STAN PRAWNY NA 27 LIPCA 2022 Vademecum obowiązków dyrektora związanych z przeglądem budynku szkolnego. Cz. II Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Ustawa dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.), • Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 869 ze zm.), • Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 2010 r. nr 109, poz. 719 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 25 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań ochrony przeciwpożarowej, jakie musi spełniać lokal, w którym są prowadzone oddział przedszkolny lub oddziały przedszkolne zorganizowane w szkole podstawowej albo jest prowadzone przedszkole utworzone w wyniku przekształcenia oddziału przedszkolnego lub oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkole podstawowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1531). Na dyrektorze spoczywa odpowiedzialność zapewnienia bezpieczeństwa uczniom. Na co zwracać uwagę i o czym nie wolno zapominać podczas okresowych kontroli budynków szkolnych i terenów przyszkolnych? I dlaczego tak ważne są protokoły pokontrolne? Zaplecze kuchenne i obowiązek zapewnienia posiłków W przypadku kuchni oraz jadalni Rozporządzenie MENiS z 31 grudnia 2002 r. przewiduje w § 10 ogólny nakaz utrzymywania tych pomieszczeń w czystości, natomiast ich wyposażenia we właściwym stanie technicznym zapewniającym bezpieczne używanie. W praktyce będzie się to wiązało ze skontrolowaniem stanu posadzki, kratek odpływowych, sprawności urządzeń wentylacyjnych, wyposażenia sprzętów, które tego wymagają w odpowiednie instrukcje BHP, zawieszeniem tablic ostrzegawczych i ewakuacyjnych. Należy również dopilnować, by główne wyłączniki gazu oraz prądu były wyraźnie oznaczone. Rozporządzenie nakłada również obowiązek zapewnienia w szkołach, które nie zostały podłączone do sieci wodociągowej (bądź w przypadku jej awarii), innego źródła wody pitnej. Gorące posiłki muszą być spożywane przez uczniów w specjalnie do tego celu przystosowanych i wydzielonych pomieszczeniach (jadalnie, stołówki lub inne w tym celu wydzielone pomieszczenia), które także powinny spełniać powyższe standardy i umożliwiać uczniom bezpieczne i higieniczne spożycie posiłków. Ważne! Od 1 września 2022 r. zapewnienie uczniom wyżywienia stanie się obowiązkowe w przypadku niektórych szkół. Z tym dniem wejdzie bowiem w życie przepis art. 106a upo., zgodnie z którym szkoły podstawowe, z wyjątkiem szkół podstawowych dla dorosłych, oraz szkoły artystyczne realizujące kształcenie w zakresie szkoły podstawowej, będą zobowiązane do zapewnienia uczniom jednego gorącego posiłki w ciągu dnia oraz stworzenia im możliwości jego spożycia w czasie pobytu w szkole. W ocenie twórców tego przepisu zapewnienie uczniom dostępu do gorących posiłków ma zachęcić samorządy prowadzące szkoły podstawowe do odtworzenia stołówek lub zorganizowania jadalni w szkołach. Jednocześnie rozwiązania te mają doprowadzą do stworzenia właściwych warunków spożywania posiłku w szkole i będą sprzyjać kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych oraz postaw prozdrowotnych wśród dzieci. Mający wejść w życie przepis zakłada, że korzystanie z posiłku będzie dobrowolne i odpłatne, a więc analogicznie, jak w przypadku szkół, które już teraz organizują żywienie dla uczniów. Warto również dodać, że organizacja żywienia na ww. zasadach powinna zostać określona, najpóźniej do 1 września 2022 r., w statucie danej szkoły podstawowej, bądź szkoły artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej. Sposób zorganizowania jadalni, lub innego pomieszczenia wydzielonego w celu spożycia przez uczniów gorącego posiłku, powinien umożliwiać bezpieczne i higieniczne jego spożycie. Kontrola ochrony przeciwpożarowej Przepisy Rozporządzenia MENiS z 31 grudnia 2002 r. nie odnoszą się bezpośrednio do kwestii związanych z ochroną przeciwpożarową budynku szkoły, wskazując jedynie, że osobą odpowiedzialną za zapewnienie bezpieczeństwa uczniom w trakcie zajęć jest dyrektor. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z Ustawą z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu obowiązany jest do zapewnienia jego ochrony przeciwpożarowej. Obowiązek dotyczy w szczególności przestrzegania przeciwpożarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych oraz wyposażenia obiektu, budynku w sprzęt przeciwpożarowy i ratowniczy oraz środki gaśnicze. Z tego względu przygotowując budynek szkoły do nowego roku szkolnego, warto poświęcić nieco czasu na upewnienie się, że szkoła spełnia również wszystkie wymogi przeciwpożarowe. Istotnym w tym względzie aktem prawnym jest Rozporządzenie MSWiA z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. W praktyce dyrektorzy, jako osoby niebędące specjalistami w zakresie zabezpieczeń przeciwpożarowych, powinni skorzystać z pomocy wyspecjalizowanych firm, dzięki czemu zagwarantowane zostanie, że: • szkoła jest wyposażona w odpowiedni rodzaj i ilość gaśnic oraz hydrantów, • znajdujący się na wyposażeniu szkoły sprzęt przeciwpożarowy jest sprawny, podlega konserwacji i posiada odpowiednie atesty i certyfikaty, • w szkole funkcjonuje aktualna instrukcja pożarowa, a personel szkolny jest zaznajomiony z jej treścią, • w szkole została opracowana instrukcja bezpieczeństwa pożarowego, • istnieje możliwość przeprowadzenia w sposób prawidłowy ewakuacji na wypadek pożaru (np. drzwi ewakuacyjne nie są zablokowane, drogi ewakuacyjne są drożne), • oznakowanie przeciwpożarowe jest umieszczone w sposób prawidłowy, • drogi dojazdowe dla jednostek ratunkowych straży pożarnej nie zostały zablokowane i umożliwiają bezproblemowy podjazd pod budynek szkoły, • personel i uczniowie są zaznajomieni z aktualnymi procedurami dotyczącymi postępowania na wypadek pożaru. Z problematyką ochrony przeciwpożarowej jest bezpośrednio związany problem przeprowadzania próbnych ewakuacji. Przepisy Rozporządzenia MSWiA z 7 czerwca 2010 r. wskazują, że w przypadku obiektów, w których cyklicznie zmienia się jednocześnie grupa powyżej 50 użytkowników, w szczególności: szkół, przedszkoli, internatów, domów studenckich, praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji należy dokonać - co najmniej raz na rok, jednak w terminie nie dłuższym niż trzy miesiące od dnia rozpoczęcia korzystania z obiektu przez nowych użytkowników. W praktyce oznacza to, że próbna ewakuacja w szkołach powinna być przeprowadzana co roku, w terminie od 1 września do 30 listopada. Ewakuacja powinna zostać przeprowadzona według zasad określonych w szkolnej instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, a zarówno personel szkoły, jak i uczniowie, powinni posiadać stosowne informacje na ten temat. Istotne jest zwłaszcza ustalenie odpowiedniego sygnału alarmowego, wskazanie osób odpowiedzialnych za kierowanie ewakuacją poszczególnych oddziałów, a także wskazanie miejsca zbiórki. Jednocześnie, nie później niż na tydzień przed przeprowadzeniem próbnej ewakuacji, należy o niej powiadomić właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej. Ważne! Szalenie istotną kwestią jest również prawidłowe przygotowanie ewentualnej ewakuacji ze szkoły lub placówki. Chodzi tutaj o sposób umieszczenia planu ewakuacji, który powinien oczywiście znajdować się w widocznym miejscu oraz o wyraźne i trwałe oznaczenie dróg ewakuacyjnych. Istotne jest również zapewnienie swobodnego dostępu do kluczy umożliwiających w nagłych wypadkach natychmiastowe otworzenie wszystkich drzwi będących częścią tras ewakuacyjnych. Na zakończenie warto przypomnieć o obowiązku dostosowania, w terminie do 31 sierpnia 2024 r., lokali, w których zorganizowane są oddziały przedszkolne, do warunków określonych w art. 126 ust. 1-3 upo. oraz w Rozporządzeniu MEN z 25 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań ochrony przeciwpożarowej, jakie musi spełniać lokal, w którym są prowadzone oddział przedszkolny lub oddziały przedszkolne zorganizowane w szkole podstawowej albo jest prowadzone przedszkole utworzone w wyniku przekształcenia oddziału przedszkolnego lub oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkole podstawowej. Termin na realizację tego obowiązku mija co prawda dopiero w dniu 31 sierpnia 2024 r., ale już teraz planując wraz z organem prowadzącym ewentualne remonty, warto pamiętać o zapisie tego obowiązku, którego celem ma być oczywiście zapewnienie większego bezpieczeństwa najmłodszym dzieciom znajdującym się pod opieką szkoły. Protokół pokontrolny Po przeprowadzonej kontroli dyrektor musi dopilnować, by przygotowane zostały propozycje ulepszeń w takim zakresie, w jakim wykryto niedociągnięcia mogące być w przyszłości przyczyną wypadku. W tym celu pomocne okaże się sporządzenie odpowiedniego protokołu pokontrolnego, omawiającego po kolei stan bezpieczeństwa w poszczególnych punktach szkoły, zgodnie z wymogiem zawartym w § 3 Rozporządzenia MENiS z 31 grudnia 2002 r. Po sporządzeniu, protokół jest podpisywany przez osoby biorące udział w kontroli, a kopia jest przekazywana odpowiedniemu organowi prowadzącemu szkołę. Przepisy nie narzucają dyrektorowi konkretnego wzoru protokołu, dlatego też istnieje możliwość samodzielnego przygotowania takiego dokumentu, który w najlepszym stopniu będzie uwzględniał warunki panujące w konkretnej szkole. Poniżej wskazano na co warto zwrócić uwagę podczas przygotowania protokołu. W pierwszej części protokołu należy wpisać termin przeprowadzanej kontroli, który powinien być on tak zaplanowany, aby ewentualne prace remontowe pomieszczeń mogły odbyć się w czasie, gdy nie znajdują się tam uczniowie, a więc w miarę możliwości w okresie wakacji, ferii itp. Przeprowadzając kontrolę, a następnie przygotowując protokół pokontrolny, dyrektor szkoły musi zwrócić uwagę na szereg kwestii dotyczących bezpieczeństwa poszczególnych elementów szkolnej infrastruktury. Mogą one wynikać wprost z brzmienia Rozporządzenia MENiS z 31 grudnia 2002 r., zdarza się jednak, że zapisy te są na tyle ogólne, że mogą posłużyć jedynie w charakterze wskazówek, natomiast dokładne działanie będzie już zależało w dużej mierze od specyfiki danej szkoły. Protokół może dodatkowo uwzględniać kwestie związane z ochroną przeciwpożarową, które nie zostały wprost poruszone w Rozporządzeniu MENiS z 31 grudnia 2002 r.