STAN PRAWNY NA 5 PAŹDZIERNIKA 2022 Funkcja mentora w nowej procedurze awansu zawodowego nauczycieli Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie Ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1730), • Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzy-skiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2200), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.). 23 czerwca 2022 r. Sejm przyjął Ustawę z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie Ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw zawierającą regulacje dotyczące nowej procedury awansu zawodowego. Likwiduje ona stopnie nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowe-go, pozostawiając jedynie stopnie nauczyciela mianowanego i dyplomowanego. Nauczyciel, zatrudniony w przedszkolu po raz pierwszy, nie uzyskuje już żadnego stopnia, lecz odbywa przygotowanie do zawodu w wymiarze trzech lat i dziewięciu miesięcy. Mentor a opiekun stażu W poprzednim stanie prawnym nauczyciel rozpoczynający pracę w zawodzie i otrzymujący wraz z zatrudnieniem stopień nauczyciela stażysty oraz nauczyciel kontraktowy otrzymywali dodatkową pomoc ze strony przydzielanego im opiekuna stażu. Zgodnie z brzmieniem art. 9c ust. 5 Karty nauczyciela, obowiązującym do 31 sierpnia 2022 r., do jego zadań należało udzielanie nauczycielowi pomocy, w szczególności w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego, oraz opracowanie za ten okres projektu oceny dorobku zawodowego. Ważne! Funkcja opiekuna stażu nadal obowiązuje. Przydziela się go nauczycielom kontraktowym, którzy odbywają awans zawodowy na dotychczasowych zasadach. Według art. 10 ust. 5 Ustawy o zmianie Ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw ów okres przej-ściowy trwać będzie do 31 sierpnia 2027 r. Z tego powodu wciąż mają zastosowanie przepisy dotyczące opiekunów stażu, znajdujące się w Rozporządzeniu MEN z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawo-dowego przez nauczycieli. Stosownie do § 5 ust. 1 tego aktu do zadań opiekuna stażu należą: • współpraca z nauczycielem odbywającym staż i wspieranie go w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym w przypadku nauczyciela stażysty – zapoznanie go z do-kumentami obowiązującymi w danym przedszkolu, w szczególności z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej, • współpraca z nauczycielem odbywającym staż w opracowaniu planu rozwoju zawo-dowego, w szczególności udzielanie mu pomocy w doborze właściwych form dosko-nalenia zawodowego, • wspieranie go w realizacji obowiązków zawodowych, • umożliwianie mu obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć, • obserwowanie zajęć prowadzonych przez niego, • dzielenie się z nim swoją wiedzą i doświadczeniem, w szczególności przez omawianie z nim zajęć prowadzonych przez siebie oraz przez niego, • inspirowanie i zachęcanie go do podejmowania wyzwań zawodowych, • doskonalenie wiedzy i umiejętności w zakresie niezbędnym do pełnienia funkcji opie-kuna stażu. W okresie przejściowym, czyli do 2027 r., funkcje opiekuna stażu i mentora będą obowiązy-wały równolegle, co skutkuje koniecznością znowelizowania regulaminów wynagradzania nauczycieli obowiązujących w gminach i powiatach, ponieważ od 1 września 2022 r. mentor jest osobą uprawnioną do uzyskiwania dodatku funkcyjnego. Wynika to z treści § 5 Rozpo-rządzenia MENiS z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wyna-grodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wyna-grodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy. Zgodnie z brzmieniem tej regulacji obowiązującym od początku obecnego roku szkolnego do uzyskania dodatku funkcyjnego uprawnieni są nauczyciele, którym powierzono: • stanowisko dyrektora lub wicedyrektora przedszkola, szkoły, placówki lub innej jed-nostki organizacyjnej, o której mowa w art. 1 ust. 1 KN, albo inne stanowisko kierow-nicze przewidziane w statucie placówki, • sprawowanie funkcji: o wychowawcy klasy, o