OPUBLIKOWANO 1 CZERWCA 2022 Recykling sprzętu szkolnego Opracował: dr hab. inż. Robert J. Szulc, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Energy-Projekt Szkoły, pracownie i wszelkiego typu placówki, w których następuje „nauczanie” – czyli przekazywanie zdobytej dotychczas wiedzy i doświadczenia – podlegają ciągłym zmianom. Zmianom ulega także sam proces nauczania, który generuje coraz więcej odpadów. Jak prawidłowo zarządzać i postępować z poedukacyjnymi odpadami? Jak właściwie podejść do kwestii recyklingu z uwzględnieniem ograniczenia kosztów oraz poszanowania środowiska naturalnego? Nauka i przekazywanie wiedzy towarzyszą człowiekowi praktycznie od samego początku jego istnienia. Na przestrzeni dziejów zmieniały się i nadal podlegają zmianom techniki, sposoby i podejście do spraw przekazywania wiedzy. Obiekty, w których następuje spotkanie się nauczyciela i ucznia, czyli m.in. szkoła, również ewoluują. Zmieniają się także wyposażenie, środki dydaktyczne oraz techniki pedagogiczne. Ulegający ciągłej transformacji proces nauczania dostarcza jednak coraz więcej zużytych odpadów. Wyposażenie placówek oświatowych Ewolucja wyposażenia szkół, warsztatów i pracowni wynika z rozwoju cywilizacyjnego, zmian technologii i wkraczających do naszego życia nowych technik. Standardowe wyposażenie szkoły sprzed stu lat ograniczało się do tablicy, papierowej mapy i kilku, też papierowych, obrazów z tematycznymi wykresami lub informacjami dla uczniów. Notatki robiło się w zeszytach przy pomocy piór, a na biurkach i ławkach dominowały kałamarze, regularnie uzupełniane przez woźnych. Te czasy odeszły do lamusa. Pojawiły się nowe technologie przekazywania i archiwizowania informacji, nowe sposoby służące do uczenia dzieci i młodzieży, a przede wszystkim drastycznej zmianie uległo wyposażenie służące do tych celów. Komputery, kserografy, drukarki, techniki multimedialne, rzutniki, niszczarki biurowe, elektroniczne magazyny pamięci, kolorowe pisaki i wskaźniki elektroniczne do multimedialnych tablic to dziś standardowe wyposażenie współczesnej szkoły – wyposażenie, które się zużywa, ulega awariom i staje się odpadem. Definicja recyklingu W pierwszej kolejności należałoby zdefiniować pojęcie recyklingu, którym jest zespół czynności mających na celu prawidłowe, zgodnie z przyjętymi przepisami, wycofanie z użycia pewnych części, elementów lub w całości urządzeń lub ich podzespołów i przynajmniej fragmentaryczne przywrócenie ich do ponownego użycia i eksploatacji po odpowiedniej segregacji i zagospodarowaniu. Podział sprzętu podlegającego recyklingowi: • sprzęt ogólnoużytkowy, m.in. komputery, drukarki, rzutniki, tablice z pisakami tuszowymi, papier ksero-drukarkowy itp., • materiały edukacyjne służące do nauki konkretnego zawodu, typu mechanik, weterynarz, hydraulik, elektryk itd. Sprzęt biurowy Trudno dziś wyobrazić sobie nowoczesną szkołę bez komputerów, kserografów czy drukarek. Tego typu urządzenia, ulegające awarii lub zużyte, powinny być, po wstępnie przeprowadzonej analizie i selekcji, przekierowane do specjalistycznych warsztatów i punktów naprawy. Większość z nich zazwyczaj po drobnych naprawach, regulacjach oraz kontrolach może z powrotem wrócić do eksploatacji w szkolnych pracowniach i warsztatach. Natomiast w przypadku poważniejszych uszkodzeń dyskwalifikujących dany sprzęt w kwestii dalszego jego używania należy takie urządzenie przeznaczyć do utylizacji przez specjalistyczne firmy, które również zajmują się cyklicznym odbiorem sprzętu ze szkół i innych budynków użyteczności publicznej. Dotyczy to głównie uszkodzonego sprzętu komputerowego, takiego jak: drukarki, skanery, laptopy, kamery, mikrofony i tym podobne. Ważne! Warto wiedzieć, że są specjalistycznie firmy trudniące się odzyskiwaniem cennych surowców i metali kolorowych ze zużytego sprzętu komputerowego, które z tego typu urządzeń odzyskują np. miedź, aluminium, złoto lub srebro. Pisząc o sprzęcie biurowym, nie wolno zapominać też o materiałach eksploatacyjnych, takich jak tonery, tusze oraz inne wyposażenia drukarek i kserografów. Przyjmując teoretycznie, że w co piątej chociażby klasie jest do dyspozycji nauczyciela drukarka, to w perspektywie przeciętnej szkoły mamy takich drukarek ok. 15–20 sztuk. Warto zadać sobie pytanie: co się dzieje ze zużytymi tonerami i pojemnikami na tusz w momencie wymiany co jakiś czas przez pracowników lub nauczycieli na nowe tonery? Nauczyciele lub pracownicy administracji mogą zbierać takie tonery po to, aby oddać je do punktów recyklingu albo przekazać do ponownego napełniania tuszem. Narzędzia warsztatowe szkół branżowych Narzędzia w warsztatach szkół branżowych zawodowych i uczących praktycznej nauki zawodu można podzielić na różne grupy: • elektronarzędzia, • narzędzia i przyrządy zwykłe (różnego typu klucze, obcęgi, młotki, śrubokręty itp.), • narzędzia specjalistyczne, np. giętarki, zgrzewarki, gwintownice. Trzeba liczyć się z tym, że dopiero uczący się młodzi ludzie nie mają doświadczenia w prawidłowym i delikatnym obchodzeniu się ze sprzętem warsztatowym, dlatego uszkodzone wkrętarki, wiertarki, szlifierki kątowe, połamane wiertła – to bardzo częsty widok. Można tu postępować podobnie jak w przypadku sprzętu biurowego – jeżeli jest to możliwe, dokonać drobnych napraw, by po kontrolach już sprawne narzędzia wróciły do szkolnych pracowni i warsztatów. Jeżeli uszkodzenia są tak poważne, iż wykluczają możliwość naprawy, należy je przekazać do utylizacji wykonywanej przez specjalistyczne firmy. Oczywiście rodzaj sprzętu będzie odpowiadał kierunkowi edukacji i konkretnemu zawodowi. Podsumowanie Nauczyliśmy się pod wieloma względami i w różnych dziedzinach żyć konsumpcyjnie, a większość sprzętu, jakiego używamy na co dzień, jest sprzętem jednorazowego użytku. głównie z tego powodu, że nie opłaca się naprawiać np. rzutnika multimedialnego, skoro można nieco drożej, ale kupić nowy egzemplarz, nowocześniejszy, nienaprawiany jeszcze i w dodatku na gwarancji. Taka polityka prowadzi do tego, że na świecie rosną w zastraszającym tempie hałdy sprzętu, który tak naprawdę mógłby być jeszcze po drobnych naprawach używany przez wiele lat. Czy jest szansa to zmienić? Oczywiście, ale wymagałoby to zaangażowania nas wszystkich w proces prawidłowej segregacji i właściwego postępowania z odpadami.