STAN PRAWNY NA 28 LIPCA 2023 Analiza Rozporządzenia w sprawie awansu zawodowego nauczycieli Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego; Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 984), • Ustawa z dnia 5 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1730), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2200 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 września 2022 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2022 r. poz. 1914). Rozporządzenie w sprawie awansu zawodowego nauczycieli reguluje zasady dotyczące odbywania dwustopniowego awansu na nauczyciela mianowanego i dyplomowanego. Określa także reguły prac komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych. Jakie są to zasady i co warto wiedzieć na temat funkcjonowania komisji? 13 września 2022 r. weszło w życie nowe Rozporządzenie w sprawie awansu zawodowego nauczycieli dotyczące zasad odbywania awansu według nowych zasad; przystosowane jest do aktualnie obowiązującej treści Karty nauczyciela, przewidującej jedynie dwa stopnie awansu zawodowego, czyli nauczyciela mianowanego i dyplomowanego. Należy nadmienić, że w związku z tym, iż do 31 sierpnia 2027 r. dla nauczycieli kontraktowych i mianowanych odbywających awans według starych zasad będą jednak stosowane jeszcze przepisy dotychczasowe, to nadal obowiązuje także dotychczasowe Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. W okresie przejściowym będą zatem obowiązywać dwa rozporządzenia o tym samym tytule i dotyczące tej samej materii, natomiast do nowego awansu zawodowego stosować trzeba wyłącznie Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 września 2022 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. Regulacje nowego Rozporządzenia Zadania nauczyciela w trakcie odbywania przygotowania do zawodu określa regulacja § 2 Rozporządzenia. Zgodnie z jej treścią nauczyciel: • poznaje organizację, zadania i zasady funkcjonowania szkoły, • prowadzi powierzone mu zajęcia i uczestniczy w pracach związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych i innych statutowych zadań szkoły wynikających z potrzeb szkoły i środowiska lokalnego, • obserwuje zajęcia prowadzone przez mentora lub innego nauczyciela, • doskonali kompetencje w związku z wykonywanymi obowiązkami, w szczególności w zakresie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych, • przeprowadza zajęcia obserwowane, • dokonuje ewaluacji własnej pracy i wykorzystuje jej wyniki do doskonalenia dalszej pracy, • dzieli się wiedzą z innymi nauczycielami w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego. Ważne! Dyrektor szkoły zapewnia wsparcie nauczycielowi odbywającemu przygotowanie do zawodu nauczyciela w realizacji jego obowiązków oraz doskonaleniu wiedzy i umiejętności, w szczególności zapewnia nauczycielowi warunki do udziału w formach doskonalenia zawodowego oraz korzystania z pomocy merytorycznej i metodycznej biblioteki pedagogicznej, poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innej placówki działającej w systemie oświaty. Karta nauczyciela przewiduje prowadzenie przez nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu zajęć obserwowanych w drugim roku oraz w ostatnim roku przygotowania. Odbywane w drugim roku zajęcia są dla nauczyciela bardzo istotne, bowiem uzyskanie pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach jest warunkiem nadania nauczycielowi początkującemu stopnia nauczyciela mianowanego, na co wskazuje art. 9b ust. 1 pkt 4 KN. Nowe Rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli określa zadania komisji powołanej do oceny lekcji prowadzonej przez nauczyciela. Zgodnie z § 3 wymienionego aktu komisja ta po przeprowadzeniu zajęć: • omawia z nauczycielem te zajęcia, odnosząc się do poprawności merytorycznej zajęć, realizacji celu zajęć oraz umiejętności nauczyciela, w szczególności w zakresie elastycznego reagowania na zmieniającą się sytuację na zajęciach, kultury osobistej oraz komunikacji werbalnej i pozawerbalnej między uczniem a nauczycielem, • przeprowadza z nauczycielem rozmowę dotyczącą zastosowanych metod i form pracy oraz indywidualizacji nauczania, w trakcie której nauczyciel wykonuje zadanie wskazane przez komisję z użyciem narzędzi multimedialnych, o ile narzędzia takie nie były wykorzystane w trakcie tych zajęć. Każdy z członków komisji ocenia przeprowadzone przez nauczyciela zajęcia, przyznając punkty według skali od 0 do 10. Na podstawie liczby punktów przyznanych przez członków komisji oblicza się średnią arytmetyczną punktów. Komisja podejmuje rozstrzygnięcia w obecności co najmniej 2/3 składu swoich członków. Nauczyciel otrzymuje pozytywną opinię o przeprowadzonych zajęciach, jeżeli średnia arytmetyczna uzyskanych punktów wynosi co najmniej 5. Omawiane Rozporządzenie określa wzór opinii o przeprowadzonych zajęciach, który stanowi załącznik nr 1 do tego aktu. Zasady postępowania egzaminacyjnego i kwalifikacyjnego Rozporządzenie w § 4 określa załączniki, jakie nauczyciel składa wraz z wnioskiem o podjęcie postępowania egzaminacyjnego, czyli właściwego dla nadania stopnia nauczyciela mianowanego. Według tej regulacji do wniosku należy dołączyć: • kopie dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje zawodowe poświadczone przez dyrektora szkoły za zgodność z oryginałem, • zaświadczenie dyrektora szkoły zawierające: o informację o odbyciu przez nauczyciela przygotowania do zawodu nauczyciela, wymiarze zatrudnienia nauczyciela i nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w okresie odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, wraz ze wskazaniem wszystkich szkół, w których nauczyciel odbywał przygotowanie do zawodu nauczyciela, o w przypadku nauczyciela, o którym mowa w art. 9ca ust. 2 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela, odbywającego przygotowanie do zawodu nauczyciela w skróconym wymiarze dwóch lat i dziewięciu miesięcy – informację o przyczynie skrócenia wymiaru przygotowania do zawodu nauczyciela, o w przypadku nauczyciela, o którym mowa w art. 9ca ust. 4 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela, odbywającego przygotowanie do zawodu nauczyciela w skróconym wymiarze dwóch lat i dziewięciu miesięcy – informację o wyrażeniu przez dyrektora szkoły zgody na odbywanie przygotowania do zawodu nauczyciela w skróconym wymiarze wraz ze wskazaniem przyczyny skrócenia wymiaru tego przygotowania, o informację o odbyciu przez nauczyciela dodatkowego przygotowania do zawodu nauczyciela, wymiarze zatrudnienia nauczyciela i nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w okresie odbywania dodatkowego przygotowania do zawodu nauczyciela, wraz ze wskazaniem wszystkich szkół, w których nauczyciel odbywał dodatkowe przygotowanie do zawodu nauczyciela; • kopię karty oceny, • kopię pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach, poświadczoną przez dyrektora szkoły za zgodność z oryginałem. Z kolei § 5 Rozporządzenia określa załączniki do wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego, czyli postępowania w sprawie nadania stopnia nauczyciela dyplomowanego. Stosownie do tej regulacji do wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego dołącza się: • kopie dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje zawodowe i kopię aktu nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego, poświadczone przez dyrektora szkoły za zgodność z oryginałem, • zaświadczenie dyrektora szkoły zawierające: o informację o wymiarze zatrudnienia nauczyciela i nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć, o informację o przyczynie skrócenia okresu pracy w szkole – w przypadku nauczycieli, których takie skrócenie dotyczy; • kopię karty oceny pracy, poświadczoną przez dyrektora szkoły za zgodność z oryginałem, • opis i analizę sposobu realizacji wymagań, o których mowa w § 7 ust. 1 Rozporządzenia, wraz ze wskazaniem w szczególności uzyskanych efektów, podpisane przez nauczyciela czytelnym podpisem. Ostatni z tych punktów wymienia wymagania stawiane przed nauczycielem. Należy zauważyć, że Rozporządzenie zawiera dwie regulacje określające te wymagania – przywołany § 7, określający wymagania stawiane przed nauczycielem ubiegającym się o stopień nauczyciela dyplomowanego, oraz § 6 wskazujący na wymagania stawiane przed nauczycielem ubiegającym się o stopień nauczyciela mianowanego. Zgodnie z § 6 zakres wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności niezbędnych do efektywnego