Scenariusz zajęć rewalidacyjnych dla dziecka z afazją Opracowała: Alicja Mironiuk, nauczyciel, animator, oligofrenopedagog Temat: Kolorowy piknik Krótka charakterystyka dziecka: sześciolatek z afazją Cele ogólne: • rozwijanie doświadczeń sensorycznych dziecka. Cele szczegółowe: Dziecko: • organizuje pole spostrzeżeniowe oraz układa przedmioty według instrukcji słownej, • nazywa relacje przestrzenne (za, na, z lewej/prawej strony, pomiędzy), • rozpoznaje i nazywa wybrane, podstawowe smaki, • rozpoznaje i nazywa wybrane zapachy, • układa klocki według instrukcji, • poznaje dotykiem różne faktury i materiały. Metody: • elementy Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, • elementy treningu kreatywności, • elementy integracji sensorycznej, • metody aktywizujące. Formy pracy: • indywidualna. Środki dydaktyczne: • koc lub mata piknikowa, • kosz lub torba piknikowa, • kilka zestawów piknikowych (talerzyk, kubek, drewniane lub plastikowe sztućce, serwetki), • śrubokręt, szczoteczka do zębów, ołówek, sznurek, • klocki (typu) LEGO Duplo, • suszone przyprawy (bazylia, słodka papryka), cukier, sól, • napoje (odgazowany tonik/zielona herbata, woda mineralna, woda z solą, woda z cukrem, woda z sokiem z cytryny lub limonki) lub próbki wybranych produktów spożywczych (cytryna, jabłko, rukola, grejpfrut, truskawka) oraz kubki lub sztućce do ich podania, • woreczki strunowe z ziarnami kawy, sianem, suchą karmą dla psa/kota, lekko rozgniecionym ząbkiem czosnku, wacikami kosmetycznymi nasączonymi wybranymi olejkami eterycznymi / aromatami spożywczymi / perfumami, • nagrania dźwięków szumu fal, miasta, bzyczenia owadów, szumu drzew, • kształty przypominające kamienie wycięte z miękkiego papieru ściernego, folii bąbelkowej, miękkiego materiału, tektury falistej, pianki kreatywnej (wystarczająco duże, by dziecko swobodnie postawiło na nich dwie stopy). Przygotowanie – przed realizacją zajęć: • należy upewnić się, że dziecko nie ma alergii pokarmowej oraz w jakim stopniu jest czułe na wybrane zapachy lub smaki, • w sali zajęciowej przed przyjściem dziecka prowadzący rozkłada koc lub matę piknikową, a materiały wykorzystywane do stymulacji sensorycznej wkłada do dużego kosza piknikowego lub torby. Przebieg zajęć: 1. Rozgrzewka – przywitanie z partnerem Dorosły siada naprzeciwko ucznia i zaprasza go do przywitania wybranymi częściami ciała: Witajcie, ręce! (uścisk rąk) Witajcie, palce! (dotykamy poruszających się palców) Witajcie, ramiona! (dotykamy ramion) Witajcie, stopy! (dotykamy się stopami) Po kilku powitaniach terapeuta zaprasza dziecko do nazywania części ciała i wymyślania sposobu na kontynuowanie zabawy: „Skończyły się moje pomysły na przywitanie. A może ty wiesz, jak możemy się jeszcze przywitać?”. Wskazówki metodyczne: • Kiedy witamy się poszczególnymi częściami ciała, zwróćmy uwagę (lub poprośmy o to ucznia), by określać stronę ciała – lewą lub prawą. Jeżeli to dziecko wybiera sposób przywitania, poprośmy, by nazwało część ciała. • Na koniec zabawy można przywitać się w zabawny sposób, np. oczami (mrugamy), językiem („machamy” płaskim językiem góra – dół), włosami („czochramy się”), uszami (kręcąc nimi dłońmi). 2. Zabawa wprowadzająca w temat zajęć – rozwijanie orientacji w przestrzeni, klasyfikowanie na podstawie kategorii centralnej Po przywitaniu siadamy z dzieckiem na kocu, pokazujemy mu kosz i pytamy o skojarzenia z piknikiem: „Czy wiesz, jak będziemy się dziś bawić tymi rzeczami?”, „Czy byłaś/byłeś kiedyś na pikniku?”, „Jakie przedmioty są nam potrzebne?”. Gdy dziecko przedstawi swoją wiedzę i doświadczenia związane z piknikiem, nauczyciel prosi o pomoc w jego przygotowaniu: „Bardzo się spieszyłam/spieszyłem, pakując ten kosz (terapeuta wskazuje na kosz znaczącym gestem). Mam w nim potrzebne i niepotrzebne przedmioty. Może razem zadecydujemy, co będzie przydatne na pikniku?”. Dorosły wyjmuje akcesoria piknikowe (papierowe talerzyki i kubki, niemetalowe sztućce, serwetki, butelkę po napoju) oraz przypadkowe przedmioty (śrubokręt, szczoteczkę do zębów, ołówek, sznurek). Zadaniem ucznia jest wybrać te przedmioty, które przydadzą się na pikniku. 3. Zestaw dla każdego – zabawa rozwijająca orientację w przestrzeni oraz rozróżnianie strony lewej i prawej Zabawa odbywa się według instrukcji słownej nauczyciela: „Pora przygotować nakrycia na piknik. Zacznijmy od talerza. Za talerzem połóż kubek. Po prawej stronie talerza jest łyżka, po lewej widelec. Nóż jest między talerzem a łyżką. Serwetka jest na talerzu”. Uczeń układa przedmioty według instrukcji. Wskazówki metodyczne: • Piknik można przygotować dla kilku osób – w przypadku przedszkolaków można „zaprosić” pluszaki, a starsze dzieci mogą przygotować komplet piknikowy dla niespodziewanych gości. • Po przykładzie dorosłego zabawę może poprowadzić dziecko, opisując kierunki i relacje przestrzenne między poszczególnymi akcesoriami. 4. LEGO-dania – zabawa konstrukcyjna Nauczyciel przygotowuje przepisy na produkty spożywcze, które uczeń układa z klocków typu LEGO Duplo. Lista „przepisów”: • pięć pomarańczowych klocków z czterema wypustkami i jeden zielony kwiatek – marchewka, • dwa brązowe klocki ośmiowypustkowe, jeden klocek żółty i jeden różowy z czterema wypustkami – ciasteczko, • fioletowe klocki – jeden ośmiowypustkowy, jeden sześcio-, jeden czterowypustkowy oraz zielony kwiatek – winogrono, • trzy czerwone klocki ośmiowypustkowe, jeden zielony kwiatek – pomidor, • różnokolorowe klocki czterowypustkowe – sałatka warzywna/owocowa. Wskazówki metodyczne: • Uczeń układa „porcje” produktów na wcześniej przygotowane talerzyki. • Warto zachęcić ucznia do samodzielnego wymyślania produktów spożywczych. 5. Tajemnicze smaki – zabawa rozwijająca zmysł smaku Nauczyciel przygotowuje wybrane przyprawy (bazylię, słodką paprykę, cukier, sól), napoje (odgazowany tonik/zieloną herbatę, wodę mineralną, wodę z solą, wodę z cukrem, wodę z sokiem z cytryny lub limonki) lub próbki wybranych produktów spożywczych (cytrynę, jabłko, rukolę, grejpfruta, truskawkę). Dziecko próbuje produktów i stara się je nazwać, zarówno opisując wrażenia smakowe (słodki, gorzki, słony), jak i właściwe nazwy przypraw, owoców, warzyw. Wskazówki metodyczne: • W zależności od możliwości dziecka smakowanie może odbywać się z otwartymi/zamkniętymi oczami. • Przed zabawą należy porozumieć się z rodzicami dziecka w kwestii alergii. Jeżeli dziecko wcześniej nie próbowało danego produktu, nie należy go podawać w zabawie. Zwykle dzieci, które mają ograniczone wrażenia smakowe, mają najmniejsze opory przy próbowaniu produktów płynnych, największe – w przypadku proszku (przypraw). Jeżeli dziecko próbuje płynów, należy zapewnić odpowiednią liczbę kubeczków, w przypadku produktów stałych – widelców, a w przypadku przypraw – łyżeczek (oraz zapewnić wodę do popicia). W ćwiczeniach zapachowych, aby „zresetować” zmysł węchu, można przygotować ziarna kawy. 6. Tajemnicze zapachy – zabawa rozwijająca zmysł węchu Do małych woreczków strunowych terapeuta wkłada produkty o charakterystycznym zapachu: ziarna kawy, siano, suchą karmę dla psa/kota, lekko rozgnieciony ząbek czosnku, waciki kosmetyczne nasączone wybranymi olejkami eterycznymi / aromatami spożywczymi / perfumami. Dziecko wącha zawartość woreczków z zamkniętymi oczami. Jeżeli ma trudności w zidentyfikowaniu zapachu, może dotknąć zawartości woreczka. Nauczyciel prosi o nazywanie zapachów oraz skojarzeń z nimi związanych („Czy znasz ten zapach?”, „Z czym kojarzy ci się ten zapach?”, „Co przypomina ci ten zapach?”). 7. Dźwiękowa podróż – zabawa rozwijająca zmysł słuchu Terapeuta rozpoczyna zabawę słowami: „Piknikować można w różnych miejscach. Czy na podstawie dźwięków zgadniesz, gdzie odbyły się te pikniki?”. Po tym wprowadzeniu uczeń słucha nagrań: szumu fal (piknik na plaży), miasta (piknik w parku), bzyczenia owadów (piknik na łące), szumu drzew (piknik w lesie). Gdy uczeń rozpozna poszczególne miejsca (układając w odpowiedniej kolejności ilustracje/piktogramy lub napisy), wybiera to, którego dźwięki były dla niego najprzyjemniejsze – to nagranie jest odtwarzane „w tle” do końca zajęć. 8. Wędrówka po kamieniach – stymulowanie czucia w stopach Terapeuta rozpoczyna zadanie słowami: „Nasz piknik powoli się kończy. Droga do domu biegnie po kamieniach, które najlepiej przejść boso. Czy uda ci się dotrzeć do wyjścia?”. Terapeuta rozkłada drogę z „kamieni” – wyciętych z wybranych materiałów: miękkiego papieru ściernego, folii bąbelkowej, miękkiego materiału, tektury falistej, pianki kreatywnej. Trasa biegnie od maty piknikowej do miejsca, w którym czekają na dziecko jego buty i skarpetki. 9. Zakończenie zajęć – podziękowanie za zajęcia Terapeuta zadaje uczniowi pytania: • „Co na naszych zajęciach było dla ciebie najprzyjemniejsze?”, • „Co na naszych zajęciach było dla ciebie najtrudniejsze?”, • „Co na naszych zajęciach było dla ciebie najciekawsze?”.