STAN PRAWNY NA 28 CZERWCA 2022 Zmiany w statucie dotyczące zajęć zdalnych Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.), • Ustawa z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1116), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem CO-VID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.). Wprowadzenie obowiązku zawieszenia zajęć – nowelizacja 1 września 2022 r. wejdzie w życie istotna nowelizacja w postaci Ustawy z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, nakazująca wpro-wadzenie do statutów jednostek oświatowych regulacji ustalających zasady ich funkcjonowa-nia w czasie zajęć zdalnych. Wprowadza ona do Ustawy Prawo oświatowe art. 125a, zgodnie z którym zajęcia w przedszkolu, innej formie wychowania przedszkolnego, szkole lub pla-cówce zawiesza się na czas oznaczony w razie wystąpienia na danym terenie: 1) zagrożenia bezpieczeństwa uczniów w związku z organizacją i przebiegiem imprez ogólnopolskich lub międzynarodowych, 2) temperatury zewnętrznej lub w pomieszczeniach, w których są prowadzone zajęcia z uczniami, zagrażającej ich zdrowiu, 3) zagrożenia związanego z sytuacją epidemiologiczną, 4) nadzwyczajnego zdarzenia zagrażającego bezpieczeństwu lub zdrowiu uczniów, inne-go niż określone w pkt 1–3 – w przypadkach i trybie określonych w Rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach. To regulacja ogólna, wskazująca podstawowe przypadki, w których zawieszenie zajęć będzie niezbędne i obligatoryjne. Możliwości zawieszenia zajęć – obecne regulacje Obecnie zasady zawieszania zajęć określone są w Rozporządzeniu MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach. Przewiduje ono zawieszenie zajęć stacjonarnych w kilku przypadkach, np. w sytuacji zagrożenia epidemiologicznego. Zgodnie z § 18 ust. 2a–2c aktu dyrektor, za zgodą organu prowadzącego i po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwego państwowego powiatowego in-spektora sanitarnego, może zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli ze względu na aktualną sytuację epidemiologiczną może być zagrożone zdrowie uczniów, przy czym w praktyce opi-nia inspektora sanitarnego oznacza także zgodę, opinia negatywna wyklucza bowiem możli-wość zawieszenia zajęć. Rolą dyrektora jest poinformowanie wymienionych podmiotów, że nastąpiło zdarzenie sta-nowiące w ocenie dyrektora zagrożenie epidemiologiczne. Samo zawieszenie może dotyczyć w szczególności grupy, grupy wychowawczej, oddziału, klasy, etapu edukacyjnego lub całej placówki, w zakresie wszystkich lub poszczególnych zajęć. Zgoda organu prowadzącego i opinia inspektora sanitarnego mogą być wydane także ustnie, telefonicznie, za pomocą środ-ków komunikacji elektronicznej lub za pomocą innych środków łączności. W takim przypadku treść zgody lub opinii powinna być utrwalona w formie protokołu, notatki, adnotacji lub w inny sposób. Organ prowadzący także dysponuje możliwością zawieszenia zajęć – w przypadkach wskaza-nych w § 18 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i nie-publicznych szkołach i placówkach, według którego może to uczynić na czas oznaczony w przypadku, gdy na danym terenie wystąpi zagrożenie bezpieczeństwa uczniów związane z utrudnieniem w: • dotarciu ucznia do placówki lub powrotem z placówki bądź • organizacji zajęć w placówce – w związku z organizacją i przebiegiem imprez ogólnopolskich lub międzynarodowych. Organ prowadzący ma więc znacznie mniejsze kompetencje od dyrektora w zakresie samego inicjowania procesu zawieszania zajęć. O ile faktycznie musi wyrazić zgodę na zawieszenie zajęć w związku z aktualną sytuacja epidemiologiczną, o tyle nie może zrobić tego samo-dzielnie, ani też zainicjować samej procedury. Ponadto § 18 ust. 2 pkt 1 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach mówi, że dyrektor może za zgodą organu prowadzą-cego zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli temperatura zewnętrzna mierzona o godzinie 21.00 w dwóch kolejnych dniach poprzedzających zawieszenie zajęć wynosi -15°C lub jest niższa. Przywołane regulacje nie wyczerpują wszystkich możliwości zawieszenia zajęć. Rozporzą-dzenie przewiduje taką możliwość także w sytuacjach nieprzewidzianych, czyli takich, które nie zostały wprost wskazane w cytowanych regulacjach. Wynika to z treści § 18 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia, zgodnie z którym dyrektor może za zgodą organu prowadzącego zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli wystąpiły na danym terenie zdarzenia inne niż związane z sytuacją epidemiologiczną, które mogą zagrozić zdrowiu uczniów. Regulacja pozostawia dyrektorowi przedszkola ocenę, czy dane zdarzenie może lub nie sta-nowić zagrożenie dla uczniów. Nie ma tu żadnych ograniczeń. Przepis ten można wykorzystać np. w czasie fali upałów. Istotne jest tu jednak ostatnie stwierdzenie, które mówi, że za-wieszenie zajęć „jest możliwe”. Pomimo tego, że § 18 ust. 2a Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicz-nych i niepublicznych szkołach i placówkach również mówi o tym, że dyrektor „może” zawie-sić zajęcia z uwagi na sytuację epidemiologiczną, to akurat w tym przypadku i dyrektor, i organ prowadzący stosują się do zaleceń organów inspekcji sanitarnej. Obowiązek prowadzenia zajęć zdalnych