STAN PRAWNY NA 19 LIPCA 2022 Likwidacja przedszkola niepublicznego Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 868 ze zm.), • Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138), • Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735 ze zm.), • Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administra-cyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1551 ze zm.). Do likwidacji przedszkola niepublicznego może dojść na dwa sposoby, przez podjęcie sto-sownej decyzji przez organ prowadzący przedszkole o zaprzestaniu funkcjonowania placówki lub przez wykreślenie go przez organ rejestrujący z ewidencji szkół i placówek niepublicznych. Poniżej wskazano najważniejsze kwestie związane z procedurą likwidacji przedszkoli niepu-blicznych. Likwidacja przez wykreślenie z ewidencji placówek niepublicznych W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na likwidację przedszkola niepublicznego spowodowaną wydaniem decyzji o wykreśleniu z ewidencji placówek niepublicznych prowa-dzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego (JST). Zgodnie z art. 169 ust. 1 Ustawy Prawo oświatowe wpis do ewidencji podlega wykreśleniu w przypadkach: • niepodjęcia działalności przez przedszkole w terminie wskazanym w zgłoszeniu do ewidencji, • prawomocnego orzeczenia sądu zakazującego osobie fizycznej, prowadzącej przed-szkole, prowadzenia działalności oświatowej, • stwierdzenia w trybie nadzoru pedagogicznego, że działalność przedszkola lub organu prowadzącego placówkę jest niezgodna z przepisami Ustawy Prawo oświatowe, Ustawy o systemie oświaty, wydanych na ich podstawie rozporządzeń lub statutem, • dokonania wpisu z naruszeniem prawa, • zaprzestania działalności przez przedszkole przez okres dłuższy niż trzy miesiące. Powyższy katalog przypadków przesądzających o wykreśleniu przedszkola niepublicznego z ewidencji ma charakter zamknięty, co oznacza, że do wykreślenia może dojść jedynie w ww. przypadkach. Niepodjęcie działalności Niepodjęcie przez niepubliczne przedszkole działalności (rozumianej jako działalność dydak-tyczna, opiekuńcza i wychowawcza) może mieć wiele przyczyn, w tym brak odpowiednich środków finansowych czy odpowiedniej liczby dzieci. W Wyroku Wojewódzkiego Sądu Ad-ministracyjnego w Gliwicach z dnia 13 marca 2014 r. (IV SA/Gl 682/13) wskazano, że nie można uznać jako prowadzenia działalności edukacyjnej wyłącznie przeprowadzania naboru kandydatów, posiadania sekretariatu czy dokumentacji oraz wydawania uchwał w sprawie jednostki oświatowej. Oczywiście istnieje możliwość, aby osoba prowadząca przedszkole niepubliczne wniosła uprzednio wniosek o zmianę danych ewidencyjnych dotyczących pla-nowanego rozpoczęcia funkcjonowania przedszkola (art. 168 ust. 4 pkt 1 Ustawy Prawo oświatowe). Pozwoli to uniknąć wykreślenia przedszkola z powodu niepodjęcia przez nie działalności w terminie wskazanym w ewidencji. Orzeczenie sądu Odnosząc się do orzeczenia zakazującego prowadzenie działalności oświatowej, należy za-strzec, że musi mieć ono status prawomocnego, a więc osoba fizyczna (ewentualny zakaz wydany wobec osoby prawnej nie będzie stanowił przesłanki do wykreślenia przedszkola z ewidencji), wobec której orzeczenie to zapadło, musi mieć pod tym względem wyczerpaną ścieżkę odwoławczą. Nie chodzi tu o orzeczenia podmiotów innych niż sądy, takich jak komi-sje dyscyplinarne czy organy administracyjne, lecz np. zakazanie przez sąd, na podstawie art. 41 § 1a Kodeksu karnego, zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywa-nia wszelkich lub określonych zawodów albo działalności związanych z wychowaniem i edu-kacją małoletnich lub opieką nad nimi – w razie skazania na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu na szkodę małoletniego. Działalność niezgodna z przepisami prawa Przesłankę dotyczącą stwierdzenia przez kuratora oświaty, że działalność przedszkola lub organu prowadzącego placówkę jest niezgodna z przepisami Ustawy Prawo oświatowe, Ustawy o systemie oświaty, wydanych na ich podstawie rozporządzeń lub statutem, należy odnieść do art. 180 Ustawy Prawo oświatowe, określającego zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego nad niepublicznymi przedszkolami. W rezultacie przeprowadzonej w przed-szkolu kontroli wydane zostanie przez kontrolującego zalecenie wraz z terminem realizacji. Na tym etapie dyrektor, który nie zgadza się z tymi zaleceniami (nie planuje wykonać ich we wskazanym terminie), może zgłosić wobec nich zastrzeżenia do kuratora oświaty – art. 55 ust. 5 Ustawy. Zastrzeżenia mogą dotyczyć również innych ustaleń zawartych w protokole kontroli. Powinny zostać złożone w terminie siedmiu dni roboczych od dnia otrzymania pro-tokołu. Powinny też zostać odpowiednio umotywowane – § 18 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego. W przypadku zgłoszenia zastrzeżeń kurator oświaty może zarządzić przeprowadzenie dodat-kowych czynności kontrolnych i gdy stwierdzi ich zasadność, wprowadzi zmiany w protoko-le, przekazując go następnie dyrektorowi przedszkola. W sytuacji nieuwzględnienia całości lub części zgłoszonych zastrzeżeń sporządzi pisemne stanowisko wobec zastrzeżeń i przekaże je dyrektorowi w terminie 14 dni roboczych od dnia ich otrzymania. Przepisy zobowiązują dyrektora, aby w terminie 30 dni od dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych, a w przypadku wniesienia zastrzeżeń – w terminie 30 dni od dnia otrzymania pisemnego zawiadomienia o ich nieuwzględnieniu, powiadomił (art. 55 ust. 6 Ustawy Prawo oświatowe): • kuratora oświaty – o sposobie realizacji zaleceń, • organ prowadzący przedszkole – o otrzymanych zaleceniach oraz o sposobie ich reali-zacji. Na marginesie warto wskazać, że w razie stwierdzenia istotnych uchybień w działalności przedszkola przepis art. 55 ust. 7 Ustawy Prawo oświatowe nakłada na kuratora oświaty, oprócz obowiązku przekazania dyrektorowi stosownych zaleceń, obowiązek powiadomienia o stwierdzonych uchybieniach organ prowadzący przedszkole. Konsekwencje niezastosowania się do zaleceń kuratora oświaty mogą być jednak o wiele po-ważniejsze. Należy bowiem pamiętać, że zgodnie z art. 180 ust. 2 Ustawy jeżeli niepubliczne przedszkole lub organ prowadzący placówkę prowadzi działalność z naruszeniem przepisów lub nie wypełnia zobowiązań, o których mowa w art. 168 ust. 4 pkt 6 Ustawy, kurator oświaty może polecić usunięcie uchybień w wyznaczonym terminie. Niezastosowanie się w wyzna-czonym terminie do polecenia kuratora oświaty stanowi, jak już wskazano, przesłankę do wykreślenia wpisu do ewidencji szkół i placówek niepublicznych (art. 169 ust. 1 pkt 3 Usta-wy). Warto dodać, że stwierdzenie w trybie nadzoru pedagogicznego, iż niepubliczne przed-szkole prowadzi działalność sprzeczną z prawem lub statutem nie wymaga wydania decyzji administracyjnej, na co wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w Wyroku z dnia 5 stycznia 2010 r. (I OSK 943/09). Dokonanie wpisu z naruszeniem prawa Przesłanka dotycząca dokonania wpisu do ewidencji z naruszeniem prawa może mieć charak-ter formalny, np. wpis został dokonany pomimo niezałączenia do wniosku opinii komendanta Państwowej Straży Pożarnej, bądź merytoryczny. Naruszenie prawa nie musi mieć również charakteru rażącego, wystarczy jakikolwiek błąd w tym zakresie (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 28 maja 2008 r., II SA/Go 191/08). Zaprzestanie działalności Ostatnią przesłanką przemawiającą za wykreśleniem przedszkola niepublicznego z rejestru równoznacznego z jego likwidacją jest zaprzestanie działalności przez placówkę. Zaprzestanie prowadzenia działalności statutowej przez przedszkole niepubliczne musi w tym wypadku wynosić więcej niż trzy miesiące i mieć charakter ciągły. Nie mogą to być np. dwie przerwy półtoramiesięczne, oddzielone okresem aktywności. Administracyjna procedura wykreślenia placówki z ewidencji W przypadku wystąpienia jednej z ww. przesłanek organ rejestrujący dokonuje wykreślenia przedszkola niepublicznego z ewidencji w drodze decyzji administracyjnej, co jest równo-znaczne z likwidacją przedszkola. Podjęcie przez organ rejestrujący decyzji administracyjnej oznacza, że organ prowadzący przedszkole niepubliczne może wnieść od niej odwołanie w trybie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Decyzja administracyjna po-winna spełniać wymogi wskazane w art. 107 tego aktu, przy czym dla dyrektora zasadnicze znaczenie będzie miało jej uzasadnienie, tj. szczegółowe wyjaśnienie, co spowodowało wy-kreślenie przedszkola z ewidencji. Odwołanie należy wnieść, za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji do organu odwoławczego, któ-rym zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 4 Ustawy Prawo oświatowe będzie właściwy kurator oświaty. Stosownie do art. 130 Kodeksu postępowania administracyjnego przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja administracyjna w sprawie wykreślenia z ewidencji nie podlega wykonaniu, natomiast wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje jej wykonanie. Po prze-prowadzeniu postępowania odwoławczego organ administracyjny drugiej instancji wyda de-cyzję, na mocy której