STAN PRAWNY NA 2 STYCZNIA 2023 Elektroniczne zaświadczenie o niekaralności Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Ustawa z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1709 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1289 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 lipca 2015 r. w sprawie udzielania informacji o osobach oraz o podmiotach zbiorowych na podstawie danych zgroma-dzonych w Krajowym Rejestrze Karnym (Dz.U. z 2015 r. poz. 1025 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 kwietnia 2021 r. w sprawie sposobu i trybu udzielania informacji o osobach oraz o podmiotach zbiorowych z Krajowego Rejestru Karnego, udzielanych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, sposobu zakładania konta użytkownika i konta instytucjonalnego dla informacji udzielanych na zapytanie lub wniosek oraz zakresu informacji o osobie lub o podmiocie zbiorowym udzielanej na żądanie (Dz.U. z 2021 r. poz. 728). Zawód nauczyciela mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Wymie-nia je Rozporządzenie MEN z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, uszczegóławiając tym samym wymogi ogólne zawarte w Karcie nauczyciela. W tym kontekście uwagę należy zwrócić na art. 10 ust. 8 KN, zgodnie z którym nie można nawiązać stosunku pracy z nauczycielem, jeśli nie spełnia on warunków określo-nych w ust. 5 pkt 2–5 KN, a te z kolei mówią, że nauczyciel: • ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych, • nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne, • nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne prze-stępstwo skarbowe, • nie był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną, • posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska. W celu potwierdzenia spełniania warunku niekaralności nauczyciel, przed nawiązaniem sto-sunku pracy, zobowiązany jest przedstawić dyrektorowi przedszkola informację z Krajowego Rejestru Karnego (KRK). Obowiązek ten dotyczy wszystkich nauczycieli, niezależnie od po-siadanego przez nich stopnia awansu zawodowego oraz podstawy nawiązania stosunku pracy. Za taką interpretacją przemawia obejmujący wszystkich nauczycieli art. 26 ust. 1 pkt 5 KN, w myśl którego stosunek pracy nauczyciela wygasa z mocy prawa w razie stwierdzenia, że jego nawiązanie nastąpiło na podstawie fałszywych lub nieważnych dokumentów albo zostało dokonane z naruszeniem warunków określonych w art. 10 ust. 5 pkt 1–5 KN, więc także do-tyczących obowiązku przedstawienia zaświadczenia o niekaralności. Informacja z Krajowego Rejestru Karnego Obowiązek przedstawienia dyrektorowi przedszkola informacji z KRK został wprowadzony do Karty nauczyciela w drodze nowelizacji z 25 lipca 2008 r., co oznacza, że istnieje on do-piero od wejścia w życie ustawy zmieniającej, czyli od 23 sierpnia 2008 r. Nauczycieli, którzy zostali zatrudnieni na tym stanowisku przed tą datą i zatrudnienie kontynuują, obowiązek ten nie obejmuje. Z inną sytuacją mamy do czynienia w przypadku nauczycieli, którzy już po wejściu w życie nowelizacji zmieniali miejsce pracy lub rozpoczynali pracę w charakterze nauczyciela po raz pierwszy. Zgodnie z art. 7 ust. 1 Ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym każdemu przysługuje prawo do uzyskania informacji, czy jego dane osobowe są zgromadzone w KRK. Osobie, której dane tam się znajdują, na jej wniosek udostępnia się informację o treści wszystkich zapisów jej dotyczących. Zgodnie z art. 10 Ustawy dane o osobach gromadzone są w kartotekach stanowiących zbiory ewidencyjne dokumentów lub w bazie danych systemu teleinformatycznego. W przypadku gdy dana osoba widnieje w KRK, jej dane są uwidocznione w karcie rejestra-cyjnej, która zawiera m.in.: • dane identyfikujące osobę – nazwisko, w tym także przybrane, imiona, nazwisko ro-dowe, płeć, datę i miejsce urodzenia, państwo urodzenia, imiona rodziców, obywatel-stwo lub obywatelstwa, nazwisko rodowe matki, miejsce zamieszkania, zawód wyu-czony i wykonywany, informacje o wykonywaniu funkcji posła, senatora lub posła do Parlamentu Europejskiego, a także numer identyfikacyjny Powszechnego Elektronicz-nego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) oraz numer i serię dowodu tożsamości, • oznaczenie organu, który wydał orzeczenie, oraz sygnaturę akt sprawy, • datę wydania oraz uprawomocnienia się orzeczenia, • datę i miejsce popełnienia czynu zabronionego będącego przedmiotem postępowania, • kwalifikację prawną czynu zabronionego przyjętą w orzeczeniu, • informację, że pokrzywdzonym był małoletni poniżej 15 lat – w przypadku skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Zasady udzielania informacji z KRK określone zostały w dwóch rozporządzeniach: • w Rozporządzeniu MS z dnia 7 lipca 2015 r. w sprawie udzielania informacji o osobach oraz o podmiotach zbiorowych na podstawie danych zgromadzonych w Krajowym Rejestrze Karnym, • w Rozporządzenie MS z dnia 12 kwietnia 2021 r. w sprawie sposobu i trybu udzielania informacji o osobach oraz o podmiotach zbiorowych z Krajowego Rejestru Karnego, udzielanych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, sposobu zakładania konta użytkownika i konta instytucjonalnego dla informacji udzielanych na zapytanie lub wniosek oraz zakresu informacji o osobie lub o podmiocie zbiorowym udzielanej na żądanie. W uproszczeniu akt pierwszy dotyczy udzielania informacji w formie papierowej, drugi zaś za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. W przypadku tradycyjnej formy papierowej wniosek o udzielenie informacji z KRK kieruje się do Biura Informacyjnego KRK lub do punktów informacyjnych KRK przy sądach powszechnych. We wniosku dane osobowe poda-je się na podstawie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, a w razie ich braku – innego dokumentu zawierającego te dane. Zgodnie z § 5 Rozporządzenia MS z dnia 7 lipca 2015 r. osobie uprawnionej, która osobiście składa wniosek, informację z KRK wydaje się po okazaniu przez nią dowodu osobistego lub innego dokumentu pozwala-jącego na ustalenie jej tożsamości. Wniosek składa się na formularzu, którego wzór został określony Rozporządzeniem. W przypadku drogi elektronicznej informacji z KRK udziela się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego przy użyciu specjalnego konta użytkownika, które umożliwia składanie i doręczanie innych pism w toczącym się postępowaniu na podstawie zapytania lub wniosku. Zgodnie z § 4 Rozporządzenia MS z dnia 12 kwietnia 2021 r. założenie w systemie teleinfor-matycznym konta użytkownika wymaga podania przez użytkownika: • imienia i nazwiska, • numeru PESEL, o ile został nadany, • identyfikatora użytkownika, • hasła, • adresu poczty elektronicznej. Wykorzystanie informacji w postaci elektronicznej w procedurze rekrutacji Należy zauważyć, że w przypadku nauczyciela ubiegającego się o zatrudnienie do niego nale-ży uzyskanie informacji z KRK jeszcze przed nawiązaniem stosunku pracy (art. 10 ust. 8 KN). Informacja ta nie ma określonego terminu ważności, ponieważ potwierdza fakt niekaralności na dzień jej wydania. Zaświadczenie staje się nieaktualne wraz ze zmianą stanu faktycznego, czyli wraz z prawomocnym ukaraniem za przestępstwo umyślne. Oznacza to, że nauczyciel, zobowiązany do przedstawienia informacji z KRK przed nawiązaniem stosunku pracy, nie ma jednocześnie obowiązku jego cyklicznego ponawiania, jeżeli cały czas pozostaje w tym samym zatrudnieniu. Ostatecznie to sposób rekrutacji decyduje o tym, czy nauczyciel może przedstawić zaświadczenie w formie elektronicznej. Zgodnie z informacjami dostępnymi w serwisie rządowym gov.pl: • wydany dokument jest podpisany podpisem certyfikowanym pracownika B-KRK i nie wymaga pieczęci urzędowych, • ma postać pliku XML, który można zapisać na elektronicznym nośniku danych (płyta CD/DVD, pamięć USB), • jego wydruk nie jest dokumentem. Zaświadczenie elektroniczne ma zawsze postać elektroniczną, więc nauczyciel ubiegający się o zatrudnienie nie może przedstawić wydruku uzyskanego zaświadczenia, gdyż taki wydruk można jedynie uznać za niepoświadczoną kopię dokumentu urzędowego, a na podstawie ta-kiej kopii nie można przeprowadzić rekrutacji. Potwierdzeniem prawdziwości dokumentu zawsze są pieczęcie i podpisy osób uprawnionych do wystawienia dokumentu. W przypadku dokumentu elektronicznego podpis występuje wyłącznie w formie elektronicznej. W dodatku wydany dokument ma postać pliku XML, którego wizualizacja możliwa jest przy wykorzystaniu funkcjonalności e-KRK, a to z kolei zakłada, że dyrektor musiałby mieć moż-liwość odczytania pliku zapisanego na wskazanym nośniku danych, bez czego nie jest w stanie stwierdzić, czy dostarczony plik ma walor dokumentu i faktycznie zaświadcza o niekaralności nauczyciela. Tymczasem zgodnie z Kartą nauczyciela to nauczyciel ma obowiązek dostarczyć zaświad-czenie o niekaralności, przez co należy rozumieć dostarczenie dokumentu w formie, która pozwala dyrektorowi na zapoznanie się z nią. Przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie nakazują dyrektorowi respektowania dokumentów w formie elektronicznej, jeżeli przed-szkole nie może spełnić warunków technicznych niezbędnych do skorzystania z takiego do-kumentu. Wyklucza to konieczność zakładania przez dyrektora konta w systemie e-KRK, a w szczególności ponoszenia przez przedszkole opłat za skorzystanie z funkcjonalności tego systemu. Koszty te zawsze leżą po stronie nauczyciela.