realizowania obowiązków nauczyciela, których spełnianie jest sprawdzane przez komisję egzaminacyjną podczas egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego, obejmuje: • znajomość przepisów prawa dotyczących organizacji, zadań i zasad funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywał przygotowanie do zawodu nauczyciela, • umiejętność prowadzenia zajęć w sposób zapewniający właściwą realizację statutowych zadań szkoły, w szczególności realizację podstawy programowej, • umiejętność rozpoznawania potrzeb uczniów i indywidualizowania nauczania, • umiejętność stosowania w pracy wiedzy z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki, • znajomość środowiska uczniów oraz umiejętność uwzględniania w swojej pracy problematyki środowiska lokalnego i współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych, • umiejętność korzystania w pracy, zwłaszcza w trakcie prowadzonych zajęć, z narzędzi multimedialnych i informatycznych. Z kolei według § 7 Rozporządzenia zakres wymagań dotyczących realizowania zadań lub podejmowania działań na rzecz oświaty oraz ich efektów, których spełnianie jest sprawdzane przez komisję kwalifikacyjną w postępowaniu kwalifikacyjnym na stopień nauczyciela dyplomowanego, obejmuje: • doskonalenie warsztatu pracy, w tym w zakresie stosowania technologii informacyjnej i komunikacyjnej, oraz pogłębianie wiedzy i umiejętności w celu podnoszenia jakości pracy szkoły, • umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami, w tym przez prowadzenie: o zajęć otwartych, w szczególności dla nauczycieli odbywających przygotowanie do zawodu, lub o zajęć w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego lub innych zajęć dla nauczycieli; • umiejętność wykorzystywania w pracy metod aktywizujących ucznia oraz narzędzi multimedialnych i informatycznych sprzyjających procesowi uczenia się, • realizowanie co najmniej jednego z następujących zadań: o wykonywanie zadań mentora, opiekuna praktyk pedagogicznych, społecznego kuratora sądowego, egzaminatora okręgowej komisji egzaminacyjnej, rzeczoznawcy ds. podręczników, konsultanta Centrum Edukacji Artystycznej, wolontariusza wykonującego świadczenia na rzecz stowarzyszenia lub innej organizacji, których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły, instruktora harcerstwa lub innych zadań służących podniesieniu jakości pracy szkoły lub wykonywanych na rzecz dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, o opracowanie i wdrożenie innowacji lub działań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych z oświatą, w tym podejmowanie działań w ramach realizowanego w szkole eksperymentu pedagogicznego, o opracowanie podręcznika lub autorskiej pracy z zakresu oświaty lub rozwoju dziecka opublikowanej w czasopiśmie branżowym lub w formie innej zwartej publikacji, o prowadzenie cyklicznych zajęć szkoleniowych dla nauczycieli lub rodziców uczniów, o ile nie należą one do obowiązków nauczyciela, w tym z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, o przeprowadzanie i analizowanie badań naukowych z zakresu oświaty, w szczególności związanych ze specyfiką i potrzebami szkoły, oraz wykorzystywanie wyników tych badań do podnoszenia jakości pracy szkoły. Ważne! Zgodnie z § 9 Rozporządzenia w sytuacji, kiedy wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego lub postępowania kwalifikacyjnego wraz z załączoną do niego dokumentacją nie spełniają wymagań formalnych, nauczycielowi wskazuje się szczegółowo stwierdzone braki i wzywa się go do ich usunięcia w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania, wraz z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków w wyznaczonym terminie spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania. O terminie i miejscu przeprowadzenia egzaminu albo rozmowy powiadamia się nauczyciela co najmniej 7 dni przed dniem posiedzenia komisji egzaminacyjnej lub kwalifikacyjnej. Zadania komisji egzaminacyjnej Zasady pracy komisji egzaminacyjnej określa § 10 Rozporządzenia – komisja ta zapoznaje się z opinią o przeprowadzonych zajęciach i oceną pracy nauczyciela oraz przeprowadza egzamin, podczas którego nauczyciel: • odpowiada na pytania członków komisji egzaminacyjnej dotyczące wymagań, o