doradcy metodycznego lub nauczyciela konsultanta, o mentora, o nauczyciela opiekującego się oddziałem przedszkolnym. Rozporządzenie nie przewiduje już funkcji opiekuna stażu. Niemniej z uwagi na fakt, że funk-cja ta będzie nadal stosowana w odniesieniu do nauczycieli odbywających staż na dotychcza-sowych zasadach, treść tej regulacji również należy interpretować z uwzględnieniem przepi-sów przejściowych, czyli wziąć pod uwagę zasady obowiązujące przed 1 września 2022 r. Ważne! Regulaminy wynagradzania nauczycieli powinny wskazywać kwotę dodatku funkcyjnego zarówno dla mentora, jak i dla opiekuna stażu w okresie przejściowym. Funkcja mentora Zgodnie z nową regulacją art. 9ca ust. 11 KN nauczycielowi odbywającemu przygotowanie do zawodu nauczyciela dyrektor przedszkola przydziela mentora spośród nauczycieli miano-wanych lub dyplomowanych. Mentorem nie może być nauczyciel zajmujący stanowisko kie-rownicze, z wyjątkiem przedszkoli, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1a i 2, czyli placówek niesamorządowych, publicznych i niepublicznych. Wyjątek ten ma ułatwić odbywanie awansu zawodowego w przedszkolach niepublicznych. W praktyce jednak może być źródłem problemów. Trzeba bowiem zauważyć, że w poprzed-nim stanie prawnym opiekunem stażu w placówkach niepublicznych mógł być też nauczyciel kontraktowy, co szczególnie ułatwiało, w obliczu problemów kadrowych, odbywanie stażu w tych jednostkach. Nowe regulacje, podnosząc wymagania stawiane mentorowi, wyłączają możliwość sprawowania tej funkcji w przedszkolach niepublicznych przez nauczycieli kon-traktowych, choćby zajmowali oni stanowiska kierownicze. Zadania mentora Zadania mentora zostały wymienione przede wszystkim w art. 9ca ust. 12 KN. Są nimi: • wspieranie na bieżąco nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym zapoznanie go z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz innymi dokumentami obowiązującymi w przedszkolu, • udzielanie mu pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego, • dzielenie się z nim wiedzą i doświadczeniem w zakresie niezbędnym do efektywnej realizacji przez niego obowiązków, • umożliwienie mu obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć oraz omawianie z nim tych zajęć, • obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz omawianie ich z nim, • inspirowanie i zachęcanie go do podejmowania wyzwań zawodowych. Co istotne, z zadań tych nie wynikają jakiekolwiek czynności formalne, jak tworzenie doku-mentacji właściwej w poprzednim stanie prawnym. Opiekun stażu był np. zobowiązany do przedstawienia dyrektorowi projektu oceny dorobku zawodowego, której w ramach nowej procedury się nie dokonuje. Oczywiście może się zdarzyć, że dyrektor danej jednostki uszczegółowi procedurę odbywania awansu i zgodnie z powszechną praktyką wskaże w wewnętrznym zarządzeniu dokumenty tworzone i wymagane wyłącznie w danej jednostce. Podkreślić jednak należy, że nie zobo-wiązuje do tego znowelizowana Karta nauczyciela. Brak wewnętrznej procedury awansu jest zresztą zgodny z celem nowelizacji, który zakłada m.in. odbiurokratyzowanie procedury. Ważne! Żadna z czynności wykonywanych przez mentora, na co wskazują regulacje znowelizowanych przepisów dotyczących awansu zawodowego nauczycieli, nie wymaga pisemnego po-twierdzenia. Obowiązki mentora Według art. 9ca ust. 13 KN mentor jest zobowiązany poszerzać swoją wiedzę i doskonalić umiejętności w zakresie niezbędnym do pełnienia tej funkcji. Ponadto, stosownie do art. 6a ust. 5 pkt 5 KN, dyrektor zasięga opinii mentora podczas dokonywania oceny pracy nauczy-ciela odbywającego przygotowanie do zawodu. Ustawa wprost stanowi, że opinia mentora ma formę pisemną i przedstawia się ją w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie pracy nauczyciela. Mentor jest również członkiem zespołu obserwują-cego zajęcia prowadzone przez nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu. Zajęcia te prowadzi się w drugim roku przygotowania.