STAN PRAWNY NA 23 MAJA 2022 Nowelizacja Ustawy o systemie oświaty. Cz. 2 Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.), • Ustawa z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1116), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1672 ze zm.), • Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 690 ze zm.), • Ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1329), • Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 344), • Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 868), • Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 574 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań ochrony przeciwpożarowej, jakie musi spełniać lokal, w którym są prowadzone oddział przedszkolny lub oddziały przedszkolne zorganizowane w szkole podstawowej albo jest prowadzone przedszkole utworzone w wyniku przekształcenia oddziału przedszkolnego lub oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkole podstawowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz.1531), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.). 18 maja Prezydent podpisał Ustawę z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja zmienia nie tylko wspomnianą w tytule Ustawą o systemie oświaty, ale także Kartą nauczyciela, Prawo oświatowe, Ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Ustawę o systemie informacji oświatowej i Ustawę o finansowaniu zadań oświatowych. Zmiana Ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego Opisane w „Serwisie Kadrowym” zatrudnienie specjalistów skutkować będzie wzrostem wydatków jednostek samorządu terytorialnego. Środki finansowe związane z zatrudnieniem nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych mają zostać przewidziane w budżecie państwa w postaci wzrostu wysokości części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego. Regulacja art. 28 ust. 5 Ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego stanowi, że po odliczeniu rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej minister właściwy ds. oświaty i wychowania dzieli część oświatową subwencji ogólnej między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, biorąc pod uwagę zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych, z wyłączeniem zadań związanych z: • dowozem uczniów, • zapewnieniem kształcenia, wychowania i opieki uczniom, którzy kończą pięć lat lub mniej w roku bazowym, w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych formach wychowania przedszkolnego, niezwiązanych z wychowaniem i kształceniem specjalnym, zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi oraz finansowaniem świadczenia na start, o którym mowa w art. 53a Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela. Nowelizacja nadaje nową treść pkt 2 tego przepisu w taki sposób, że minister właściwy ds. oświaty i wychowania dzieli część oświatową subwencji ogólnej między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, biorąc pod uwagę zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych, z wyłączeniem zadań związanych z: • zapewnieniem kształcenia, wychowania i opieki uczniom, którzy kończą pięć lat lub mniej w roku bazowym, w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych formach wychowania przedszkolnego, niezwiązanych z: o wychowaniem i kształceniem specjalnym, o zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi, o zatrudnieniem nauczycieli, o których mowa w art. 42d ust. 1 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 oraz z 2022 r. poz. …), w łącznej liczbie etatów nauczycieli, o której mowa w art. 42d ust. 3 tej Ustawy, o finansowaniem świadczenia na start, o którym mowa w art. 53a Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela. Zmieniony zostaje również art. 28 ust. 6 Ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Na podstawie treści tej regulacji po nowelizacji minister właściwy ds. oświaty i wychowania, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego ds. finansów publicznych oraz reprezentacji jednostek samorządu terytorialnego, określa, w drodze rozporządzenia, sposób podziału części oświatowej subwencji ogólnej między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem w szczególności: • typów i rodzajów szkół i placówek prowadzonych przez te jednostki, • stopni awansu zawodowego nauczycieli, • liczby uczniów w szkołach i placówkach, • liczby dzieci, które ukończyły sześć lat lub więcej w roku