Odbudujmy świat na wspólnych wartościach Scenariusz tygodniowego projektu integracyjno-edukacyjnego Poniedziałek – zaufanie Opracowała: Joanna Obuchowska, pedagog zdolności i kreatywności, terapeuta pedagogiczny i podróżniczka łącząca pasję z pracą zawodową. Studiowała i odbywała staże nauczycielskie w Danii, Holandii oraz Finlandii. Autorka projektu „Wymiana nauczycielska – rozmowy międzynarodowe”. O edukacji i podróżach pisze na blogu www.educationaleden.pl 1. Wprowadzenie Czynności Instrukcje Uwagi Notatki osoby prowadzącej Sprawdzenie listy obecności itp. W nauczaniu hybrydowym lub zdalnym to czas na orientacyjne i techniczne: „Widać?”, „Słychać?”, „Nagrywanie włączone?”. 2 minuty Krótkie wprowadzenie do tematu integracji Znając grupę i jej dynamikę oraz dominujące zainteresowania, osoba prowadząca może nawiązać do wydarzeń lub okresów, z których wiedza i doświadczenia przydadzą się podczas tygodniowego projektu 5 minut Runda zapoznawcza – krąg zacieśniający relacje Uczniowie siadają w kręgu. Każdy ma do dokończenia zdanie: „Ufam ludziom, którzy…” – by móc stworzyć sylwetkę osoby, której można zaufać. Dla starszych klas zdanie mogłoby brzmieć: „Mam zaufanie do…”. Rozumienie jego sensu może być różne, np. „do tego, że wszystko będzie dobrze”, „zwierząt”, „mamy”. Najważniejsze w tym ćwiczeniu są uważność i otwartość na osobę mówiącą/pokazującą Krąg powinien stanowić rozwiązanie nienacechowane oceną czy klasyfikowaniem. To bezpieczna przestrzeń dla każdego, kto potrzebuje wsparcia i obecności innych. 15 minut Wartości Szczegółowe omówienie pięciu wartości wyznaczających kierunek działań w kolejnych dniach (np. w formie nawiązania do sytuacji znanych grupie, przykładów z historii, odwołania do popkultury): • zaufanie, • szacunek, • samodzielność, • otwartość, • empatia 15 minut Zasady Uczestnicy zajęć tworzą zasady pracy obowiązujące w danym tygodniu. Powinny być jak najbardziej związane z wartościami wyznawanymi przez uczniów. Przykładem takiej wartości może być odpoczynek – związana z nim zasada mogłaby brzmieć: „Każdego dnia w planie zajęć zostanie uwzględnione 15 minut na odpoczynek”. Jego forma może zostać ustalona indywidualnie lub grupowo Zasady powinny zostać zawieszone bądź zapisane na tablicy i zawsze znajdować się w miejscu widocznym dla uczniów. Metoda zdartej płyty zamiast kar – w razie świadomego łamania czy niestosowania się do zasad wystarczy przypomnieć, że są na widoku i warto sprawdzić, czy to, co chcę powiedzieć lub zrobić, jest z nimi zgodne Wskazówki: Początkowo zasady powinny być powtarzane na początku wszystkich zajęć, np. w formie wskazania na plakat czy poproszenia o podniesienie rąk przez uczestników, którzy je pamiętają i mogą przypomnieć innym. Przystosowanie się do nowych bądź sprecyzowanych oczekiwań czy warunków jest złożonym procesem, który wymaga czasu i konkretnych strategii behawioralnych. Zamiast prosić uczniów o podpisy pod gotowym kontraktem, lepiej wykorzystać okazję i zachęcić do wykazania się kreatywnością, innowacyjnością, umiejętnością przetwarzania wiedzy i rozwiązywania problemów. Czy krótka pięciominutowa aktywność może być elementem przekazywania odpowiedzialności uczniom za proces uczenia się? Jak najbardziej! W takich chwilach warto wzmacniać twórczość i myślenie poza schematami. Można np. zadać pytanie i pozostawić uczniom przestrzeń do przeprowadzenia burzy mózgów: „W jaki sposób można udokumentować, że zapoznaliśmy się ze wspólnie ustalonymi zasadami i zobowiązujemy się ich przestrzegać?”. Dla uczniów – szczególnie w grupach, do których dołączył ktoś nowy – może to być również doskonałe ćwiczenie pozwalające na wypracowanie wewnętrznych strategii współpracy i bazowania na zasobach klasowych. Dla nauczycieli z kolei tego rodzaju aktywności to bogactwo informacji płynących z obserwacji, na które nie zawsze jest czas. Przy zaproponowanym zadaniu problemowym możemy przeanalizować: • Czy nasi uczniowie skupiają się na strategiach krótko- czy długoterminowych? • Na ile podejmowane decyzje i wybory są trwałe, tymczasowe, impulsywne, wskazują na wysoki poziom zewnątrzsterowności (podatności na wpływ czynników zewnętrznych, takich jak opinia innych) uczniów? • Co możemy dostrzec w zakresie dynamiki i funkcjonowania grupy? • Kto w klasie wykazuje postawę lidera, ukierunkowane talenty, jaki jest potencjał grupy? 