STAN PRAWNY NA 21 LIPCA 2022 Przegląd przedszkola pod kątem bezpieczeństwa Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604). Bezpieczeństwo dzieci to sprawa najważniejsza przy planowaniu pracy przedszkola. W związku z tym przepisy kładą szczególny nacisk na zapewnienie takich warunków w trak-cie prowadzenia zajęć z dziećmi, które pozwolą im na bezpieczne w nich uczestnictwo. W celu zdiagnozowania ewentualnych niedociągnięć w tym zakresie dyrektor przedszkola powinien przynajmniej raz w roku zorganizować przegląd spełniania wymogów stawianych przedszko-lom w związku z bezpiecznym pobytem wychowanków. Podstawa prawna przeprowadzania kontroli Podstawowym aktem prawnym, dotyczącym bezpieczeństwa w przedszkolach, jest Rozpo-rządzenie MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Wskazuje on, że dyrektor, co najmniej raz w roku, powinien przeprowadzić kontrolę w zakresie zapewnienia dzieciom bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z obiektów należących do przedszkola. Chodzi tu za-równo o sam budynek przedszkola, jak i o otaczającą go infrastrukturę pomocniczą, w tym zwłaszcza plac zabaw. Oprócz kontroli budynku dyrektor powinien dokonać kontroli zapew-nienia dzieciom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki. Po przeprowadzonej kontroli dyrektor powinien dysponować planem działania, pozwalającym na dokonanie poprawek w tych obszarach, w których w trakcie przeglądu wykryte zostaną nieprawidłowości. Odpowiednim dokumentem będzie tu protokół, do sporządzenia którego zobowiązują dyrektora przepisy. Odpowiednio przygotowany protokół powinien w przejrzy-sty sposób (np. w punktach) wskazywać wykryte nieprawidłowości, dzięki czemu możliwe będzie podjęcie działań zaradczych. Protokół powinny podpisać osoby biorące udział w kon-troli. Kopię protokołu należy przekazać do organu prowadzącego, jako że na nim również spo-czywa obowiązek związany z zapewnieniem odpowiednich warunków działania placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, co powinno się wiązać zwłaszcza z przeznaczeniem odpowiednich środków finansowych na wdrożenie nie-zbędnych napraw i remontów. Kto przeprowadza kontrolę? Kontrolę zapewnienia bezpiecznych warunków pobytu dzieci przeprowadza dyrektor przed-szkola. Trudno jednak oczekiwać, aby przeprowadzał ją wyłącznie dyrektor, dlatego w prak-tyce tworzy on w tym celu specjalny zespół. Chociaż przepisy nie określają, kto powinien wchodzić w jego skład, to z oczywistych względów powinny być to przede wszystkim osoby zajmujące się kwestiami BHP w danym przedszkolu – pracownik służby BHP, społeczny in-spektor pracy czy też inni pracownicy przeszkoleni w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach oświatowych. Przepisy nie wskazują również liczby osób wchodzących w skład zespołu. Należy jednak zadbać o to, aby dawał on gwarancję sprawnego oraz bez-stronnego skontrolowania stanu przedszkolnej infrastruktury. Z pewnością przełoży się to na wdrożenie wymaganych przez prawo rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa, a w efekcie – na zminimalizowanie liczby wypadków wśród dzieci. Termin przeprowadzania kontroli Również w odniesieniu do terminu przeprowadzenia kontroli przepisy pozostawiają dyrekto-rowi dużą swobodę. Należy go jednak ustalić w taki sposób, aby ewentualne prace remontowe i naprawcze były przeprowadzane w przedszkolu pod nieobecność dzieci. W przypadku ko-nieczności przeprowadzenia prac remontowych, naprawczych lub instalacyjnych w czasie funkcjonowania przedszkola, powinno organizować się je w sposób nienarażający dzieci na niebezpieczeństwo i uciążliwości wynikające z ich prowadzenia oraz z zastosowaniem szcze-gólnych środków ostrożności. W każdym wypadku miejsca prowadzenia prac remontowych powinny być zabezpieczone przed dostępem osób nieuprawnionych, w tym zwłaszcza dzieci. Kontrola zewnętrznej części budynku W trakcie kontroli dyrektor powinien zwrócić uwagę na wiele kwestii związanych z bezpie-czeństwem i należytym stanem przedszkolnej infrastruktury. Mogą one wynikać bezpośrednio z przepisów wspomnianego Rozporządzenia, warto jednak zauważyć, że przepisy te są często na tyle ogólne, że służą wyłącznie jako wskazówki, natomiast dokładne postępowanie będzie zależało w dużym stopniu od specyfiki danego przedszkola. Przeprowadzając kontrolę ze-wnętrznych elementów przedszkola, należy zwrócić uwagę m.in. na stan elewacji zewnętrznej budynku, ale też jego najbliższe otoczenie. Szczególną uwagę trzeba poświęcić ogrodzeniu, które otacza teren przedszkola. Jego dobry stan zapobiegnie przypadkowym oddaleniom się dzieci, natomiast osoby trzecie nie będą mia-ły możliwości wstępu na teren placówki po godzinach jego pracy. Należy także zadbać o za-instalowanie odpowiedniego oświetlenia. Ścieżki, chodniki oraz place zabaw powinny mieć równą nawierzchnię, zapobiegającą upadkom, a znajdujące się w nich otwory ściekowe oraz studzienki kanalizacyjne powinny być w odpowiedni sposób zakryte. Ponadto należy zadbać, aby instalacje do odprowadzania ścieków oraz wody deszczowej funkcjonowały prawidłowo i były drożne. Bardzo ważne jest też zwrócenie uwagi na to, aby wszystkie drogi wychodzące poza teren przedszkola były zabezpieczone, np. barierkami, tak aby dzieci nie miały możliwo-ści bezpośredniego wyjścia na ruchliwą jezdnię. Jeżeli jest to możliwe, wyjścia z terenu przedszkola powinny być kierowane na ulice mniej zatłoczone. Przeprowadzając kontrolę w trakcie zimy, należy dodatkowo zwrócić uwagę na to, czy przejścia na terenie przedszkola zostały oczyszczone ze śniegu i lodu oraz zabezpieczone przed poślizgiem. Ponadto należy sprawdzić, w jakim stanie znajduje się elewacja zewnętrzna budynku, rynny, urządzenia odgromowe, a także okna. Jeśli ich stan wymagał będzie natychmiastowego re-montu, należy odpowiednio zabezpieczyć zagrożony teren, aby nie doszło do wypadku. Szczególnie istotne jest dokładne przyjrzenie się nawierzchni placu zabaw oraz znajdujących się na nim urządzeń pod kątem ich aktualnego stanu technicznego i posiadania odpowiednich atestów oraz certyfikatów. Kontrola części wewnętrznej budynku Po przeprowadzeniu kontroli zewnętrznej części budynku przedszkola oraz jego otoczenia należy skontrolować jego część wewnętrzną, zwracając uwagę zarówno na stan ogólny bu-dynku (w tym korytarzy, podłóg, okien, drzwi itd.), jak i na stan pomieszczeń, na które prze-pisy prawa zwracają szczególną uwagę (sale zajęć, pomieszczenia higieniczno-sanitarne, sale gimnastyczne, kuchnię wraz z zapleczem żywieniowym). W przypadku ogólnego stanu budynku należy zadbać o ocenę stanu drzwi, zarówno głów-nych, jak i zapasowych. Trzeba sprawdzić, czy ich stan nie stwarza zagrożenia dla dzieci, czy w sposób właściwy oznakowana jest lokalizacja kluczy (zwłaszcza ich dostępność na wypadek ewakuacji), czy odpowiednio zabezpieczone są ich szklane części. Równie istotne jest odpowiednie zabezpieczenie i oznakowanie wejść do pomieszczeń i części budynku, do których wstęp osobom nieuprawnionym jest zabroniony. Należy zadbać, aby dzieci nie miały możliwości swobodnego dostępu do takich miejsc, jak kotłownia czy dach budynku. Miejsca te powinny zostać odpowiednio oznakowane, zabezpieczone, a dzieci, w miarę możliwości, powinny zostać poinformowane o istniejących ograniczeniach w poru-szaniu się po budynku. Podobnie powinny zostać sprawdzone i zabezpieczone okna, stan korytarzy (czy nawierzchnia nie jest zbyt śliska, czy nie jest zniszczona do tego stopnia, że może powodować wypadki), a także schody (muszą być wyposażone w balustrady z poręczami zabezpieczonymi przed zsuwaniem się po nich oraz stopnie z antypoślizgową powierzchnią). Przestrzeń pomiędzy biegami schodów musi zostać skutecznie zabezpieczona (np. siatką). W trakcie kontroli trzeba zwrócić uwagę na sposób przygotowania ewentualnej ewakuacji z placówki. Chodzi tutaj o sposób umieszczenia planu ewakuacji, który powinien oczywiście znajdować się w widocznym miejscu, oraz o wyraźne i trwałe oznaczenie dróg ewakuacyj-nych. Jeszcze raz trzeba podkreślić konieczność swobodnego dostępu do kluczy umożliwiają-cych w nagłych wypadkach natychmiastowe otworzenie wszystkich drzwi będących częścią tras ewakuacyjnych. Kontrola sal zajęć Podczas przeprowadzania kontroli w salach zajęć, trzeba – analogicznie do pozostałej części budynku – zwrócić uwagę na dobry stan podłóg, drzwi wejściowych do sal oraz sposobu działania okien. Bardzo istotne jest skontrolowanie stanu elementów, które przez brak na-leżytej stabilności mogą spowodować wypadek (tablica, szafki, gabloty). Przepisy kładą rów-nież nacisk na to, aby wyposażenie, z którego korzystają dzieci, było ergonomiczne, tj. nie powodowało u nich niepotrzebnego zmęczenia oraz schorzeń spowodowanych niewłaściwą postawą podczas pracy. Przedszkolne wyposażenie powinno posiadać odpowiednie atesty lub certyfikaty – nie należy korzystać z wyposażenia pochodzącego z niepewnych źródeł, mogącego przez swoje usterki spowodować urazy u dzieci. Istotne jest również zapewnienie odpowiedniego oświetlenia, wentylacji oraz ogrzewania. Kontrola powinna też obejmować odpowiednie wyposażenie pomieszczeń przedszkolnych w apteczki pierwszej pomocy, także pod kątem tego, czy wyposażone są w niezbędne środki potrzebne do udzielania pierwszej pomocy wraz z instrukcją dotyczącą zasad jej udzielania oraz czy znajdujące się w niej leki nie są przeterminowane. Kontrola pomieszczeń sanitarno-higienicznych Kontrola pomieszczeń sanitarno-higienicznych powinna dotyczyć przede wszystkim spełniania obowiązku dotyczącego utrzymania przedszkolnych urządzeń w czystości oraz w stanie pełnej sprawności technicznej. Będzie się to wiązało z oceną sprawności kabin i punktów sanitarnych dla chłopców i dziewcząt, działaniem ogrzewania, oświetlenia, stanem posadzki oraz dostępem do środków higieny osobistej. Kontrola pomieszczeń kuchni Przepisy nakładają generalny obowiązek utrzymywania pomieszczeń kuchni oraz jadalni w czystości, a ich wyposażenia – we właściwym stanie technicznym zapewniającym bez-pieczne używanie oraz bezpieczne i higieniczne spożycie posiłków przez dzieci. W praktyce będzie się to wiązało ze skontrolowaniem stanu posadzki, kratek odpływowych, sprawności urządzeń wentylacyjnych, wyposażenia sprzętów, które tego wymagają, w odpowiednie in-strukcje BHP, zawieszenia tablic ostrzegawczych i ewakuacyjnych. Należy również dopilno-wać, aby główne wyłączniki gazu oraz prądu były wyraźnie oznaczone. Przepisy nakładają obowiązek zapewnienia w przedszkolach, które nie zostały podłączone do sieci wodociągowej (lub gdy nastąpiła jej awaria), innego źródła wody pitnej. Kontrola warunków nauki Niezależnie od wskazanych wymagań dotyczących stanu technicznego budynku i infrastruk-tury przedszkolnej przepisy wskazują na szereg rozwiązań organizacyjnych, które mają na celu zwiększenie komfortu oraz bezpieczeństwa dzieci uczestniczących w zajęciach prowadzonych przez przedszkole. Organizowana przez dyrektora kontrola przestrzegania norm bez-pieczeństwa powinna być realizowana także w zakresie zapewniania odpowiednich warunków nauki i uczestnictwa dzieci w zajęciach. Przedszkole powinno zapewnić dzieciom odpowiednie warunki w trakcie trwania zajęć. Bę-dzie się to wiązało m.in. z wietrzeniem pomieszczeń, najlepiej w trakcie przerw od zajęć, a w razie potrzeby także w czasie ich trwania. W pomieszczeniach, w których odbywają się zajęcia, powinna zostać zapewniona temperatura w wysokości minimum 18ºC. W przypadku gdy nie jest to możliwe, do obowiązków dyrektora należy zawieszenie zajęć na oznaczony przez niego czas (do chwili zwiększenia temperatury do poziomu wymaganego przez przepisy) oraz poinformowanie o tym fakcie organu prowadzącego. Rozporządzenie zawiera również ogólny zapis nakazujący wstrzymanie zajęć w tych po-mieszczeniach przedszkolnych, w których istnieje realne ryzyko zagrożenia dla bezpieczeń-stwa m.in. z powodu złego stanu znajdującego się w nich wyposażenia. Gdy stan zagrożenia zostanie zauważony lub powstanie dopiero w trakcie trwania zajęć – do obowiązku przed-szkola należy wyprowadzenie z zagrożonych miejsc wszystkich powierzonych jej opiece osób.