STAN PRAWNY NA 9 CZERWCA 2022 Zawieszenie nauczyciela w obowiązkach przed wszczęciem postępowania dyscyplinarnego Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604). Zawieszenie w wykonywaniu obowiązków ma na celu pozbawienie nauczyciela kontaktu z wychowankami w sytuacji, gdy ciążą na nim poważne zarzuty, w tym naruszenie praw i do-bra dziecka. Nauczyciele podlegają dwóm rodzajom odpowiedzialności, porządkowej i dyscyplinarnej, przy czym odpowiedzialność porządkowa wiąże się z działaniami, które naruszają porządek pracy, i dotyczy np. spóźnień, niestawienia się do pracy, nieusprawiedliwienia nieobecności zgodnie z wymogami prawa, naruszenia przepisów BHP. Odpowiedzialność dyscyplinarna z kolei łączy się z cięższymi naruszeniami, np. godzącymi w prawa i dobro dziecka, dotyczą-cymi godności zawodu nauczyciela czy podstawowych obowiązków pedagoga. Dyrektor może nałożyć jedynie karę porządkową. Szczególny charakter zawodu nauczyciela sprawia, że kary dyscyplinarne, w tym wydalenie z zawodu, nakładane są przez obiektywny organ zewnętrzny, niezwiązany ze środowiskiem danego przedszkola, czyli komisję dyscypli-narną – przy wojewodzie w pierwszej instancji i przy ministrze właściwym ds. oświaty i wy-chowania w instancji drugiej. Niekorzystnym skutkiem ubocznym takiej konstrukcji przepisów jest długotrwałość dwuinstancyjnego postępowania. Owo „prawo do sądu” bliskie jest dwuinstancyjnemu postępowaniu przed sądami powszechnymi i służy możliwości odwołania się każdej ze stron od orzeczenia zapadłego w pierwszej instancji, a dalej – zmiany nieko-rzystnego rozstrzygnięcia. Dyrektor bywa jednak zmuszony do odsunięcia nauczyciela od wykonywania przez niego zadań związanych z nauczaniem, wychowaniem i opieką w trybie natychmiastowym, co wydaje się niezbędne z uwagi na powagę zarzucanych mu czynów. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 6 Ustawy Prawo oświatowe dyrektor wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa dzieciom i nauczycielom w cza-sie zajęć organizowanych przez przedszkole. Przepis ten został właściwie powtórzony w § 2 Rozporządzenia MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, niemniej Rozporządzenie odnosi się przede wszystkim do przestrzegania w placówce zasad BHP, tymczasem regulacja Ustawy Prawo oświatowe dotyczy bezpieczeństwa rozumianego w sposób szerszy, obejmującego bezpieczeństwo od zachowań naruszających prawa i dobro dziecka. Zgodnie z art. 85t ust. 1 i 2 Karty nauczyciela dyrektor: • może zawiesić w pełnieniu obowiązków nauczyciela, przeciwko któremu wszczęto postępowanie karne lub złożono wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeżeli ze względu na powagę i wiarygodność wysuniętych zarzutów celowe jest odsu-nięcie nauczyciela od wykonywania obowiązków w przedszkolu – w sprawach nie-cierpiących zwłoki nauczyciel może być zawieszony przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, • zawiesza w pełnieniu obowiązków nauczyciela, jeżeli wszczęte postępowanie karne lub złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczy czynu naru-szającego prawa i dobro dziecka, chyba że we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego rzecznik dyscyplinarny wnosi o wymierzenie kary dyscyplinarnej, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 1 KN, czyli najlżejszej kary nagany, i jednocześnie ze względu na powagę i wiarygodność zarzutów niecelowe jest odsunięcie nauczyciela od wykonywania obowiązków w przedszkolu. Mamy tu zatem obligatoryjne i fakultatywne przesłanki zawieszenia nauczyciela, przy czym w przypadku przesłanek fakultatywnych regulacja odnosi się do określonej sytuacji faktycznej, czyli złożenia wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Przepis ten wspomina również o wszczęciu postępowania karnego, w tym przypadku jednak nie ma z reguły pro-blemów interpretacyjnych, jasne bowiem jest, że tego rodzaju postępowanie nie jest zależne od woli