bazowym, objętych wychowaniem przedszkolnym w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych formach wychowania przedszkolnego, • liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w przedszkolach niebędących przedszkolami specjalnymi i oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych niebędących szkołami specjalnymi oraz liczby uczniów w szkołach niebędących szkołami specjalnymi, w związku z zatrudnieniem nauczycieli, o których mowa w art. 42d ust. 1 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela, w łącznej liczbie etatów nauczycieli, o której mowa w art. 42d ust. 3 tej Ustawy, • zróżnicowania kwot ustalanych na dzieci objęte wychowaniem przedszkolnym i dzieci realizujące obowiązek szkolny i obowiązek nauki z uwzględnieniem wyższej kwoty na dziecko objęte wychowaniem przedszkolnym w przedszkolach oraz wyższej kwoty w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych formach wychowania przedszkolnego zlokalizowanych na terenach wiejskich i w miastach do 5000 mieszkańców, • zróżnicowania kwot ustalanych na uczniów objętych kształceniem zawodowym w oparciu o prognozę zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego na krajowym i wojewódzkim rynku pracy, o której mowa w art. 46b ust. 1 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, • liczby uczniów lub słuchaczy niebędących uczniami lub słuchaczami niepełnosprawnymi, którzy uzyskali odpowiednio świadectwo dojrzałości, certyfikat kwalifikacji zawodowej, świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie, dyplom zawodowy lub dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, w liceach ogólnokształcących dla dorosłych, branżowych szkołach II stopnia oraz szkołach policealnych niebędących szkołami specjalnymi, • liczby nauczycieli stażystów uprawnionych do świadczenia na start, o których mowa w art. 53a Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela, • sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego, • liczby słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, którzy zdali egzamin zawodowy lub egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie, w zakresie danej kwalifikacji, w szkołach lub placówkach prowadzących kwalifikacyjne kursy zawodowe, • zróżnicowania kwot ustalanych na uczniów objętych kształceniem zawodowym w zawodach szkolnictwa branżowego o szczególnym znaczeniu dla kultury i dziedzictwa narodowego określonych w wykazie, o którym mowa w art. 46b ust. 4 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. Ważne! Nowością jest tu dodanie pkt 4a. Jest to zatem rozwiązanie, według którego do uwzględnienia w algorytmie podziału części oświatowej subwencji ogólnej bierze się pod uwagę liczbę dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w przedszkolach niebędących przedszkolami specjalnymi i oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych niebędących szkołami specjalnymi oraz liczbę uczniów w szkołach niebędących szkołami specjalnymi, w związku z zatrudnieniem nauczycieli specjalistów. Monitorowanie karier Nowelizacja przewiduje również rozwiązania w zakresie monitorowania karier absolwentów. Obecnie monitorowanie to prowadzone jest na podstawie art. 26b Prawa oświatowego przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania. Monitoring karier absolwentów jest prowadzony w celu zapewnienia informacji na temat przebiegu karier absolwentów szkół ponadpodstawowych na potrzeby prowadzenia polityki oświatowej państwa na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, w tym dostosowywania kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy oraz przygotowywania uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia. Monitoring jest prowadzony z uwzględnieniem: • danych gromadzonych w systemie informacji oświatowej, o którym mowa w Ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 584 i 619), • danych gromadzonych w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on, o którym mowa w art. 342 ust. 1 Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2021 r. poz. 478 i 619), • danych gromadzonych przez okręgowe komisje egzaminacyjne, • danych gromadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na kontach ubezpieczonych lub kontach płatników składek. Ustawa zmienia art. 26b ust. 24–26 Prawa oświatowego. Przepis ust. 24 określa rodzaje raportów, które Instytut Badań Edukacyjnych opracowuje w celu przedstawienia wyników z