STAN PRAWNY NA 21 LISTOPADA 2022 Czy będzie dofinansowanie zakupu podręczników dla niepełnosprawnych uczniów? Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy uczniom niepełnosprawnym w formie dofinansowania zakupu podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych w latach 2023–2025 (nr RD605). Na początku października na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy uczniom niepełnosprawnym w formie dofinansowania zakupu podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych w latach 2023–2025. Prace legislacyjne nad aktem nadal trwają, warto jednak już dziś dowiedzieć się dla kogo przeznaczone będzie wsparcie? Czy program obejmie wszystkie grupy uczniów niepełnosprawnych i jakie będą warunki udzielania pomocy w formie dofinansowania zakupu podręczników? Rozporządzenie to wydane zostanie na podstawie upoważnienia z art. 90u ust. 4 pkt 1 Ustawy o systemie oświaty, zgodnie z którym w przypadku przyjęcia przez Radę Ministrów rządowego programu wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży Rada określa w drodze rozporządzenia szczegółowe warunki udzielania pomocy dzieciom i młodzieży oraz innym grupom społecznym objętym programem, formy i zakres tej pomocy oraz tryb postępowania w tych sprawach, uwzględniając w szczególności przedsięwzięcia sprzyjające eliminowaniu barier edukacyjnych, a także osoby i grupy osób uprawnione do pomocy. Projektowane Rozporządzenie określa szczegółowe warunki udzielania pomocy w formie dofinansowania zakupu podręczników do kształcenia ogólnego, w tym podręczników do kształcenia specjalnego, dopuszczonych do użytku szkolnego przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania, materiałów edukacyjnych do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia zawodowego i materiałów ćwiczeniowych dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Dla kogo przeznaczone będzie wsparcie? Zgodnie z § 3 Projektu w latach szkolnych 2023/2024–2025/2026 pomoc w formie dofinansowania zakupu podręczników do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia zawodowego oraz materiałów ćwiczeniowych będzie udzielana uczniom: 1) słabowidzącym, 2) niesłyszącym, 3) słabosłyszącym, 4) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, 5) z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, 6) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, 7) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy są to niepełnosprawności spośród niepełnosprawności, o których mowa odpowiednio w pkt 1–6, 8) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, 9) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy są to niepełnosprawności spośród niepełnosprawności, o których mowa odpowiednio w pkt 1–6 i 8 – posiadającym orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Numeracja tych punktów będzie istotna w kontekście przyznania konkretnej pomocy poszczególnym grupom uczniów niepełnosprawnych. WAŻNE! Program nie obejmuje uczniów niewidomych, dla których, zgodnie z uzasadnieniem do Rozporządzenia, Ministerstwo Edukacji i Nauki angażuje odrębne środki, uwzględnione w planie wydatków budżetu państwa w części 30 – Oświata i wychowanie. W ramach tych środków są wykonywane m.in. adaptacje podręczników i książek pomocniczych odpowiednio do potrzeb tych uczniów, tj. w systemie Braille’a. Wersje elektroniczne tych adaptacji są udostępniane szkołom i placówkom na stronie internetowej MEiN-u w systemie informatycznym, umożliwiającym dyrektorom szkół i placówek bieżące ich pobieranie i drukowanie – w całości lub części, według indywidualnych potrzeb edukacyjnych uczniów. Rozwiązanie to ma dotyczyć również adaptacji podręczników dla uczniów słabowidzących, jednakże uczniowie ci mogą też korzystać z podręczników szkolnych dostępnych na otwartym rynku wydawniczym, wykorzystując do ich czytania odpowiedni sprzęt techniczny i optyczny. W latach szkolnych 2023/2024–2025/2026 pomoc w formie dofinansowania zakupu podręczników do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia ogólnego oraz materiałów ćwiczeniowych