej sprawie, • przysługuje od niego odwołanie. Odwołania Zasady wnoszenia odwołania od orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej określają regulacje Rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Warto pamiętać o następujących krokach i informacjach: 1. Od orzeczenia wnioskodawca może wnieść odwołanie do kuratora oświaty, za pośrednictwem zespołu, który wydał orzeczenie, w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia. 2. Wnioskodawcą pisemnego wniosku do poradni są rodzice dziecka lub ucznia lub pełnoletni uczeń. 3. Odwołania nie wnosi się bezpośrednio do organu wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego, czyli do kuratora, lecz za pośrednictwem zespołu orzekającego działającego w poradni – po to, aby zespół mógł dokonać kontroli wstępnej wydanego przez siebie orzeczenia. 4. Zgodnie z § 25 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii (…), jeżeli zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości lub części na uwzględnienie, uchyla zaskarżone orzeczenie i wydaje nowe. 5. W ramach wspomnianej wstępnej kontroli zespół orzekający ma nie tylko prawo odniesienia się do odwołania i przesłania swojego stanowiska kuratorowi, ale może wydać całkowicie nowe orzeczenie. W takim wypadku nie przesyła się już odwołania do kuratora, bowiem wnioskodawcy przysługuje odwołanie od nowego orzeczenia, czyli procedura odwoławcza może zacząć się od nowa. 6. Jeżeli zespół odwoławczy nie znajdzie przesłanek do zmiany orzeczenia, wówczas zastosowanie ma § 25 ust. 4 przywołanego już Rozporządzenia, zgodnie z którym przewodniczący zespołu jest obowiązany przekazać odwołanie wraz z aktami sprawy kuratorowi oświaty w terminie 14 dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie, jeżeli w tym terminie nie wydał nowego orzeczenia. 7. Po przesłaniu akt sprawy kuratorowi zespół orzekający działający w poradni traci prawo do zmiany już wydanego orzeczenia, będącego przedmiotem odwołania, bowiem w tej części postępowania odwoławczego toczy się już ono przed kuratorem. Działanie kuratora Kurator oświaty rozpatruje odwołanie w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania, a w przypadku potrzeby zasięgnięcia przez niego opinii psychologa, pedagoga, lekarza lub innego specjalisty, w terminie 14 dni od dnia, w którym otrzymał tę opinię. W tym miejscu kończą się zasady postępowania kuratora określone w Rozporządzeniu w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Nie ustala ono zatem, jakie rozstrzygnięcia może podjąć kurator, a wynika to z faktu, że w tej sprawie stosujemy zasady postępowania administracyjnego. Kurator w postępowaniu tym pełni rolę organu wyższego stopnia, organu odwoławczego, którego rozstrzygnięcia reguluje art. 138 Kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z § 1 tej regulacji organ odwoławczy wydaje decyzję, w której: • utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo • uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy albo uchylając tę decyzję – umarza postępowanie pierwszej instancji w całości albo w części, albo • umarza postępowanie odwoławcze. Kodeks daje zatem prawo rozstrzygnięcia co do istotny sprawy, jednak w praktyce często kurator będzie korzystał z możliwości, jakie daje art. 138 § 2 kpa. Zgodnie z tym przepisem organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji, gdy decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przekazując sprawę, organ ten powinien wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy. Taka decyzja kuratora oznacza, że sprawa wraca do zespołu orzekającego działającego w poradni. Dotychczasowe orzeczenie zostaje uchylone, a poradnia zostaje zobowiązana do ponownego zajęcia się sprawą. Ważne! Co jednak istotne, nie można tej sytuacji traktować jako rozpoczęcie postępowania od nowa, bowiem zespół orzekający nie rozpoczyna ponownego procedowania nad orzeczeniem z „czystą kartą”, tylko musi uwzględnić uwagi wskazane w rozstrzygnięciu kuratora. Ten, wskazując, jakie okoliczności zespół ma wziąć pod uwagę, może w praktyce zmienić wydźwięk orzeczenia i nie może być ono tożsame z poprzednio wydanym.