STAN PRAWNY NA 20 MAJA 2022 Nowelizacja Ustawy o systemie oświaty Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1672 ze zm.), • Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 690 ze zm.), • Ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1329), • Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 344), • Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 868), • Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 574 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.). 18 maja Prezydent podpisał Ustawę z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja zmienia nie tylko wspomnianą w tytule Ustawą o systemie oświaty, ale także Kartą nauczyciela, Prawo oświatowe, Ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Ustawę o systemie informacji oświatowej i Ustawę o finansowaniu zadań oświatowych. Egzamin ósmoklasisty Pierwsza opisywana zmiana dotyczy treści art. 44zt Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Na podstawie jego obecnej treści egzamin ósmoklasisty jest przeprowadzany: • w terminie głównym: o w szkołach dla dzieci i młodzieży oraz w szkołach dla dorosłych, w których nauka kończy się w semestrze wiosennym – w kwietniu, o w szkołach dla dorosłych, w których nauka kończy się w semestrze jesiennym – w styczniu; • w terminie dodatkowym: o w szkołach dla dzieci i młodzieży oraz w szkołach dla dorosłych, w których nauka kończy się w semestrze wiosennym – w czerwcu, o w szkołach dla dorosłych, w których nauka kończy się w semestrze jesiennym – w kwietniu – zgodnie z komunikatem Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Nowelizacja przesuwa termin egzaminu z kwietnia na maj, co ma umożliwić lepsze przygotowanie się do tego egzaminu. Kolejna zmiana dotyczy art. 44zu uso., który dotychczas stanowił, że egzamin ósmoklasisty obejmuje następujące przedmioty obowiązkowe: 1. język polski, 2. matematykę, 3. język obcy nowożytny, 4. jeden przedmiot do wyboru spośród przedmiotów: biologia, chemia, fizyka, geografia lub historia. Ważne! Nowelizacja uchyla pkt 4. Według uzasadnienia wynika to „(…) przede wszystkim z postulatów zgłaszanych do Ministerstwa Edukacji i Nauki przez środowiska nauczycieli i rodziców, którzy wyrażali obawy, że egzamin ósmoklasisty z czwartego przedmiotu do wyboru powoduje konieczność skupienia się ucznia na jednym (wybranym) przedmiocie kosztem przedmiotów pozostałych”. Zdalne szkolenie egzaminatorów Nowelizacja wprowadza do Ustawy o systemie oświaty regulację art. 9c ust. 2ab, stosownie do którego „(…) szkolenie kandydatów na egzaminatorów i egzaminatorów, o którym mowa w ust. 2 pkt 8, może być przeprowadzone za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 Ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub za pomocą innych środków łączności”. Szkolenie kandydatów na egzaminatorów i egzaminatorów może się zatem odbywać za pomocą środków komunikacji na odległość. Egzamin maturalny Zgodnie z art. 44zzl uso. absolwent zdał egzamin maturalny, jeżeli: • z każdego przedmiotu obowiązkowego w części ustnej i w części pisemnej otrzymał co najmniej 30 proc. punktów możliwych do uzyskania oraz • z co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego w części pisemnej otrzymał co najmniej 30 proc. punktów możliwych do uzyskania. Nowelizacja w art. 13 stanowi natomiast, że w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 absolwent zdał egzamin maturalny, jeżeli: • z każdego przedmiotu obowiązkowego w części ustnej i w części pisemnej otrzymał co najmniej 30 proc. punktów możliwych do uzyskania oraz • przystąpił do przedmiotu dodatkowego w części pisemnej. Ustawa czasowo – na dwa lata szkolne – usuwa zatem próg zdawalności przy podchodzeniu do przedmiotu dodatkowego w części pisemnej. Zgodnie z uzasadnieniem do nowelizacji rezygnacja z obowiązku uzyskania co najmniej 30 proc. punktów z jednego przedmiotu dodatkowego została przewidziana po to, aby zachować równość szans absolwentów nowego ustroju szkolnego