dyrektora. Problem dotyczy często tego, jak należy rozumieć moment złożenia wniosku o wszczęcie po-stępowania dyscyplinarnego. Zdarzają się interpretacje, w których to sam dyrektor przedszko-la składa wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i fakt ten wyznacza moment, w którym otrzymuje on fakultatywną możliwość zawieszenia nauczyciela w pełnieniu obo-wiązków z uwagi na powagę zarzutów ciążących na pedagogu. Tymczasem przepisy Karty nauczyciela zupełnie inaczej regulują zasady składania wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. W tej kwestii należy odwołać się do regulacji art. 85 KN, stosownie do którego rzecznik dyscyplinarny powołany przy komisji dyscyplinar-nej pierwszej instancji wszczyna postępowanie wyjaśniające na polecenie organu, który go powołał, czyli na wniosek komisji dyscyplinarnej. O wszczęciu postępowania wyjaśniającego rzecznik dyscyplinarny zawiadamia nauczyciela, którego dotyczy postępowanie, oraz dyrek-tora przedszkola, w którym nauczyciel jest zatrudniony. O wszczęciu postępowania wyjaśnia-jącego dotyczącego czynu naruszającego prawa i dobro dziecka rzecznik dyscyplinarny za-wiadamia także Rzecznika Praw Dziecka. Natomiast według z art. 85 ust. 3 KN po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, nie później niż w terminie trzech miesięcy od jego wszczęcia, rzecznik dyscyplinarny, za zgodą organu, który go powołał, kieruje do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego albo wydaje postanowienie o umorzeniu postę-powania wyjaśniającego. Organem, który składa wniosek o wszczęcie postępowania dyscy-plinarnego, jest więc rzecznik, zaś pismo dyrektora, kierowane do komisji dyscyplinarnej, stanowi jedynie informację o naruszeniu. Ważne! Dopiero złożenie przez rzecznika wniosku do komisji dyscyplinarnej o wszczęcie postępowa-nia dyscyplinarnego wyznacza moment, w którym dyrektor może zawiesić nauczyciela. Od powyższej zasady istnieje jednak wyjątek. W myśl art. 85t ust. 1 zdanie drugie KN w sprawach niecierpiących zwłoki nauczyciel może być zawieszony przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Tu także chodzi o wniosek rzecznika do komisji dyscyplinarnej o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec nauczyciela. Wyjątek ten daje dyrektorowi prawo do działania w każdej chwili. Może on np. zawiesić nau-czyciela w obowiązkach w momencie, gdy poweźmie informację o czynie, który – jego zda-niem – taki krok uzasadnia, a następnie powiadomić o nim komisję dyscyplinarną. Pamiętać jednak należy, że zgodnie z art. 85t ust. 5 KN od decyzji o zawieszeniu w pełnieniu obowiąz-ków nauczycielowi przysługuje odwołanie do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji w terminie 14 dni od doręczenia decyzji za pośrednictwem dyrektora. W razie złożenia odwołania przez nauczyciela komisja dyscyplinarna zbada zasadność zawie-szenia, przeanalizuje, czy faktycznie wystąpiły przesłanki do zastosowania takiego środka zabezpieczającego. Zawieszenie musi być więc dobrze uzasadnione. Dyrektor powinien wskazać, jakie poczynił ustalenia w sprawie, i – przede wszystkim – umotywować koniecz-ność odsunięcia nauczyciela od wykonywania obowiązków. W postępowaniu dyscyplinarnym nauczyciel ma statut obwinionego do momentu, aż nie zostanie udowodnione popełnienie przez niego danego czynu. Istotne wydaje się zatem wskazanie konkretnych faktów, np. ze-znań świadków czy zapisu z kamery monitoringu, od których zależy to, czy komisja podzieli zdanie dyrektora. Komisja dyscyplinarna pierwszej instancji wydaje postanowienie o utrzymaniu w mocy lub uchyleniu decyzji o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków. W takim wypadku dyrektorowi przysługuje prawo zażalenia do odwoławczej komisji dyscyplinarnej w terminie siedmiu dni od doręczenia postanowienia, w związku z tym samo uchylenie zawieszenia nauczyciela przez komisję pierwszej instancji nie oznacza jeszcze dopuszczenia nauczyciela do pracy.