jest udzielana: • uczniom, o których mowa w ww. pkt 1–7, uczęszczającym w tym roku szkolnym do: liceum ogólnokształcącego, technikum, branżowej szkoły I stopnia, branżowej szkoły II stopnia, klas VI–IX ogólnokształcącej szkoły baletowej lub liceum sztuk plastycznych, • uczniom, o których mowa w pkt 8 i 9, uczęszczającym w tym roku szkolnym do szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy. W latach szkolnych 2023/2024–2025/2026 pomoc w formie dofinansowania zakupu materiałów edukacyjnych do kształcenia zawodowego jest udzielana uczniom, o których mowa w § 3 pkt 1–7, uczęszczającym w tym roku szkolnym do: branżowej szkoły I stopnia, branżowej szkoły II stopnia, technikum, klas VI–IX ogólnokształcącej szkoły baletowej lub liceum sztuk plastycznych. Pomoc w formie dofinansowania zakupu podręczników do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia zawodowego oraz materiałów ćwiczeniowych jest udzielana uczniom wymienionym w pkt 1–7, uczęszczającym w roku szkolnym: • 2023/2024 do klas I i II czteroletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia oraz klas III–VI dotychczasowej sześcioletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, prowadzonych w czteroletniej ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia, • 2024/2025 do klas I–III czteroletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia oraz klas IV–VI dotychczasowej sześcioletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, prowadzonych w czteroletniej ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia, • 2025/2026 do klas I–IV czteroletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia oraz klas V i VI dotychczasowej sześcioletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, prowadzonych w czteroletniej ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia. Wysokość dofinansowania Dofinansowanie wyniesie nie więcej niż 445 zł dla uczniów, o których mowa w pkt 1–7, uczęszczających w roku szkolnym: • 2023/2024, 2024/2025 lub 2025/2026 do liceum ogólnokształcącego, technikum, klas VI–IX ogólnokształcącej szkoły baletowej, liceum sztuk plastycznych lub liceum sztuk plastycznych, • 2023/2024 do klas I i II czteroletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia lub klas III–VI dotychczasowej sześcioletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, prowadzonych w czteroletniej ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia, • 2024/2025 do klas I–III czteroletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia lub klas IV–VI dotychczasowej sześcioletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, prowadzonych w czteroletniej ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia, • 2025/2026 do klas I–IV czteroletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia lub klas V i VI dotychczasowej sześcioletniej ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, prowadzonych w czteroletniej ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia. Z kolei na maksymalnie 390 zł dofinansowanie zostało ustalone w przypadku uczniów, o których mowa w pkt 1–7, uczęszczających w roku szkolnym 2023/2024, 2024/2025 lub 2025/2026 do branżowej szkoły I stopnia lub branżowej szkoły II stopnia, a na 225 zł dla uczniów, o których mowa w pkt 8 i 9, uczęszczających w roku szkolnym 2023/2024, 2024/2025 lub 2025/2026 do szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy. Procedura udzielania wsparcia Dofinansowanie będzie udzielane na wniosek opiekuna ucznia albo pełnoletniego ucznia, albo na wniosek nauczyciela, pracownika socjalnego lub innej osoby, za zgodą opiekuna ucznia albo pełnoletniego ucznia. Wniosek o udzielenie pomocy składa się do dyrektora szkoły, do której uczeń będzie uczęszczał odpowiednio w roku szkolnym 2023/2024, 2024/2025 lub 2025/2026. W przypadku pomocy udzielanej uczniowi szkoły prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego albo osobę fizyczną, wniosek składa się w terminie ustalonym odpowiednio przez wójta (burmistrza albo prezydenta miasta), właściwego ze względu na siedzibę szkoły. Do wniosku należy dołączyć kopię orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. WAŻNE! Zgodnie z § 7 Projektu dyrektor szkoły sporządza listę uczniów uprawnionych do otrzymania pomocy i przekazuje ją odpowiednio wójtowi, burmistrzowi albo prezydentowi miasta, właściwemu ze względu na siedzibę szkoły. Lista ta zawiera imię (imiona) i nazwisko ucznia, nazwę i adres siedziby szkoły oraz klasę, do której uczeń będzie uczęszczał odpowiednio w roku szkolnym 2023/2024, 2024/2025 lub 2025/2026. Środki na udzielenie pomocy będą przekazywane na rachunek bankowy szkoły gminnej, a dyrektor zwraca opiekunowi ucznia albo pełnoletniemu uczniowi koszt zakupu podręczników do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia zawodowego lub materiałów ćwiczeniowych, po przedłożeniu dowodu zakupu tych podręczników lub materiałów. W przypadku szkoły prowadzonej przez powiat, osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego albo osobę fizyczną, koszt zakupu podręczników do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia zawodowego lub materiałów ćwiczeniowych zwraca opiekunowi ucznia albo pełnoletniemu uczniowi odpowiednio wójt, burmistrz albo prezydent miasta, właściwy ze względu na siedzibę szkoły, po przedłożeniu dowodu zakupu odpowiednio tych podręczników lub materiałów. W przypadku indywidualnego zakupu podręczników, materiałów edukacyjnych do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia zawodowego lub materiałów ćwiczeniowych, dowodem zakupu jest faktura VAT wystawiona imiennie na ucznia lub opiekuna ucznia, rachunek, paragon lub oświadczenie o zakupie odpowiednio tych podręczników lub materiałów. W przypadku, gdy podstawą zwrotu kosztów ma być oświadczenie, dołącza się do niego informację o rozliczeniu wydatków na zakup podręczników, materiałów edukacyjnych do kształcenia ogólnego, materiałów edukacyjnych do kształcenia zawodowego lub materiałów ćwiczeniowych wyłącznie w ramach Rządowego programu pomocy uczniom niepełnosprawnym. W przypadku zakupu podręczników i materiałów edukacyjnych dla grupy uczniów, koszt ich zakupu jest zwracany opiekunom albo pełnoletnim uczniom po przedłożeniu potwierdzenia zakupu odpowiednio tych podręczników lub materiałów, zawierającego: • imię (imiona) i nazwisko ucznia, • nazwę i adres siedziby szkoły, • klasę, do której uczeń będzie uczęszczał odpowiednio w roku szkolnym 2023/2024, 2024/2025 lub 2025/2026, • wykaz zakupionych podręczników lub materiałów i koszt ich zakupu, • datę zakupu, • podpis osoby, która dokonała zakupu. Planowany poziom wsparcia Zgodnie z uzasadnieniem do Projektu szacuje się, że w latach 2023–2025 pomoc w ramach programu otrzyma ok. 183 020 uczniów niepełnosprawnych posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, uczęszczających do szkół ponadpodstawowych oraz szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie liceum ogólnokształcącego, w tym w roku szkolnym 2023/2024 – 57 597 uczniów, w roku szkolnym 2024/2025 – 61 643 uczniów i w roku szkolnym 2025/2026 – 63 780 uczniów. WAŻNE! Na realizację programu w latach 2023–2025 zaplanowano łącznie 69,7 mln zł, w tym 21,5 mln zł w 2023 r., 23,5 mln zł w 2024 r. i 24,7 mln zł w 2025 r., ze środków rezerwy celowej budżetu państwa poz. 26 „Środki na wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, zapewnienie uczniom objętym obowiązkiem szkolnym dostępu do bezpłatnych podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych, realizację programu rządowego «Aktywna Tablica» i Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa – Priorytet 3, a także innych programów rządowych oraz programów i przedsięwzięć ustanawianych w obszarze oświaty i wychowania na podstawie art. 90u i 90w Ustawy o systemie oświaty”. Analiza kosztów podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych oraz potencjalna liczba uczniów objętych programem wskazują, że wysokość środków finansowych niezbędnych do uruchomienia programu wyniesie w roku: • 2023 – ok. 21,5 mln zł, • 2024 – ok. 23,5 mln zł, • 2025 – ok. 24,7 mln zł.