przystępujących do egzaminu maturalnego po raz pierwszy, tj. absolwentów czteroletniego liceum ogólnokształcącego, którzy ukończą tę szkołę w roku szkolnym 2022/2023, oraz absolwentów pięcioletniego technikum, którzy ukończą tę szkołę w roku szkolnym 2023/2024. Od roku szkolnego 2024/2025 obowiązek uzyskania 30 proc. punktów z jednego przedmiotu dodatkowego będzie dotyczył wszystkich absolwentów szkół ponadpodstawowych. Ważne! Regulacja art. 13 jest przepisem przejściowym – ma zastosowanie wyłącznie do lat szkolnych 2022/2023 i 2023/2024. Takim przepisem jest również art. 15 nowelizacji, umożliwiający ponowne podejście do matur z wykorzystaniem regulacji obowiązujących w czasie pierwszego podejścia. Na podstawie tej regulacji: • absolwent, który w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 nie zdał egzaminu maturalnego z danego przedmiotu lub przedmiotów obowiązkowych w części ustnej lub w części pisemnej, może przystąpić ponownie do części ustnej lub części pisemnej egzaminu maturalnego z tego przedmiotu lub przedmiotów, zgodnie z przepisami obowiązującymi w roku, w którym ponownie przystępuje do egzaminu maturalnego, w okresie pięciu lat od pierwszego egzaminu maturalnego, licząc od października roku, w którym absolwent przystąpił do egzaminu maturalnego po raz pierwszy, • absolwent, który w latach szkolnych 2022/2023 i 2023/2024 nie przystąpił do egzaminu maturalnego z co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego w części pisemnej albo któremu egzamin ten został unieważniony, może przystąpić ponownie do egzaminu maturalnego z dowolnego przedmiotu dodatkowego, zgodnie z przepisami obowiązującymi w roku, w którym ponownie przystępuje do egzaminu maturalnego, w okresie pięciu lat od pierwszego egzaminu maturalnego, licząc od października roku, w którym absolwent przystąpił do egzaminu maturalnego po raz pierwszy. Ustawa zawiera także zmiany w art. 44zze ust. 2 uso., który mówi o tym, że egzamin maturalny w części pisemnej z przedmiotów dodatkowych jest przeprowadzany na poziomie rozszerzonym i obejmuje wymagania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla zakresu podstawowego i rozszerzonego. Regulacja ta otrzyma brzmienie, zgodnie z którym egzamin maturalny w części pisemnej z przedmiotów dodatkowych jest przeprowadzany na poziomie rozszerzonym i obejmuje wymagania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla: • zakresu podstawowego i rozszerzonego z jednego przedmiotu, • zakresu rozszerzonego z jednego przedmiotu, • zakresu podstawowego z jednego przedmiotu i zakresu rozszerzonego z drugiego przedmiotu. W uzasadnieniu do nowelizacji wskazuje się, że „(…) przedmioty mogą być nauczane w szkole tylko w zakresie podstawowym (np. muzyka, etyka), w zakresie podstawowym i zakresie rozszerzonym (np. matematyka, biologia, historia) i tylko w zakresie rozszerzonym (historia muzyki, historia sztuki). Z przedmiotu dodatkowego, dla którego w podstawie programowej ustalono treści kształcenia dla zakresu podstawowego i dla zakresu rozszerzonego, egzamin maturalny będzie obejmował wymagania określone dla obu zakresów tego przedmiotu. W przypadku przedmiotu dodatkowego, dla którego w podstawie programowej ustalono treści kształcenia tylko dla zakresu rozszerzonego, egzamin maturalny z tego przedmiotu będzie obejmował wymagania określone tylko dla zakresu rozszerzonego z tego przedmiotu. W związku z planowanymi zmianami w podstawie programowej kształcenia ogólnego, tj. wprowadzeniem przedmiotu historia i teraźniejszość, dla którego planuje się określić treści kształcenia tylko dla zakresu podstawowego, oraz zmian w zakresie przedmiotu wiedza o społeczeństwie, dla którego planuje się określić treści kształcenia tylko dla zakresu rozszerzonego, projekt ustawy uwzględnia możliwość przeprowadzania egzaminu maturalnego z przedmiotu dodatkowego, który obejmie treści kształcenia określone w podstawie programowej dla dwóch przedmiotów, należących do tej samej lub zbliżonej dziedziny nauk. Tym samym planuje się przeprowadzenie egzaminu maturalnego z przedmiotu dodatkowego – wiedza o społeczeństwie – który będzie sprawdzał wymagania określone dla przedmiotu historia i teraźniejszość (zakres podstawowy) i przedmiotu wiedza o społeczeństwie (zakres rozszerzony). Planuje się zatem, że nazwa przedmiotu, z którego będzie przeprowadzany egzamin maturalny, będzie taka sama jak nazwa przedmiotu, dla którego ustalono treści kształcenia dla zakresu rozszerzonego”. Zmiany w postępowaniu rekrutacyjnym Uzasadnienie do nowelizacji stwierdza, że przesunięcie terminu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty na maj wymaga dostosowania ustawowych terminów postępowania rekrutacyjnego, o których mowa w art. 150 ust. 7 i art. 158 ust. 6–9 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. Zgodnie z obecną treścią art. 150 ust. 7 przewodniczący komisji rekrutacyjnej może żądać dokumentów potwierdzających okoliczności zawarte w oświadczeniach, które kandydat dołącza do wniosku rekrutacyjnego, w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego, lub może zwrócić się do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania kandydata o potwierdzenie tych okoliczności. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) potwierdza te okoliczności w terminie 14 dni. Przesunięcie terminu egzaminu ósmoklasisty skutkuje koniecznością skrócenia czasu na potwierdzenie okoliczności wskazanych w oświadczeniach. Skrócony termin pięciu dni dla wójta na potwierdzenie okoliczności wskazanych w oświadczeniach dołączanych do wniosku rekrutacyjnego obowiązuje w przypadku postępowania rekrutacyjnego, o którym mowa w art. 134– 136, art. 137 ust. 4, art. 138 ust. 4 i art. 140–147 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, czyli rekrutacji do: • klas I publicznych szkół ponadpodstawowych, • klas I publicznych branżowych szkół II stopnia, • publicznych szkół policealnych, • klasy I publicznej szkoły ponadpodstawowej sportowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej mistrzostwa sportowego, oddziału sportowego w publicznej szkole ponadpodstawowej ogólnodostępnej lub oddziału mistrzostwa sportowego w publicznej szkole ponadpodstawowej ogólnodostępnej, • oddziału międzynarodowego w publicznej szkole ponadpodstawowej ogólnodostępnej, • klasy I publicznej szkoły ponadpodstawowej dwujęzycznej lub oddziału dwujęzycznego w publicznej szkole ponadpodstawowej ogólnodostępnej, • publicznej szkoły podstawowej dla dorosłych i na semestr I klasy I publicznego liceum ogólnokształcącego dla dorosłych, • publicznych szkół i publicznych placówek artystycznych, • publicznej szkoły ponadpodstawowej prowadzonej przez Ministra Obrony Narodowej, • publicznych placówek zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania (bursy i internaty), • form pozaszkolnych kształcenia ustawicznego. Skrócony termin obowiązuje również w przypadku postępowania dotyczącego kwalifikacyjnych kursów zawodowych. Kolejne zmiany odnoszą się do skrócenia poszczególnych terminów w postępowaniu odwoławczym, z którego mogą skorzystać rodzice kandydata lub sam pełnoletni kandydat, jeżeli nie zostanie przyjęty do szkoły. Poszczególne zmiany dotyczą: • art. 158 ust. 6 Prawa oświatowego – zgodnie z jego obecną treścią w terminie siedmiu dni od dnia podania do publicznej wiadomości listy kandydatów przyjętych i kandydatów nieprzyjętych, rodzic kandydata lub kandydat pełnoletni mogą wystąpić do komisji rekrutacyjnej z wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia odmowy przyjęcia kandydata do danego publicznego przedszkola, oddziału przedszkolnego w publicznej szkole podstawowej, publicznej innej formy wychowania przedszkolnego, publicznej szkoły, publicznej placówki, na zajęcia w publicznej placówce oświatowo-wychowawczej, na kwalifikacyjny kurs zawodowy lub na kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych; nowelizacja skraca czas złożenia wniosku do trzech dni, • art. 158 ust. 7 Prawa oświatowego – uzasadnienie odmowy przyjęcia kandydata sporządza się w terminie pięciu dni od dnia wystąpienia przez rodzica kandydata lub kandydata pełnoletniego z wnioskiem; nowelizacja termin ten skraca również do trzech dni, • art. 158 ust. 8 Prawa oświatowego – rodzic kandydata lub kandydat pełnoletni mogą wnieść do dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły lub publicznej placówki odwołanie od rozstrzygnięcia komisji rekrutacyjnej, w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania uzasadnienia; ten termin także zostaje skrócony do trzech dni, • art. 158 ust. 9 Prawa oświatowego – dyrektor publicznego przedszkola, publicznej szkoły lub publicznej placówki rozpatruje odwołanie od rozstrzygnięcia komisji rekrutacyjnej, o którym mowa w ust. 8, w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania odwołania; ten termin też zostaje skrócony do trzech dni. Ważne! Uzasadnienie do nowelizacji wskazuje, że skrócenie ww. terminów jest możliwe z uwagi na jednocześnie zaproponowane zmiany w zakresie możliwości podejmowania czynności w postępowaniu odwoławczym za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Nowelizacja wprowadza do Prawa oświatowego art. 130 ust. 6a, zgodnie z którym czynności określone w art. 150 ust. 7–9 i art. 158 ust. 6–9 mogą być podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 Ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub za pomocą innych środków łączności, a w przypadku czynności podejmowanych przez komisje rekrutacyjne – także w trybie obiegowym. Treść podjętej w ten sposób czynności powinna być utrwalona w formie odpowiednio protokołu, notatki, adnotacji lub w inny sposób. Decyzję w tej sprawie podejmuje organ prowadzący publiczne przedszkole, publiczną inną formę wychowania przedszkolnego, publiczną szkołę lub publiczną placówkę. Za pomocą środków komunikacji na odległość mogą zatem zostać wykonane m.in. opisane wyżej czynności postępowania odwoławczego, czyli: • złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia odmowy przyjęcia kandydata do danego publicznego przedszkola, oddziału przedszkolnego w publicznej szkole podstawowej, publicznej innej formy wychowania przedszkolnego, publicznej szkoły, publicznej placówki, na zajęcia w publicznej placówce oświatowo-wychowawczej, na kwalifikacyjny kurs zawodowy lub na kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych, • sporządzenie uzasadnienia odmowy przyjęcia kandydata, • wniesienie odwołania od rozstrzygnięcia komisji rekrutacyjnej, • rozpatrzenie odwołania od rozstrzygnięcia komisji rekrutacyjnej, jak również: • żądanie przez przewodniczącego komisji rekrutacyjnej potwierdzenia okoliczności zawartych w oświadczeniach dołączanych do wniosku rekrutacyjnego, • wystąpienie przez wójta do instytucji publicznych o udzielenie informacji o okolicznościach zawartych w oświadczeniach kandydata, dołączanych do wniosku rekrutacyjnego, • udzielenie wyjaśnień przez instytucje publiczne i organizacje pozarządowe co do okoliczności zawartych w oświadczeniach. Według uzasadnienia do nowelizacji skrócenie terminów na przeprowadzenie weryfikacji oświadczeń oraz wykonywanie czynności w postępowaniu rekrutacyjnym ma nie wpłynąć na prawidłowość prowadzenia postępowania. Uzasadnienie podkreśla tutaj, że skrócone terminy w postępowaniu odwoławczym obowiązują od dwóch lat, zgodnie z Rozporządzeniem MEiN z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID–19. Podobnie jak w ciągu dwóch ubiegłych lat, te czynności mogą być prowadzone za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub za pomocą innych środków łączności, zgodnie z przepisami ww. Rozporządzenia. Doświadczenia z tych dwóch lat mają potwierdzać, że skrócone terminy nie były kwestionowane, umożliwienie przeprowadzania czynności za pomocą środków komunikacji elektronicznej usprawni przebieg postępowania rekrutacyjnego i skróci czas oczekiwania na ostateczne rozstrzygnięcie tego postępowania.