monitoringu karier absolwentów publicznych i niepublicznych szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych. Regulacja ust. 25 dookreśla okres przechowywania danych przez Instytut Badań Edukacyjnych, ust. 26 natomiast określa rodzaj raportu dotyczącego zbiorczych wyników, który udostępnia minister właściwy ds. oświaty i wychowania. Zgodnie zatem z tymi regulacjami: • Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie przekazuje ministrowi właściwemu ds. oświaty i wychowania wyniki monitoringu karier absolwentów, opracowane w szczególności w formie raportu krajowego, raportów wojewódzkich i branżowych oraz raportów dla szkół, w terminie do 30 listopada roku, w którym jest prowadzony monitoring karier absolwentów, • Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie przechowuje dane przez okres trzech miesięcy od dnia przekazania ministrowi właściwemu ds. oświaty i wychowania wyników monitoringu karier absolwentów, • minister właściwy ds. oświaty i wychowania udostępnia wyniki monitoringu karier absolwentów w formie raportu krajowego w Biuletynie Informacji Publicznej na swojej stronie podmiotowej; w raporcie nie udostępnia się zagregowanych wyników monitoringu karier absolwentów obejmujących mniej niż 10 osób. Akredytacja na kształcenie ustawiczne w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych Nowelizacja wprowadza także obowiązek posiadania akredytacji przez instytucje rynku pracy, o których mowa w art. 6 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową, w przypadku prowadzenia przez te instytucje kwalifikacyjnych kursów zawodowych. Regulacja art. 6 przywołanej Ustawy obejmuje: • publiczne służby zatrudnienia, • Ochotnicze Hufce Pracy, • agencje zatrudnienia, • instytucje szkoleniowe, • instytucje dialogu społecznego, • instytucje partnerstwa lokalnego. Obowiązek akredytacji powstanie poprzez zmianę treści art. 117 w ust. 2 pkt 3 Prawa oświatowego. Zgodnie z jego dotychczasowym brzmieniem kwalifikacyjne kursy zawodowe mogą być prowadzone przez instytucje rynku pracy, o których mowa w art. 6 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową. Po nowelizacji przepis ten będzie stanowił, że kwalifikacyjne kursy zawodowe mogą być prowadzone przez instytucje rynku pracy, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową, oraz instytucje rynku pracy, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3–6 tej Ustawy, prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową i posiadające akredytację, o której mowa w art. 118 Prawa oświatowego. Regulacja art. 118 Prawa oświatowego dotyczy zasad uzyskania akredytacji. Została ona zatem wprowadzona obowiązkowo dla instytucji rynku pracy, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3–6 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, czyli dla: • agencji zatrudnienia, • instytucji szkoleniowych, • instytucji dialogu społecznego, • instytucji partnerstwa lokalnego. Agencjami zatrudnienia są podmioty wpisane do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia, świadczące usługi w zakresie pośrednictwa pracy, pośrednictwa do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego lub pracy tymczasowej. Z kolei instytucjami dialogu społecznego na rynku pracy są: • związki zawodowe lub organizacje związków zawodowych, • organizacje pracodawców, • organizacje bezrobotnych, • organizacje pozarządowe. Ważne! Wprowadzenie obowiązku posiadania akredytacji ma na celu zapewnienie wysokiej jakości kształcenia. Zawieszenie zajęć Nowelizacja wprowadza do Prawa oświatowego nową regulację art. 125a. Na podstawie tego przepisu zajęcia w przedszkolu, innej formie wychowania przedszkolnego, szkole lub placówce zawiesza się, na czas oznaczony, w razie wystąpienia na danym terenie: • zagrożenia bezpieczeństwa uczniów w związku z organizacją i przebiegiem imprez ogólnopolskich lub międzynarodowych, • temperatury zewnętrznej lub w pomieszczeniach, w których są prowadzone zajęcia z uczniami, zagrażającej zdrowiu uczniów, • zagrożenia związanego z sytuacją epidemiologiczną, • nadzwyczajnego zdarzenia zagrażającego bezpieczeństwu lub zdrowiu uczniów innego niż określone w pkt 1–3. Ważne! Zawieszenie zajęć będzie następować w sposób opisany w Rozporządzeniu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, co oznacza, że zapewne do zawieszenia wymagana będzie opinia inspekcji sanitarnej. Z kolei w ust. 6 dodawanego do Prawa oświatowego