najprawdopodobniej (art. 138 § 1 i 2 Kodeksu postępowania admini-stracyjnego) dojdzie do: • utrzymania w mocy zaskarżonej decyzji, • uchylenia zaskarżonej decyzji w całości albo w części i w tym zakresie orzeczenia co do istoty sprawy. W przypadku istotnych błędów proceduralnych ze strony organu pierwszej instancji możliwe będzie również uchylenie jego decyzji i przekazanie mu sprawy do ponownego rozpatrzenia. W sytuacji gdy decyzja organu odwoławczego będzie niekorzystna dla przedszkola, dyrekto-rowi pozostanie możliwość jej zaskarżenia do właściwego sądu administracyjnego na pod-stawie przepisów Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami ad-ministracyjnymi. Skargę należy wnieść w terminie 30 dni od doręczenia rozstrzygnięcia organu odwoławczego (powinna zostać wniesiona za jego pośrednictwem). Jeżeli sąd uzna skargę na decyzję organu odwoławczego za zasadną, najprawdopodobniej dojdzie do uchylenia wadliwej decyzji – w całości lub w części. W innym przypadku, gdy skarga na decyzję organu odwoławczego będzie zdaniem sądu bezzasadna, zostanie ona oddalona. W takiej sytuacji, jeżeli przedszkole nie zdecyduje się wnieść skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, decyzja organu odwoławczego stanie się ostateczna i będzie podlegać wykonaniu, co w praktyce bę-dzie oznaczało wykreślenie danego przedszkola z ewidencji, a więc jego likwidację. Termin wykreślenia przedszkola określa organ administracyjny wydający decyzję. W orzecz-nictwie sądowym (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 9 grudnia 2010 r., III Sa/Łd 274/10) wskazuje się jednak, że nie oznacza to zupełnej dowolności organu prowadzącego ewidencję w określaniu daty wykreślenia przedszkola z ewidencji i zwolnienia z obowiązku wskazania w decyzji okoliczności, które przemawiają za konkretną datą równo-znaczną z likwidacją przedszkola. Niewątpliwie termin wykreślenia przedszkola winien mieć na względzie słuszny interes dzieci, co wymaga rozeznania, czy i jakie sprawy, związane z dokumentacją zaprzestanej działalności dydaktycznej, wymagają jeszcze załatwienia przez organy przedszkola. Wyjątkowo w przypadku likwidacji przedszkola w sytuacji stwierdzenia w trybie nadzoru pedagogicznego nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu należy w sposób odpowiedni zastosować przepis art. 172 ust. 4 Ustawy Prawo oświatowe, co oznacza, że ter-min wykreślenia (likwidacji) przedszkola powinien zostać określony na ostatni dzień danego roku szkolnego. Podjęcie przez organ prowadzący decyzji o likwidacji przedszkola Decyzję o likwidacji przedszkola niepublicznego może podjąć również osoba prowadząca przedszkole. Decyzja ta może zostać podyktowana dowolnymi przesłankami, zarówno o pod-łożu ekonomicznym, jak i czysto osobistym. Niezależnie od tego w każdym przypadku istnieje obowiązek powiadomienia z co najmniej sześciomiesięcznym wyprzedzeniem (w stosunku do dnia planowanej likwidacji, którym zawsze musi być koniec roku szkolnego, niekoniecznie najbliższego) o zamiarze i przyczynach likwidacji: rodziców dzieci oraz organ rejestrujący (wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Najlepszą formą będzie oczywiście przesłanie sto-sownego pisma listem poleconym. Nie ma natomiast obowiązku informowania o planowanej likwidacji kuratora oświaty czy uzyskiwania od niego jakichkolwiek opinii lub zgód. Zakończenie czynności likwidacyjnych oraz przekazanie dokumentacji Zgodnie z art. 172 ust. 5 Ustawy Prawo oświatowe dokumentacja przebiegu nauczania zli-kwidowanego przedszkola powinna zostać przekazana kuratorowi oświaty w ciągu miesiąca od dnia zakończenia likwidacji. Przez zakończenie likwidacji należy rozumieć sfinalizowanie przez osobę prowadzącą wszelkich czynności związanych z faktycznym zakończeniem funk-cjonowania placówki, jak np. zwolnienia pracowników (należy pamiętać o odpowiednio wczesnym wręczeniu wypowiedzeń, ewentualnej wypłacie odpraw, rozliczeniu urlopów pra-cowniczych, wydaniu świadectw pracy, zabezpieczeniu dokumentacji pracowniczej i wyreje-strowaniu pracowników z ZUS-u), wyprzedaż majątku przedszkola czy spłata istniejących zobowiązań finansowych. Zgodnie z art. 36 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej w przypadku likwidacji przedszkola stosowna informacja powinna zostać zgłoszona do SIO przez organ prowadzący. Jeżeli likwidacja następuje z inicjatywy organu prowadzącego, a więc nie została wcześniej wydana przez organ rejestrujący decyzja o wykreśleniu przedszkola z ewidencji, do jego wykreślenia dojdzie właśnie po zakończeniu likwidacji.