„Go to Hel, człowieku… zanim zatonie!” O tym, jak nasze indywidualne decyzje wpływają na losy planety Opracowała: Emilia Szwarc GRUPA WIEKOWA: uczniowie klas VII–VIII szkoły podstawowej. CZAS TRWANIA: 2 × 45 minut. CELE OGÓLNE: • uświadomienie uczniom, że ich codzienne decyzje mają znaczenie dla całej planety. CELE OPERACYJNE / CELE SZCZEGÓŁOWE: Uczeń: • przypomina sobie podstawowe informacje z zakresu statystyki, geografii i przyrody Półwyspu Helskiego, • uświadamia sobie, że proces globalnego ocieplenia stanowi poważne zagrożenie dla życia człowieka tu i teraz oraz dla następnych pokoleń, • doskonali kompetencje językowe – dostrzega grę słów w temacie lekcji, • odczytuje intencję komunikatu sformułowanego w temacie lekcji (apel, przestroga), • zna pojęcie „ślad węglowy”, • rozumie, że człowiek jest nierozerwalnie związany z otaczającą go naturą – jego działania mają wpływ na kondycję środowiska naturalnego, • stosuje narzędzia internetowe, aby obliczyć swój indywidualny ślad węglowy, • doskonali umiejętność czytania ze zrozumieniem i korzystania z informacji. FORMY PRACY: • indywidualna, • zespołowa. METODY PRACY: • opowiadanie, • problemowa i sytuacyjna, • rutyny myślenia krytycznego, • burza mózgów, • praca z tekstem. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: • źródła internetowe, • aplikacje do obliczania indywidualnego śladu węglowego, • aplikacja Mentimeter, • tablica Jamboard, • telefony komórkowe z dostępem do internetu. Przed lekcją nauczyciel poleca uczniom obejrzeć film, którego bohaterem jest prof. Szymon Majewski – fizyk atmosfery, który od lat mówi o katastrofalnych skutkach globalnego ocieplenia. Nauczyciel powinien sam zdecydować, czy chciałby wykorzystać ten film jako przygotowanie uczniów do lekcji, uwrażliwienie na problem czy jako źródło inspiracji. Link do filmu Można panikować (It’s Okay to Panic, 2020) w reż. Jonathana L. Ramseya: https://www.youtube.com/watch?v=osm5vyJjNY4&t=1s Wskazówka dla nauczyciela: Przed lekcją warto zapoznać się z raportami Międzyrządowej Komisji ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC): https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/ Wprowadzenie: 1. Nauczyciel rozpoczyna lekcję od pytania: Czy Hel może kiedyś zatonąć? Uczniowie próbują odpowiedzieć na to pytanie. Potrzebne będą do tego dane na temat położenia, geografii i statystyki Półwyspu Helskiego. Gromadząc informacje, uczniowie korzystają z dostępnych źródeł danych, np. ze strony: https://gohel.pl 2. Co można powiedzieć na temat położenia Półwyspu Helskiego? Co mogłoby się stać, gdyby poziom morza podniósł się o kilka metrów? Czy zatem Hel może kiedyś zatonąć? Na skutek czego może dojść do takiej sytuacji? Część właściwa: 1. Poziom mórz i oceanów stale się podnosi. Nauczyciel zwraca się do uczniów z pytaniem: Czy wiecie, co jest przyczyną tego stanu rzeczy? Dyskusja prowadzona w trakcie lekcji powinna doprowadzić do uświadomienia sobie przez uczniów, że istnieje zjawisko globalnego ocieplenia. To ono jest odpowiedzialne za stałe podnoszenie się poziomu mórz i oceanów. 2. Nauczyciel zwraca uwagę na temat lekcji, zachęca uczniów, aby rozszyfrowali jego przesłanie. Wskazówka dla nauczyciela: Temat lekcji może oznaczać: • wezwanie – „Go to Hel”, czyli poznaj swoją okolicę, poznaj swój kraj, poznaj bioróżnorodność swojej planety, poszerzaj swoją wiedzę; zrób to, zanim będzie za późno, żebyś mogła/mógł podjąć odpowiednie działania, a więc „go to Hel... zanim zatonie”, • apel skierowany do człowieka – do każdego z nas z osobna i do wszystkich razem. • przestrogę nawiązującą do angielskiego powiedzenia go to hell („idź do piekła”) – uważaj, człowieku, bo sam skazujesz się na zagładę; możesz zasługiwać na potępienie, bo skazujesz na zagładę kolejne pokolenia. 3. Nauczyciel zwraca się do uczniów z pytaniami: Czy my – ja i wy – możemy coś zrobić, aby poprawić kondycję planety? Czy nasze indywidualne decyzje mogą mieć wpływ na losy całej planety? 4. Naukowcy wskazują, że rozwiązaniem jest redukcja indywidualnego śladu węglowego. 5. Żeby sprawdzić, co uczniowie mogą powiedzieć na temat pojęcia „ślad węglowy”, nauczyciel może zastosować rutyny myślenia krytycznego, np. rutynę trzy słowa, dwa pytania, jedno porównanie: • trzy słowa, które kojarzą ci się z pojęciem „ślad węglowy” (np. pozostałość, fragment, znak), • dwa pytania (np. Dlaczego ślad jest węglowy? Co to znaczy: zostawić ślad węglowy?), • jedno porównanie: ślad węglowy jest jak znak czegoś. 6. Po wykonaniu ćwiczenia przychodzi czas na rozmowę z uczniami, refleksję na temat tego pojęcia. Warto zebrać wnioski uczniów oraz ich skojarzenia na tablicy, np. Jamboard. 7. Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie notatki na temat śladu węglowego. Można wykorzystać informacje ze strony: https://www.rp.pl/ekonomia/art8610111-mniejszy-slad-lepiej-dla-klimatu Wskazówka dla nauczyciela: Nauczyciel może postawić pytania pomocnicze: • Co to jest ślad węglowy? • Jak duży jest ślad węglowy statystycznego Polaka? • Co należy zrobić, aby uniknąć katastrofy klimatycznej? 8. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel prosi uczniów o odczytanie sporządzonych przez nich notatek i dokonuje podsumowania. Ważne, żeby nauczyciel miał pewność, że uczniowie zrozumieli pojęcie śladu węglowego i wiedzieli, że każdy z nas pozostawia po sobie taki ślad, który jest wynikiem produkcji oraz konsumpcji towarów i usług. 9. Nauczyciel proponuje ćwiczenie, którego celem jest uświadomienie uczniom, jakie z ich codziennych czynności wymagają zużycia paliw kopalnych. Uczniowie dzielą kartkę na pół. Na jednej połowie wpisują czynności, które wykonują codziennie, np.: „wstaję rano – budzi mnie budzik z telefonu komórkowego”. Po drugiej stronie kartki zaznaczają, które z wymienionych wcześniej czynności wymagają zużycia paliw kopalnych, np.: „wstaję rano – budzi mnie budzik z telefonu komórkowego – żeby telefon działał bez zarzutu, potrzebna jest energia, np. elektryczna, do naładowania telefonu. 10. Sformułowanie wniosku: nasze codzienne decyzje (np.: podróż do szkoły – samochodem czy rowerem?) mają wpływ na wielkość indywidualnego śladu węglowego. 11. Obliczanie indywidualnego śladu węglowego z wykorzystaniem kalkulatora śladu węglowego pozwoli uczniom sprawdzić, jak ich tryb życia oraz przyzwyczajenia przekładają się na kondycję planety: https://www.bnpparibas.pl/ecokalkulator/ Podsumowanie: 1. Wniosek: nasze codzienne decyzje mają wpływ na kondycję planety. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Co mogę/możecie zrobić, żeby zacząć zmniejszać swój ślad węglowy? (np. zmniejszać konsumpcję, mniej kupować). Jak mogę być eko w szkole? (np. kupować produkty papiernicze od lokalnych producentów, postawić na długopisy z wymiennym wkładem, obkładać książki w szary papier). Do zebrania refleksji uczniów można wykorzystać aplikację Mentimeter, która angażuje uczniów, pozwala na rejestrowanie ich wypowiedzi w czasie rzeczywistym i tworzy chmury wyrazowe. 2. Podsumowaniem lekcji może być refleksja uczniowska: 3–2–1 – trzy rzeczy, których się nauczyłam/nauczyłem, dwie rzeczy, które uważam za interesujące, jedna rzecz, której nie zrozumiałam/zrozumiałem. Zadanie domowe: Uczniowie mogą razem z rodzicami przeanalizować ślad węglowy swojej rodziny i podjąć postanowienia, jak można go zredukować. Pełna wersja scenariusza wraz ze wskazówkami dla nauczycieli, omówieniem ćwiczeń, przykładowymi odpowiedziami uczniów, odniesieniami do podstaw programowych na poszczególnych etapach edukacyjnych jest dostępna w kolekcji utworzonej w aplikacji Wakelet: https://wakelet.com/wake/-Vj_p5Zs2hxNCk9PDv3eb