STAN PRAWNY NA 23 MAJA 2022 Konkurs na stanowisko dyrektora w pytaniach i odpowiedziach Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz in-ne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1449), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie re-gulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1428). Procedura konkursowa na stanowisko dyrektora przedszkola jest złożonym procesem, który w praktyce może rodzić sporo wątpliwości i pytań. Odpowiedzi na kilka z nich zamieściliśmy się poniżej, a są to pytania, które dotyczą kwestii kluczowych, tym bardziej więc wymagają wyjaśnienia. Uzasadnienie przystąpienia do konkursu i koncepcja funkcjonowania i rozwoju przed-szkola – jeden czy dwa dokumenty? Zgodnie z § 1 ust. 2 pkt 4a Rozporządzenia MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regu-laminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podsta-wowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej kandydat na stanowisko dyrektora przedszkola dołącza do swojej oferty uzasad-nienie przystąpienia do konkursu oraz koncepcję funkcjonowania i rozwoju publicznego przedszkola. Przepis ten interpretowany jest często przez komisje konkursowe w sposób literalny. Jeżeli więc mowa w nim o uzasadnieniu i koncepcji, to powinny to być dwa odrębne, osobno podpi-sane dokumenty. Nie jest to oczywiście prawda. Jak bowiem miałaby brzmieć wymagana treść uzasadnienia przystąpienia do konkursu? Czy komunikat: „Przystępuję do konkursu, ponieważ chciałbym zostać dyrektorem placówki”, stanowi wystarczające uzasadnienie? Odpowiemy instynktownie, że to zbyt mało, ale już odpowiedzi na pytanie, dlaczego jest ono niewystarczające, nie znajdziemy, jeśli zechcemy oczywiście powołać się na odpowiednie regulacje prawne. Rozporządzenie nie wskazuje objętości uzasadnienia, rodzaju argumentacji czy jakichkolwiek innych „parametrów”. Z uzasadnienia ma wynikać powód, dla którego kandydat przystępuje do konkursu. Proste wskazanie, że chce się zostać dyrektorem, jest właśnie takim uzasadnie-niem i z prawnego punktu widzenia posłużenie się nim oznacza spełnienie wymogów formal-nych, co jednocześnie oznacza, że uzasadnienie to może znaleźć się w samej koncepcji, np. jako część wprowadzenia, i nie musi przybierać formy odrębnego dokumentu. Jeżeli przy-czyny przystąpienia kandydata do konkursu zostały wymienione w podpisanej przez niego koncepcji, to nie stanowi to błędu. Można również zauważyć, że wymieniony na wstępie przepis łączy uzasadnienie i koncepcję w ramach jednej regulacji. Wymienia je łącznie, w związku z czym z prawnego punktu wi-dzenia nie ma przeszkód, aby tworzyły one jeden dokument. Staż pracy na stanowisku nauczyciela przedszkola i szkoły wyższej – jakie potwierdzenia dostarczyć komisji? Stosownie do § 1 Rozporządzenia MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpod-stawowej oraz publicznej placówce stanowisko dyrektora może zajmować nauczyciel miano-wany lub dyplomowany, który spełnia łącznie następujące wymagania: 1) posiada wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera lub rów-norzędny oraz przygotowanie pedagogiczne i kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym przedszkolu, 2) ukończył studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia, jednolite studia magister-skie lub studia podyplomowe z zakresu zarządzania albo kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą, prowadzony zgodnie z przepisami w sprawie placówek do-skonalenia nauczycieli, 3) posiada co najmniej pięcioletni staż pracy pedagogicznej na stanowisku nauczyciela lub pięcioletni staż pracy dydaktycznej na stanowisku nauczyciela akademickiego, 4) uzyskał przed przystąpieniem do konkursu na stanowisko dyrektora: a) co najmniej bardzo dobrą ocenę pracy w okresie ostatnich pięciu lat pracy lub b) pozytywną ocenę dorobku zawodowego w okresie ostatniego roku albo c) w przypadku nauczyciela akademickiego – pozytywną ocenę pracy w okresie ostatnich czterech lat pracy w uczelni. Należy w szczególności zwrócić uwagę na pkt 3 przywołanej regulacji. Jeżeli kandydat spełnia oba wymienione w nim wymagania, to do oferty może dołączyć jedynie dokumenty po-twierdzające staż pracy na stanowisku nauczyciela akademickiego. Gdyby nawet komisja posiadała informacje na temat stażu pracy kandydata w przedszkolu czy szkole niebędącej szkołą wyższą, to nie może w takim przypadku żądać od niego dokumentów staż ów potwier-dzających, kandydat spełnił już bowiem wymogi formalne. Czy radny może być przedstawicielem rady rodziców? Według art. 63 ust. 14 Ustawy Prawo oświatowe w celu przeprowadzenia konkursu organ prowadzący przedszkole powołuje komisję konkursową w składzie: • po trzech przedstawicieli: o organu prowadzącego przedszkole, o organu sprawującego nadzór pedagogiczny, • po dwóch przedstawicieli: o rady pedagogicznej, o rady rodziców, • po jednym przedstawicielu organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, wyłonionym spośród członków ich jednostek organizacyjnych albo jednostek organizacyjnych organizacji związkowych wchodzą-cych w skład reprezentatywnych organizacji związkowych, zrzeszających nauczycieli, obejmujących swoim zakresem działania przedszkole, w którym konkurs się odbywa. W żadnym z punktów regulacji nie stwierdza się, że w skład komisji powinni wchodzić radni rady gminy, w której odbywa się konkurs, co jednak nie oznacza, że ostatecznie w tej komisji nie mogą się znaleźć. Wykonywanie funkcji radnego ma bowiem charakter dodatkowy i może się zdarzyć sytuacja, w której będzie on jednocześnie członkiem rady rodziców w przedszkolu, w którym odbywa się konkurs. Nie ma ku temu przeciwwskazań. Co zrobić w sytuacji, gdy jedyny kandydat, który złożył ofertę, nie stawił się do konkursu? W takiej sytuacji zastosowanie ma art. 63 ust. 12 Ustawy Prawo oświatowe, w myśl którego jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoniono kan-dydata, organ prowadzący powierza to stanowisko kandydatowi ustalonemu w porozumieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny i po zasięgnięciu opinii rady przedszkola oraz rady pedagogicznej. Obwiązujące przepisy nie przewidują więc możliwości ustalenia dodatkowego terminu kon-kursu. Organ prowadzący ma całkowitą swobodę w wyborze dyrektora. Jeżeli więc kandydat złożył ofertę w konkursie, ale się nie stawił, np. z powodu choroby, to nie ma obowiązku po-wierzenia stanowiska akurat temu kandydatowi. Czy zamiast dyplomu wystarczy przedstawić zaświadczenie o ukończeniu studiów? Zgodnie z § 1 ust. 2 pkt 4 lit e Rozporządzenia w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponad-podstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej do oferty należy dołączyć poświadczone przez kandydata za zgodność z oryginałem kopie dokumentów po-twierdzających posiadanie wymaganego wykształcenia, w tym dyplomu ukończenia studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia, jednolitych studiów magisterskich lub świa-dectwa ukończenia studiów podyplomowych, z zakresu zarządzania albo świadectwa ukoń-czenia kursu kwalifikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą. Zaświadczenie o ukończeniu studiów nie jest więc wystarczające. Czy rada rodziców i rada pedagogiczna wydają swoim przedstawicielom upoważnienia do udziału w konkursie? Przepisy art. 63 ust. 14 Ustawy Prawo oświatowe przewidują wytypowanie do komisji kon-kursowej przedstawicieli rady pedagogicznej i rady rodziców. Są to organy o charakterze ko-legialnym, a zatem składają się z określonej liczby członków i podejmują rozstrzygnięcia w formie uchwały. Zarówno rada rodziców, jak i rada pedagogiczna typują swoich przedsta-wicieli do udziału w komisji konkursowej w drodze uchwały. Uchwała jest jedyna formą działania każdego organu kolegialnego. Nie ma więc podstawy prawnej do wydawania ja-kichkolwiek dodatkowych upoważnień do udziału w pracach komisji konkursowej. Czy organ prowadzący może wytypować nauczyciela przedszkola, w którym odbywa się konkurs, jako swojego przedstawiciela w komisji konkursowej? Chcąc odpowiedzieć na to pytanie, należy zwrócić uwagę na Wyrok Wojewódzkiego Sądu Ad-ministracyjnego w Lublinie z dnia 19 stycznia 2021 r. (III SA/Lu 346/20), w którym czytamy, że: (...) nie jest dopuszczalne, aby wójt powołał jako swego przedstawiciela w składzie komisji konkursowej członka rady gminy, który wszak jako członek organu stanowiącego nie spełniałby wymogu bycia należycie umocowanym przedstawicielem organu wykonawczego gminy, a jednocześnie w istocie stanowiłby w komisji reprezentację organu, którego udział w komisji nie jest uprawniony. Wyrok ten nie ma zastosowania do nauczyciela przedszkola, który nie jest radnym, ale przy-czynę wydania takiego orzeczenia stanowi w istocie fakt, że wójt nie jest zwierzchnikiem służbowym radnego, nie może mu więc wydawać wiążących poleceń. Podobnie jest w przy-padku nauczyciela przedszkola, którego dotyczy konkurs. Jego zwierzchnikiem jest dyrektor placówki, ale wójt, czyli osoba, którą można uznać za zwierzchnika dyrektora, nie jest zwierzchnikiem nauczyciela przedszkola. Nie może w związku z tym wydawać bezpośrednio poleceń pracownikom jednostki organizacyjnej gminy. Z kolei Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu stwierdził w Wyroku z dnia 28 listopada 2019 r. (II SA/Op 366/19), że: (...) piastun organu nie jest przedstawicielem tego organu (...) bo jest osobą piastującą funkcję danego organu, np. burmistrza, prezydenta. Przedstawicielem takiego organu, np. burmistrza, prezydenta, będzie natomiast osoba, która zostanie upoważniona przez piastuna organu do załatwiania (prowadzenia) określonego rodzaju spraw w jego imieniu i na jego rzecz. Wynika z tego, że wójt może upoważnić do występowania w jego imieniu w komisji konkur-sowej pracowników urzędu gminy. Czy nauczyciel przedszkola, którego dotyczy konkurs, może być wytypowany do komisji jako przedstawiciel związków zawodowych? Przedstawicielem związku zawodowego może być nauczyciel. Skład komisji konkursowej wybierającej kandydata na stanowisko dyrektora przedszkola określony został we wspomnia-nym już art. 63 ust. 14 Ustawy prawo oświatowe, który wymaga – przypomnijmy – wprowa-dzenia do niej przedstawicieli zarówno rady pedagogicznej, jak i związków zawodowych. Może się więc zdarzyć, że przedstawicielem związku zawodowego będzie nauczyciel, ponie-waż każdy z pracowników przedszkola ma prawo do członkostwa w związku. Wówczas w trakcie konkursu będzie reprezentował interesy związku. Czy wójt może wziąć udział w pracach komisji konkursowej? Przepis art. 63 ust. 14 Ustawy Prawo oświatowe wyraźnie wskazuje, że w skład komisji musi wejść trzech przedstawicieli organu prowadzącego, co oczywiście nie oznacza, że wśród nich musi się znaleźć sam wójt. Niemniej to właśnie organ wykonawczy gminy wyznacza przed-stawicieli do komisji konkursowej, w związku z czym wójt nie może być przedstawicielem samego siebie. Gdyby taka sytuacja była dopuszczalna, ustawodawca przewidziałby ją wprost w przepisach.