art. 125 pojawia się delegacja dla ministra właściwego ds. oświaty i wychowania do określenia w drodze rozporządzenia szczegółowych warunków organizowania i prowadzenia zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Zmiany w statutach Nowością jest wymóg art. 125a ust. 7 Prawa oświatowego, zgodnie z którym statut przedszkola, szkoły i placówki ma określić szczegółową organizację zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, w tym technologie informacyjno-komunikacyjne wykorzystywane przez nauczycieli do realizacji tych zajęć, sposób przekazywania uczniom materiałów niezbędnych do realizacji tych zajęć, warunki bezpiecznego uczestnictwa uczniów w tych zajęciach w odniesieniu do ustalonych w danym przedszkolu, danej innej formie wychowania przedszkolnego, szkole lub placówce technologii informacyjno-komunikacyjnych. Oznacza to, że w statutach mają się znaleźć regulacje, które do tej pory były uregulowane w zarządzeniach dyrektora szkoły czy przedszkola, wydanych na podstawie § 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Delegacja do wydania zarządzenia dyrektora z tego przepisu była bardzo zbliżona do tej, która znalazła się w nowelizacji, bowiem tu również dyrektor ustalał, we współpracy z nauczycielami, technologie informacyjno-komunikacyjne wykorzystywane przez nauczycieli do realizacji zajęć, określał zasady bezpiecznego uczestnictwa w zajęciach w odniesieniu do ustalonych technologii informacyjno-komunikacyjnych itd. Ważne! Nowością jest to, że te normy – ustalające zasady pracy jednostki oświatowej w czasie nauki zdalnej – mają się znaleźć w statucie szkoły czy przedszkola. Zmiana terminu na dostosowanie lokalu zajmowanego przez oddział przedszkolny Kolejną zmianą wprowadzoną przez nowelizację jest wydłużenie terminu dostosowania lokalu zajmowanego przez oddział przedszkolny o dodatkowe dwa lata. Organy prowadzące będą musiały zastosować się do tego obowiązku nie, jak pierwotnie przewidywał to art. 304 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe do 31 sierpnia 2022 r., a do 31 sierpnia 2024 r. Zmianę terminu wprowadza art. 6 pkt 3 Ustawy, a nowe wymogi określa art. 126 ust. 1–3 Ustawy Prawo oświatowe i przepisy wydane na podstawie art. 126 ust. 4 tej Ustawy. Chodzi o dostosowanie lokalu mieszczącego oddział przedszkolny do wymagań ochrony przeciwpożarowej określonych w Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań ochrony przeciwpożarowej, jakie musi spełniać lokal, w którym są prowadzone oddział przedszkolny lub oddziały przedszkolne zorganizowane w szkole podstawowej albo jest prowadzone przedszkole utworzone w wyniku przekształcenia oddziału przedszkolnego lub oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkole podstawowej. Co istotne, dla potwierdzenia spełniania wymaganych Ustawą warunków, organy prowadzące będą musiały uzyskać pozytywną opinię wystawioną przez komendanta miejskiego, bądź powiatowego Państwowej Straży Pożarnej, na co wskazuje art. 126 ust.2 Ustawy Prawo oświatowe. Programy rządowe Nowelizacja zmienia też przepisy rozdziału 8a Ustawy o systemie oświaty, tytułowanego „Pomoc materialna dla uczniów”, w części dotyczącej realizacji programów rządowych. Nowelizacja dodaje do Ustawy art. 90x, zgodnie z którym w celu realizacji polityki oświatowej państwa minister właściwy ds. oświaty i wychowania może ustanowić programy inwestycyjne, zapewniając środki finansowe na realizację tego zadania. O ustanowieniu programu MEiN informuje za pośrednictwem Biuletynu Informacji Publicznej, określając m.in. przedmiot programu inwestycyjnego i cel, jaki ma on realizować, podmioty uprawnione do udziału w tym programie, warunki udziału w programie, tryb naboru do programu oraz szczegółowe kryteria oceny składanych wniosków. Zmiany obejmą także program wsparcia rodzin „Za życiem”. Na podstawie znowelizowanego art. 90v ust. 1 uso. minister właściwy ds. oświaty i wychowania, w celu realizacji zadań służących wykonaniu tego programu, współdziała z jednostkami samorządu terytorialnego. Dotychczas przepis wymieniał zadania w zakresie pomocy uczennicom w ciąży przez stworzenie im możliwości kontynuowania nauki oraz w zakresie utworzenia ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych, natomiast nowelizacja wprowadza tutaj też działania edukacyjne dla młodzieży szkół ponadpodstawowych w zakresie świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa.