STAN PRAWNY NA 29 PAŹDZIERNIKA 2025

Podstawowa różnica między porozumieniem zmieniającym a wypowiedzeniem zmieniającym warunki pracy i płacy dotyczy sposobów wykonywania tych czynności. Jakie są zasady zawierania porozumienia? W jakich sytuacjach ma zastosowanie takie rozwiązanie i w stosunku do których pracowników?

Wypowiedzenie zmieniające

Wypowiedzenie jest czynnością jednostronną – każda ze stron stosunku pracy, pracodawca lub pracownik, może wypowiedzieć umowę. Pracownik wypowiada całość umowy, mogąc w ten sposób jednostronnie rozwiązać stosunek pracy, który łączy go z danym pracodawcą, natomiast pracodawca oprócz takiego kategorycznego rozwiązania stosunku pracy korzysta często z wypowiedzenia zmieniającego, służącego nie kategorycznemu rozwiązaniu umowy, lecz zmianie niektórych warunków zatrudnienia, np. pensum nauczyciela czy wymiaru etatu pracownika pedagogicznego lub niepedagogicznego.

Zaletą wypowiedzenia zmieniającego jest to, że jego zastosowanie nie wymaga uzyskania zgody pracownika. Rozwiązanie to posiada jednak także wady. Aby zmiany mogły wejść w życie, niezbędne jest zakończenie okresu wypowiedzenia, który okresem trwania nie różni się od wypowiedzenia obowiązującego w kategorycznym wypowiedzeniu umowy. W przypadku nauczycieli ma zatem zastosowanie zasada wyrażona w art. 20 ust. 3 oraz w art. 27 ust. 1 Karty nauczyciela – wypowiedzenie zmieniające staje się skuteczne z końcem roku szkolnego, za trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia.

W przypadku pracowników niepedagogicznych okres wypowiedzenia zależy od stażu pracy u danego pracodawcy i stosownie do art. 36 Kodeksu pracy wynosi:

• dwa tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż sześć miesięcy,
• miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej sześć miesięcy,
• trzy miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej trzy lata.

Kolejna wada wypowiedzenia zmieniającego wiąże się z tym, że nie można go wręczyć nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania. Należy bowiem zauważyć, że w myśl art. 42 k.p. wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki. W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia. Zastrzeżenie to powoduje, że wypowiedzenia zmieniającego nie można wręczyć nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, ponieważ mianowanie, jako podstawa zatrudnienia charakteryzująca się wzmożoną ochroną stosunku pracy, może zostać zakończone wyłącznie w ściśle wskazanych w KN przypadkach, czyli zgodnie z art. 23 tego aktu:

• na wniosek nauczyciela,
• w razie czasowej niezdolności nauczyciela do pracy spowodowanej chorobą, jeżeli okres tej niezdolności przekracza 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – 270 dni,
• w razie orzeczenia przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy,
• w razie uzyskania negatywnej oceny pracy,
• w razie cofnięcia skierowania do nauczania religii.

Ważne!
Ograniczenie to nie dotyczy porozumienia zmieniającego, które można wręczyć każdemu nauczycielowi. Jest ono jednak czynnością dwustronną, w związku z czym zarówno pracownik, jak i pracodawca muszą zgodzić się na treść porozumienia.

Porozumienie zmieniające

Instytucja porozumienia zmieniającego nie została w k.p. uregulowana wprost. Jej istnienie wynika z interpretacji art. 30 § 1 k.p., zgodnie z którym umowę o pracę można rozwiązać na mocy porozumienia stron. Wnioskując a maiori ad minus, skoro strony są uprawnione do rozwiązania stosunku pracy na podstawie porozumienia stron, to uprawnione są także do zmiany jego treści przez zastosowanie porozumienia zmieniającego. Instytucja ta jest szeroko stosowana na gruncie prawa pracy i jej istnienie nie jest kwestionowane.

Według art. 23 ust. 4 pkt 1 KN rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania może nastąpić również na mocy porozumienia stron i jest to sytuacja analogiczna do tej z art. 30 § 1 k.p. Nie ma przeciwwskazań do zastosowania porozumienia zmieniającego w przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania.