STAN PRAWNY NA 2 SIERPNIA 2023 Przepisy przejściowe w awansie zawodowym Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego; zaktualizował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 984), • Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1730), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2200 ze zm.). Począwszy od 1 września 2022 r. obowiązują zmiany w procedurze awansu zawodowego nauczycieli wprowadzone Ustawą z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw. Ustawa zawiera przepisy przejściowe określające zasady postępowania w przypadku nauczycieli, których awans zawodowy trwał w momencie wejścia w życie nowych regulacji. Nowelizacja zmieniła zasady awansu zawodowego, likwidując stopnie nauczyciela stażysty oraz nauczyciela kontraktowego i pozostawiając jedynie stopnie: • nauczyciela mianowanego, którego uzyskanie jest poprzedzone okresem przygotowania do zawodu nauczyciela, • nauczyciela dyplomowanego. Przy zatrudnieniu po raz pierwszy w szkole nauczyciel nie będzie zatem uzyskiwał żadnego stopnia awansu zawodowego, lecz odbędzie okres przygotowania do zawodu nauczyciela. Nową regulacją Karty nauczyciela jest tu art. 9ca. Zgodnie z tym przepisem nauczyciel rozpoczynający pracę w placówce oświatowej odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela w wymiarze trzech lat i dziewięciu miesięcy.   Nauczyciel stażysta Nauczyciel stażysta – według nowego brzmienia art. 9a ust. 2 KN – stał się nauczycielem początkującym, czyli nauczycielem odbywającym przygotowanie do zawodu nauczyciela. Stosownie do tej regulacji nauczyciel nieposiadający stopnia awansu zawodowego, zwany dalej w Ustawie „nauczycielem początkującym”, zatrudniony w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami, odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela. Wymiar przygotowania do zawodu nauczyciela wynosi trzy lata i dziewięć miesięcy, ale może zostać skrócony do dwóch lat i dziewięciu miesięcy w przypadku nauczyciela, który: • posiada stopień naukowy lub • przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole w Rzeczypospolitej Polskiej prowadził zajęcia w szkole za granicą oraz w przypadku nauczyciela, który: • przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole był nauczycielem akademickim i legitymował się co najmniej trzyletnim okresem pracy w uczelni lub • w dniu nawiązania po raz pierwszy stosunku pracy w szkole posiadał co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy. Tu pojawia się pierwszy przepis przejściowy, czyli art. 9 Ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw, zgodnie z którym wnioski o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela kontraktowego złożone i nierozpatrzone przed 1 września 2022 r. pozostawia się bez rozpatrzenia. Chodzi tu o wniosek składany na podstawie art. 9b ust. 2 KN oraz § 9 Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. Jest to wniosek o przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego w sprawie uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego. Jeżeli zatem nauczyciel stażysta odbył wymagany staż na stopień nauczyciela kontraktowego i złożył wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego, ale wniosek ten nie został rozpatrzony do 1 września 2022 r., to już rozpatrzony nie będzie, a sam nauczyciel nie uzyska stopnia nauczyciela kontraktowego. Będzie traktowany jako nauczyciel początkujący odbywający przygotowanie do zawodu nauczyciela. Pamiętać należy, że nie będzie już nauczycielem stażystą, ponieważ to pojęcie zostało usunięte z Karty nauczyciela. Nauczyciel kontraktowy Pomimo tego, że nowelizacja Karty nauczyciela zlikwidowała również stopień nauczyciela kontraktowego, to przepisy przejściowe przewidują jego utrzymanie w pewnych przypadkach. Chodzi tu o regulację art. 10 Ustawy o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw. Według tego przepisu nauczyciele, którzy do 31 sierpnia 2022 r. uzyskali stopień nauczyciela kontraktowego, lecz do tego dnia nie uzyskali stopnia nauczyciela mianowanego, stopień nauczyciela mianowanego uzyskują według przepisów dotychczasowych. Zatem jeżeli nauczyciel zdobył do 31 sierpnia 2022 r. stopień nauczyciela kontraktowego, czyli uzyskał akt nadania tego stopnia, to reforma awansu zawodowego go nie dotyczy i odbywa staż na stopień nauczyciela mianowanego na starych zasadach. Zgodnie więc z treścią Karty nauczyciela obowiązującą przed 1 września 2022 r. musi odbyć staż o długości dwóch lat i dziewięciu miesięcy (art. 9c), choć nauczyciel kontraktowy posiadający co najmniej stopień naukowy doktora może ubiegać się o uzyskanie kolejnego stopnia awansu zawodowego po odbyciu stażu trwającego rok i dziewięć miesięcy. W okresie stażu nauczyciel realizuje plan rozwoju zawodowego, czyli zdobywanie stopnia nauczyciela mianowanego odbywa się jak dotychczas, w czasie przed reformą. Nie zmienia się również wymóg, stosownie do którego nauczyciel kontraktowy może rozpocząć staż na stopień nauczyciela mianowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej dwóch lat. Nie ulega też zmianie skład komisji egzaminacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień nauczyciela mianowanego, którą powołuje organ prowadzący szkołę. W skład komisji wchodzą: • przedstawiciel organu prowadzącego szkołę, jako jej przewodniczący, • przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, • dyrektor szkoły, • dwaj eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania. Ważne! Od 1 września 2022 r. nauczyciel, który przed tym dniem uzyskał stopień nauczyciela kontraktowego, dla celów płacowych traktowany jest jak nauczyciel początkujący, odbywający przygotowanie do zawodu nauczyciela, co oznacza, że jego średnie wynagrodzenie wzrosło o 9 proc., ze 111 do 120 proc. kwoty bazowej ustalonej dla nauczycieli. Nauczyciel kontraktowy, który nie rozpoczął stażu do 1 września 2021 r. Do tych nauczycieli stosujemy z kolei art. 10 ust. 2 Ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. Według tego przepisu w przypadku nauczycieli, którzy posiadają stopień nauczyciela kontraktowego, ale którzy przed 1 września 2021 r. nie rozpoczęli stażu na stopień nauczyciela mianowanego, wymiar stażu na stopień nauczyciela mianowanego skraca się o rok. Jak wcześniej wspomniano, standardowo staż ten wynosi dwa lata i dziewięć miesięcy, ale nauczyciel posiadający co najmniej stopień naukowy doktora może ubiegać się o uzyskanie kolejnego stopnia awansu zawodowego po odbyciu stażu trwającego rok i dziewięć miesięcy. Jeżeli zatem nauczyciel kontaktowy nie rozpoczął stażu przed 1 września 2021 r. na stopień nauczyciela mianowanego i zaczął go później czy też dopiero rozpoczął go z początkiem roku szkolnego 2022/2023, jego staż będzie skrócony do roku i dziewięciu miesięcy. Jeżeli dodatkowo posiada on stopień doktora, to staż skróci się do zaledwie dziewięciu miesięcy. Nauczyciele kontraktowi mogą ubiegać się o stopień nauczyciela mianowanego według przepisów dotychczasowych nie dłużej niż do 31 sierpnia 2027 r. (art. 10 ust. 5 nowelizacji). Natomiast zgodnie z ust. 6 nauczycielom, którzy do 31 sierpnia 2027 r. nie uzyskają stopnia nauczyciela mianowanego według przepisów dotychczasowych, oraz nauczycielom, którzy do 31 sierpnia 2022 r. nie uzyskali stopnia nauczyciela kontraktowego, do okresu odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela wlicza się okres dotychczasowego zatrudnienia nauczyciela w szkole w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami, z wyłączeniem okresów nieobecności nauczyciela w pracy trwających nieprzerwanie dłużej niż 30 dni, z wyjątkiem okresów urlopu wypoczynkowego. Nauczyciel mianowany i staż na nauczyciela dyplomowanego Na podstawie art. 11 nowelizacji nauczyciele, którzy przed 1 września 2022 r. rozpoczęli staż na stopień nauczyciela dyplomowanego, lecz do tego dnia nie uzyskali stopnia nauczyciela dyplomowanego, stopień nauczyciela dyplomowanego uzyskują według przepisów dotychczasowych. Zatem nauczycieli, których staż na stopień nauczyciela dyplomowanego trwał w momencie zakończenia roku szkolnego 2021/2022, ale stopień ten nie został jeszcze uzyskany, reforma awansu zawodowego nie obejmuje i zdobywają stopień nauczyciela dyplomowanego według przepisów dotychczasowych. Zgodnie z art. 9c ust. 1 pkt 2 KN ich staż trwa zatem dwa lata i dziewięć miesięcy, realizują plan rozwoju zawodowego i przystępują do postępowania kwalifikacyjnego przed komisją powołaną przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny – właściwego kuratora oświaty. Inaczej jest w przypadku nauczycieli, którzy uzyskali stopień nauczyciela mianowanego według przepisów dotychczasowych, ale do 1 września 2022 r. nie rozpoczęli stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego. Stosownie do art. 12 nowelizacji odbywają oni okres pracy w szkole uprawniający do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego już według nowych regulacji, aczkolwiek będzie to okres pracy nieco skrócony. Zgodnie z nowym przepisem art. 9ca ust. 6 KN nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej pięciu lat i dziewięciu miesięcy od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego. Zgodnie z ust. 7 nauczyciel mianowany, który: • posiada stopień naukowy lub • przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole w Rzeczypospolitej Polskiej prowadził zajęcia w szkole za granicą – może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej czterech lat i dziewięciu miesięcy od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego. Ważne! Okres pracy uprawniający do złożenia wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego to odpowiednio pięć lat i dziewięć miesięcy lub cztery lata i dziewięć miesięcy. Okres ten skraca się jednak o: • dwa lata – jeżeli nauczyciel: o odbył staż na stopień nauczyciela mianowanego w wymiarze dwóch lat i dziewięciu miesięcy według przepisów dotychczasowych, sprzed reformy (lub roku i dziewięciu miesięcy w przypadku nauczyciela posiadającego stopień doktora), o uzyskał przed 1 września 2022 r. stopień nauczyciela mianowanego z mocy prawa na podstawie art. 9a ust. 5 KN również według przepisów dotychczasowych; regulacja ta umożliwia uzyskanie stopnia nauczyciela mianowanego nauczycielom akademickim, którzy legitymują się co najmniej pięcioletnim okresem pracy w szkole wyższej; nauczyciele tacy uzyskują stopień nauczyciela mianowanego z dniem nawiązania pracy w szkole, o uzyskał stopień nauczyciela mianowanego, będąc nauczycielem urlopowanym na podstawie Ustawy o związkach zawodowych, po upływie pięciu lat od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego; • rok – jeżeli nauczyciel odbył staż na stopień nauczyciela mianowanego w wymiarze skróconym na podstawie przepisów przejściowych.