2. Część główna Czynności Instrukcje Uwagi Notatki osoby prowadzącej Tworzenie definicji (język polski / edukacja polonistyczna) Ustalanie wspólnych definicji pojęć wykorzystywanych w ramach poruszanego tematu. Uczniowie mogą wypisać/rozrysować na tablicy swoje skojarzenia z pojęciami i tematyką zajęć Każdą ważną rozmowę warto zaczynać od sprawdzenia, czy wszyscy uczestnicy „mówią o tym samym” Informacje zwrotne Uczniowie drukowanymi literami podpisują kartkę papieru w lewym dolnym rogu. Na samej górze zapisują pozytywny przymiotnik, który ich opisuje – ma się on odnosić do cechy dominującej w ich życiu szkolnym, np. „dociekliwy”. Następnie zaginają kartkę tak, aby następna osoba mogła zobaczyć tylko imię jej właściciela. Podajemy kartkę w prawą stronę. Patrząc na imię, zastanawiamy się, jaką charakterystyczną, pozytywną cechę posiada dana osoba. Opisy mogą ograniczać się do jednego słowa lub krótkiej notatki w ramach życzliwej i konstruktywnej informacji zwrotnej Uczniowie powinni mieć chwilę na spokojną analizę informacji zwrotnych Trening wdzięczności, opisywanie odczuć płynących z ciała (łączenie procesów poznawczych z resztą sfer rozwoju) Wszyscy zastanawiają się, jakie uczucia wywołały opisy. Zamykamy oczy i powracamy do tych, które wywołały największe pozytywne zaskoczenie. Staramy się opisać wrażenia płynące z ciała Warto przypominać uczniom, że nie wszystko, co robią, myślą czy mówią, musi zostać poddane ocenie zewnętrznej. Jeśli nie mają ochoty dzielić się swoimi przemyśleniami z innymi, nie muszą. Najważniejsze, aby zachęcać ich do tego, by wykonywali zadanie dla własnego rozwoju Czy zaufanie można zmierzyć? (edukacja matematyczna / matematyka) Wykorzystując metodę burzy mózgów, zastanawiamy się nad odpowiedzią na zadane pytanie wraz z argumentami oraz pomysłami na sposoby pomiarów. Uczniowie poznają/powtarzają zasady mierzenia (różne jednostki miary, narzędzia – najlepiej te codziennego użytku, np. centymetr krawiecki), pojęcie „wykres” oraz uczą się, jak go stworzyć. Klasy IV–VI: analiza wybranych danych GUS-u na temat zaufania społecznego. Klasy VII–VIII: zespoły trzy-, czteroosobowe opracowują własne narzędzie pomiaru zaufania w swojej klasie, np. poziom zaufania do mediów To dobra okazja do wprowadzenia/powtórzenia wiedzy z zakresu tworzenia wykresów, podstawowej analizy danych statystycznych, wyciągania wniosków, spisywania danych, przepisywania działań itd. Zadanie to może przyczynić się do uzyskania konkretnych danych, które pozwolą grupie dostrzec, czym warto się zająć w tym obszarze. W starszych klasach wykorzystujemy zadania z etapu wczesnoszkolnego na odpowiednio wyższym poziomie i w odniesieniu do większego zakresu wiedzy uczestników Dyskusja Nawiązując do wcześniejszego ćwiczenia, wyciągamy wnioski: co najlepiej zapamiętaliśmy z tej lekcji? Dlaczego? Czy wszyscy zapamiętaliśmy to samo i tak samo? Co ma na to wpływ? 3. Podsumowanie Czynności Instrukcje Uwagi Notatki osoby prowadzącej Podsumowanie treści i doświadczeń – procesu uczenia się Uczniowie samodzielnie i dla siebie (bez potrzeby przedstawiania kart osobie prowadzącej w razie braku chęci autora) uzupełniają karty pracy Karta pracy do wypełnienia przez wszystkich uczniów, niezależnie od ich wieku i poziomu, zgodnie z ich własnym sposobem uczenia się (rysunkowo, wizualnie poprzez symbole lub pisemnie) Podsumowanie ogólne – procesu nabywania kompetencji (postawy, wnioski) Usiądźcie w kręgu. Pamiętajcie o zasadach, jakie w nim obowiązują (nie oceniamy, nie przerywamy, wspieramy i angażujemy się zgodnie z możliwościami itd.). Czego dowiedzieliśmy się dzisiaj o sobie i o innych? Aby udoskonalić proces uczenia się, możemy skorzystać z narzędzia myślenia krytycznego – drabiny metapoznania (dla chętnych, w formie grupowej) Emocjonalne, wewnątrzsterowne przetwarzanie wiedzy – angażowanie uczniowskich hipokampów Prosimy uczniów, aby pojedynczo, jednym zdaniem odpowiedzieli na pytanie: „Co pozytywnego z dzisiejszego dnia chcę zostawić w pamięci?” To niesamowicie „szybka” i efektywna metoda przetwarzania wiedzy – analiza całego dnia / całych zajęć pod kątem znalezienia konkretnego wspomnienia 4. Zakończenie Czynności Instrukcje Uwagi Notatki osoby prowadzącej Podziękowanie – praktykowanie wdzięczności i modelowanie postaw Możemy podziękować np. za zaangażowanie i uważność, gdy były potrzebne, ciekawe pomysły, próby stosowania się do zasad Docenianie zaangażowania. 5 minut Pytania od uczniów Pomysły na pracę domową lub dodatkowe tematy do poruszenia podczas zajęć przedmiotowych 1. Tworzymy rzeźbę/instalację artystyczną pt. „Zaufanie”. 2. Zaufanie w świecie zwierząt – co o nim wiemy? Jak zwierzęta je okazują? Jak na nie zasłużyć? Czy można mieć zaufanie do dzikich zwierząt? Wzmacnianie proaktywności poprzez adekwatne, angażujące i interesujące dla danej grupy wiekowej zadania domowe