Z mocy prawa wraz z zawieszeniem zajęć stacjonarnych pojawia się obowiązek prowadzenia zajęć zdalnych. Zgodnie z art. 125a ust. 2 Ustawy Prawo oświatowe w przypadku zawieszenia zajęć na okres powyżej dwóch dni dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, a w przypadku innej formy wychowania przedszkolnego prowadzonej przez osobę prawną niebędącą jed-nostką samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną – osoba kierująca inną formą wychowania przedszkolnego, organizują dla uczniów zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, czyli realizują zajęcia: • z wykorzystaniem narzędzia informatycznego, • z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej zapewniających wymianę in-formacji między nauczycielem, uczniem i rodzicem lub • przez podejmowanie przez ucznia aktywności określonych przez nauczyciela potwier-dzających zapoznanie się ze wskazanym materiałem lub wykonanie określonych dzia-łań, lub • w inny sposób, umożliwiający kontynuowanie procesu kształcenia i wychowania. Stosownie do art. 125a ust. 4 Ustawy o sposobie lub sposobach realizacji zajęć z wykorzysta-niem metod i technik kształcenia na odległość dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, a w przypadku innej formy wychowania przedszkolnego prowadzonej przez osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną – osoba kierująca inną for-mą wychowania przedszkolnego, informują organ prowadzący i organ sprawujący nadzór pedagogiczny. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki, a w przypadku innej formy wychowania przedszkolnego prowadzonej przez osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną – osoba kierująca inną for-mą wychowania przedszkolnego, za zgodą organu prowadzącego i po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny mogą odstąpić od organizowania dla uczniów zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość (art. 125a ust. 5 Ustawy). Wprowadzenie zmian w statucie Szczególną uwagą należy objąć art. 125a ust. 7 Ustawy, według którego statut przedszkola, szkoły i placówki, a w przypadku innej formy wychowania przedszkolnego prowadzonej przez osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną – orga-nizacja wychowania przedszkolnego, określają szczegółową organizację zajęć z wykorzysta-niem metod i technik kształcenia na odległość, w tym technologie informacyjno-komunikacyjne wykorzystywane przez nauczycieli do realizacji tych zajęć, sposób przekazy-wania uczniom materiałów niezbędnych do realizacji tych zajęć, warunki bezpiecznego uczestnictwa uczniów w tych zajęciach w odniesieniu do ustalonych w danym przedszkolu, danej innej formie wychowania przedszkolnego, szkole lub placówce technologii informacyj-no-komunikacyjnych, mając na uwadze łączenie przemienne kształcenia z użyciem monitorów ekranowych i bez ich użycia. Statut określa także sposób potwierdzania uczestnictwa uczniów w zajęciach realizowanych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, uwzględniając konieczność poszanowania sfery prywatności ucznia oraz warunki techniczne i oprogramowanie sprzętu służącego do nauki. Regulacja ta jest zbliżona w treści do § 1 Rozporządzenia MEN z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jedno-stek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, który mówi, że w okresie ograniczenia funkcjonowania jednostki systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 dyrektor jednostki systemu oświaty odpowiada za organizację realizacji zadań tej jednostki, w tym zajęć z wyko-rzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu realizacji tych zajęć, w szczególności: • ustala, czy uczniowie i nauczyciele mają dostęp do infrastruktury informatycznej, oprogramowania i internetu umożliwiających interakcję między uczniami a nauczycie-lami prowadzącymi zajęcia, • określa zasady bezpiecznego uczestnictwa w zajęciach w odniesieniu do ustalonych technologii informacyjno-komunikacyjnych, • ustala z nauczycielami potrzebę modyfikacji odpowiednio zestawu programów wy-chowania przedszkolnego lub szkolnego zestawu programów nauczania oraz, w razie potrzeby, modyfikuje ten zestaw, • ustala we współpracy z nauczycielami sposób potwierdzania uczestnictwa uczniów na zajęciach oraz sposób i termin usprawiedliwiania nieobecności uczniów na zajęciach edukacyjnych. Przepis ten nadal funkcjonuje, stanowi jednak upoważnienie dla dyrektora wyłącznie do wy-dania zarządzeń dotyczących zawieszenia zajęć w związku z epidemią koronawirusa. Nie sposób wykorzystać go do prowadzenia zajęć zdalnych w związku z niskimi temperaturami czy wystąpieniem innych zdarzeń zagrażających zdrowiu lub życiu uczniów. Nowelizacja Ustawy Prawo oświatowe powoduje, że w statucie jednostki muszą się znaleźć uniwersalne zasady prowadzania zajęć z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość. Zasady te będą wykorzystywane w każdym przypadku, gdy zawieszenie zajęć nastąpi na okres powyżej dwóch dni. Można oczywiście wykorzystać zarządzenia dyrektora, które już działają w jednostce, i wprowadzić wymaganą treść do statutu, np. przez wprowadzenie od-rębnego rozdziału zatytułowanego „Prowadzenie zajęć zdalnych”. Dopuszczalne jest też do-pisanie wymaganych treści w dowolnym miejscu statutu.