STAN PRAWNY NA 17 PAŹDZIERNIKA 2022 Awans zawodowy w przedszkolach niepublicznych po nowelizacji Karty nauczyciela Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie Ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1730), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.). Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie Ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw ustaliła obowiązującą od 1 września 2022 r. nową procedurę awansu zawodowego nau-czycieli, m.in. likwidując stopnie nauczyciela stażysty i kontraktowego, a pozostawiając je-dynie stopnie nauczyciela mianowanego i dyplomowanego. Przy zatrudnieniu po raz pierwszy w przedszkolu nauczyciel nie uzyskuje żadnego stopnia, lecz odbywa przygotowanie do za-wodu nauczyciela w wymiarze trzech lat i dziewięciu miesięcy. Okres ten może ulec skróceniu. Nauczyciel, który: • posiada stopień naukowy lub • przed nawiązaniem stosunku pracy w przedszkolu w Rzeczypospolitej Polskiej pro-wadził zajęcia w przedszkolu za granicą – może odbyć przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze dwóch lat i dziewięciu miesięcy. Podobnie nauczycielowi, który: • przed nawiązaniem stosunku pracy w przedszkolu był nauczycielem akademickim i legitymował się co najmniej trzyletnim okresem pracy w uczelni lub • w dniu nawiązania po raz pierwszy stosunku pracy w przedszkolu posiadał co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy – dyrektor przedszkola może wyrazić zgodę na odbywanie przygotowania do zawodu nauczy-ciela w wymiarze dwóch lat i dziewięciu miesięcy. W efekcie pierwszym stopniem awansu zawodowego, jaki zdobywa nauczyciel, jest stopień nauczyciela mianowanego. Zgodnie z art. 9b ust. 1 Karty nauczyciela warunkiem jego nadania jest: • spełnienie wymagań kwalifikacyjnych, • odbycie przygotowania do zawodu nauczyciela, • posiadanie co najmniej dobrej oceny pracy uzyskanej w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, • uzyskanie pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach, • zdanie egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego. Celem niniejszej nowelizacji było m.in. odbiurokratyzowanie procedury awansu zawodowego przez zmniejszenie liczby dokumentów powstających w trakcie jej przebiegu. Nie dokonuje się już np. oceny dorobku zawodowego, nauczyciel nie tworzy też planów rozwoju zawodowego. W konsekwencji likwidacji uległo stanowisko opiekuna stażu, zastąpione funkcją mentora przydzielanego spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych. W okresie przygotowania do zawodu nauczyciel wykonuje charakterystyczne obowiązki. Sto-sownie do nowego art. 9fa KN w drugim roku odbywania przygotowania, przed dokonaniem oceny pracy, nauczyciel jest zobowiązany przeprowadzić zajęcia w wymiarze co najmniej jednej godziny w obecności: • dyrektora przedszkola, • mentora, • doradcy metodycznego albo nauczyciela konsultanta, albo przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny, albo nauczyciela dyplomowanego, który naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć, z tego samego lub innego przedszkola. Z kolei w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciel, który w tym okre-sie uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy, jest zobowiązany przeprowadzić zajęcia w wymia-rze jednej godziny w obecności komisji powołanej przez dyrektora przedszkola. W skład ko-misji wchodzą: • dyrektor przedszkola jako jej przewodniczący, • ekspert z listy ekspertów prowadzonej przez ministra właściwego ds. oświaty i wy-chowania, posiadający kwalifikacje z zakresu psychologii lub pedagogiki, w tym pe-dagogiki specjalnej, • doradca metodyczny albo nauczyciel konsultant, albo przedstawiciel organu sprawują-cego nadzór pedagogiczny, albo nauczyciel dyplomowany, który naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć, z tego samego lub innego przedszkola. Odbycie przygotowania do zawodu jest obowiązkowe, a stosunek pracy z nauczycielem za-trudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony ulega rozwiązaniu, jeżeli w ciągu sześciu lat od rozpoczęcia odbywania przygotowania nauczyciel nie uzyskał stopnia nauczyciela mianowanego. Na ile regulacje te mają zastosowanie do przedszkoli niepublicznych? Co do zasady w przed-szkolach tego rodzaju organ prowadzący mógł zawsze swobodnie kształtować zasady zatrud-niania nauczycieli, w tym dowolnie ustalać wymiar godzin pensum, o ile oczywiście mieściło się ono w 40-godzinnej tygodniowej normie obowiązującej wszystkich pracowników. Podkreślić przy tym należy, że powszechnie spotykanym błędem jest uznawanie, że to, czy przepisy Karty nauczyciela stosuje się w niepublicznych jednostkach systemu oświaty, zależy wyłącznie od tego, jaka umowa została zawarta z nauczycielem. Nie jest to oczywiście prawda. Karta nauczyciela obejmuje bowiem każdego pedagoga, niezależnie od tego, czy jest on zatrudniony w przedszkolu gminnym, czy niepublicznym. Różny jest jednak zakres jej stoso-wania. O ile w przedszkolach gminnych jest ona, przy pewnym uproszczeniu, stosowana w całości, a wyjątki dotyczą np. nauczycieli zatrudnionych w niewielkiej części etatu, o tyle w przypadku przedszkoli niepublicznych sama Karta wskazuje, które jej regulacje należy do nich stosować. W przedszkolach niepublicznych nie stosuje się np. art. 42 KN, czyli przepisów dotyczących nauczycielskiego pensum, natomiast aby ustalić, w jakim zakresie stosuje się przepisy doty-czące awansu zawodowego, należy odwołać się do art. 91b ust. 2 pkt 4 KN, w myśl którego do nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2 lit. b KN (przedszkola niepubliczne), w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, w tym do nauczycieli zatrudnionych na stanowisku dyrektora, mają zastosowanie przepisy art. 9a–9i (awans zawodowy), art. 22 ust. 3 i 4, art. 49 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 51, art. 70a ust. 4 i 7 i art. 88 KN oraz przepisy wydane na podstawie art. 70a ust. 9 KN. Nie ulega zatem wątpliwości, że nauczyciele zatrudnieni w przedszkolach niepublicznych realizują awans zawodowy i nie zależy to od uznania dyrektora czy organu prowadzącego. Prawo do awansu zawodowego jest jednym z podstawowych praw nauczyciela, zależą bo-wiem od niego pozycja zawodowa pedagoga i wysokość jego zarobków. Co prawda w przed-szkolach niepublicznych wynagrodzenie ustala wyłącznie osoba prowadząca, ewentualnie upoważniony przez statut dyrektor przedszkola, ale pamiętać należy, że nauczyciel nie spędzi całego życia zawodowego w jednej jednostce i może podejmować zatrudnienie w przedszko-lach gminnych, a tam z kolei będzie do niego miało zastosowanie Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadni-czego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadni-czego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy. Akt ten różnicuje wysokość wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli w zależności od posiadanego przez nich wykształ-cenia oraz stopnia awansu zawodowego. Nauczyciel posiadający tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym, ale nie-posiadający stopnia awansu, czyli nauczyciel początkujący, ma prawo do wynagrodzenia za-sadniczego w wysokości 3424 zł. Ten sam nauczyciel, posiadający stopień nauczyciela dy-plomowanego, otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości co najmniej 4224 zł. Od-mawianie prawa do awansu zawodowego nauczycielowi przedszkola niepublicznego jest nie-dopuszczalnym działaniem godzącym w podstawowe prawa pracownicze, przy czym prawa tego nie posiadają nauczyciele zatrudnieni na mniej niż 1/2 etatu. Przepis art. 91b KN nie uległ zmianie w wyniku nowelizacji, a prawo do awansu zawodowego w przedszkolach niepublicznych obowiązywało na identycznych zasadach przed 1 września 2022 r. Oznacza to, że w przedszkolach niepublicznych stosuje się również takie same przepisy przejściowe dotyczące awansu, jak te, które obowiązują w przedszkolach gminnych, zawarte w Ustawie o zmianie Ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z art. 9 Ustawy wnioski o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nau-czyciela kontraktowego, złożone i nierozpatrzone przed 1 września 2022 r., pozostawia się bez rozpatrzenia. Nauczycielowi takiemu nie wystawia się oceny dorobku zawodowego. Odbywa on przygotowanie do zawodu w pełnym wymiarze. Z kolei stosownie do art. 10 ust. 2 Ustawy w przypadku nauczycieli, którzy do 31 sierpnia 2022 r. uzyskali stopień nauczyciela kontraktowego, a przed 1 września 2021 r. nie rozpoczęli stażu na stopień nauczyciela mianowanego, wymiar stażu na stopień nauczyciela mianowane-go skraca się o rok. Standardowo staż ten trwa dwa lata i dziewięć miesięcy, zgodnie z brzmieniem art. 9c ust. 1 pkt 2 KN sprzed 1 września 2022 r.