których mowa w § 6 Rozporządzenia, • wykazuje się umiejętnością rozwiązania wskazanego przez komisję egzaminacyjną problemu związanego z wykonywaną pracą. Co istotne, w trakcie egzaminu zapewnia się nauczycielowi dostęp do aktów prawnych. Każdy z członków komisji egzaminacyjnej ocenia spełnienie przez nauczyciela wymagań oraz umiejętność rozwiązania wskazanego przez tę komisję problemu związanego z wykonywaną pracą, przyznając łącznie za wszystkie wymagania punkty według skali od 0 do 10. Na podstawie przyznanych przez członków komisji liczby punktów oblicza się ich średnią arytmetyczną. Jeżeli liczba członków komisji egzaminacyjnej obecnych na posiedzeniu jest większa niż 3, odrzuca się jedną najwyższą i jedną najniższą ocenę punktową, z wyjątkiem przypadku, gdy: • co najmniej dwie najwyższe oceny punktowe przyznane przez członków komisji egzaminacyjnej są takie same, • wszyscy członkowie komisji egzaminacyjnej przyznali takie same oceny punktowe. Jeżeli średnia arytmetyczna uzyskanych punktów wynosi co najmniej 7, wówczas egzamin przed komisją egzaminacyjną uznaje się za zdany. Co istotne, komisja ta podejmuje rozstrzygnięcia w obecności co najmniej 2/3 składu swoich członków. Rozporządzenie określa w załączniku nr 2 wzór zaświadczenia o zdaniu egzaminu przed powyższą komisją. Zadania komisji kwalifikacyjnej Zadania komisji kwalifikacyjnej, a więc organizowanej dla nauczyciela ubiegającego się o stopień nauczyciela dyplomowanego, określa § 11 nowego Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. Zgodnie z tym przepisem komisja ta zapoznaje się z oceną pracy nauczyciela oraz opisem i analizą sposobu realizacji wymagań, o których mowa w § 7 powyższego Rozporządzenia, a także przeprowadza rozmowę z nauczycielem, podczas której nauczyciel: • dokonuje prezentacji dorobku zawodowego, • odpowiada na pytania członków komisji kwalifikacyjnej dotyczące zrealizowanych zadań lub podjętych działań na rzecz oświaty oraz ich efektów w zakresie wymagań, o których mowa w § 7 ust. 1. W trakcie rozmowy zapewnia się nauczycielowi dostęp do aktów prawnych oraz umożliwia się dokonanie prezentacji. Każdy z członków komisji kwalifikacyjnej, po dokonaniu analizy dorobku zawodowego i przeprowadzonej rozmowie oraz ocenie spełnienia przez nauczyciela wymagań, o których mowa w § 7 ust. 1 omawianego Rozporządzenia, przyznaje łącznie za wszystkie wymagania punkty według skali od 0 do 10. Na podstawie liczby przyznanych przez członków komisji kwalifikacyjnej punktów oblicza się ich średnią arytmetyczną. Jeżeli liczba członków komisji kwalifikacyjnej obecnych na posiedzeniu jest większa niż 3, odrzuca się jedną najwyższą i jedną najniższą ocenę punktową, z wyjątkiem przypadku, gdy: • co najmniej dwie najwyższe oceny punktowe przyznane przez członków komisji kwalifikacyjnej są takie same, • wszyscy członkowie komisji kwalifikacyjnej przyznali takie same oceny punktowe. Komisja kwalifikacyjna podejmuje rozstrzygnięcia w obecności co najmniej 2/3 składu swoich członków i jeżeli średnia arytmetyczna uzyskanych punktów wynosi co najmniej 7, wówczas nauczyciel uzyskuje akceptację komisji. Wzór zaświadczenia o uzyskaniu akceptacji komisji kwalifikacyjnej stanowi załącznik nr 3 do Rozporządzenia. Protokół z przebiegu prac komisji Według § 12 Rozporządzenia z przebiegu pracy odpowiednio komisji egzaminacyjnej lub komisji kwalifikacyjnej sporządza się protokół zawierający następujące informacje: • datę i miejsce posiedzenia komisji, • imiona i nazwiska członków komisji obecnych na posiedzeniu komisji, • imiona i nazwiska osób uczestniczących w pracach komisji w charakterze obserwatorów, • informacje o przebiegu egzaminu lub rozmowy, w tym pytania zadane nauczycielowi przez komisję i informacje o udzielonych odpowiedziach, • uzyskane przez nauczyciela punkty przyznane przez członków komisji obecnych na posiedzeniu komisji, • średnią arytmetyczną punktów, • uzasadnienie rozstrzygnięcia komisji, • podpisy członków komisji obecnych na posiedzeniu komisji. Protokół jest przekazywany organowi, który powołał daną komisję. Ważne! Organ, który powołał komisję egzaminacyjną bądź kwalifikacyjną, zapewnia jej obsługę administracyjno-biurową oraz pokrywa wydatki związane z jej działalnością.