STAN PRAWNY NA 20 CZERWCA 2022 Planowane zmiany w zakresie sprawdzania trzeźwości pracowników Opracowała: Aneta Mościcka, prawnik z odbytą aplikacją sądową, dziennikarz od 2001 r. Autorka artykułów z zakresu prawa: pracy, BHP, cywilnego, gospodarczego, podatków, zamówień publicznych, nieruchomości. Współpracuje m.in. z Wydawnictwem C. H. Beck i Wydawnictwem Wiedza i Praktyka; zaktualizował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1119 ze zm.), • Projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Nr projektu UD211). Na stronie Rządowego Centrum Legislacji dostępny jest Projekt stawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Projekt dodaje do Kodeksu pracy przepisy związane z badaniem trzeźwości pracowników. Chodzi nie tylko o badanie na obecność alkoholu, ale również środków działających podobnie do alkoholu. Zgodnie z rządowym Projektem ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób albo ochrony mienia, pracodawca będzie mógł wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników. Oczywiście kontrola taka nie będzie mogła naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Obejmie badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie. Na czym będzie polegało badanie? Badanie będzie polegało na stwierdzeniu braku obecności alkoholu w organizmie pracownika albo obecności alkoholu wskazującej na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości, w rozumieniu odpowiednio art. 46 ust. 2 lub 3 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Za równoznaczne ze stwierdzeniem braku obecności alkoholu w organizmie pracownika będą uznane przypadki, w których zawartość alkoholu nie wynosi oraz nie prowadzi do stężenia właściwego dla stanu po użyciu alkoholu. Pracodawca będzie przechowywał dane dotyczące trzeźwości pracownika w jego aktach osobowych przez okres nieprzekraczający roku od dnia ich zebrania. Informacja o trzeźwości pracownika będzie mogła stanowić dowód w postępowaniu prowadzonym na podstawie prawa, a pracodawca wówczas będzie stroną tego postępowania lub osobą, która powzięła wiadomość o wytoczeniu powództwa albo wszczęciu postępowania. W takim wypadku okres przechowywania danych dotyczących trzeźwości pracownika ulegnie przedłużeniu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Po upływie wskazanych wyżej okresów informacja podlega zniszczeniu. Grupa lub grupy pracowników objęte kontrolą trzeźwości i sposób jej przeprowadzenia, w tym rodzaj wykorzystywanego urządzenia, czas i częstotliwość jej przeprowadzania, ustalane będą w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. Pracodawca będzie informował pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości w sposób przyjęty u danego pracodawcy, nie później niż dwa tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. Co w przypadku wykrycia obecności alkoholu w organizmie? W związku z zatrudnieniem pracownika pracodawca przed dopuszczeniem pracownika objętego kontrolą trzeźwości do pracy przekazuje mu w postaci papierowej lub elektronicznej informacje o wprowadzeniu kontroli trzeźwości. Pracodawca nie dopuści do wykonywania pracy pracownika, jeżeli kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika, wskazującą na stan po użyciu alkoholu lub stan nietrzeźwości – w rozumieniu art. 46 ust. 2 lub 3 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. – albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu, w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy. Informacja dotycząca podstawy niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy będzie przekazywana pracownikowi do wiadomości. Na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do wykonywania pracy badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadzi policja – przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego. Policja zleci przeprowadzenie badania krwi, jeżeli: • nie ma możliwości przeprowadzenia badania metodą nielaboratoryjną, • pracownik niedopuszczony do wykonywania pracy odmawia poddania się badaniu przeprowadzonemu metodą nielaboratoryjną, • pracownik niedopuszczony do wykonywania pracy, pomimo przeprowadzenia badania metodą nielaboratoryjną, żąda badania krwi, • stan pracownika niedopuszczonego do wykonywania pracy uniemożliwia przeprowadzenie badania metodą nielaboratoryjną, • wystąpił brak możliwości wskazania stężenia alkoholu spowodowany przekroczeniem zakresu pomiarowego wykorzystywanego urządzenia. W przypadku gdy wynik badania krwi nie wskaże na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości pracownika, okres niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy będzie okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za który pracownik zachowa prawo do wynagrodzenia. Z przebiegu badania krwi będzie sporządzany protokół obejmujący dane osobowe i antropometryczne pracownika, dane osobowe osoby przeprowadzającej badanie, czas przeprowadzenia badania, okoliczności mu towarzyszące oraz jego wynik. Protokół będzie mógł zawierać również inne informacje, niezbędne do oceny wiarygodności i poprawności wyniku badania. Organ przeprowadzający badanie przekaże pracodawcy i pracownikowi niedopuszczonemu do wykonywania pracy informację w formie pisemnej, obejmującą imię i nazwisko osoby badanej oraz jej numer PESEL, a w przypadku jego braku – rodzaj i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość, datę, godzinę oraz minutę przeprowadzonego badania, a także jego wynik. W przypadku przeprowadzenia kilku pomiarów, organ przeprowadzający badanie przekaże informację o czasie przeprowadzenia i wyniku każdego z nich. Ważne! Pracodawca będzie mógł wprowadzić kontrolę pracowników na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach, jeżeli będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób albo ochrony mienia. Co w przypadku wykrycia obecności w organizmie środka o podobnym do alkoholu działaniu? Pracodawca nie dopuści do wykonywania pracy pracownika, jeżeli kontrola wykaże obecność środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu takiego środka lub zażywał taki środek w czasie pracy. Policja zleci przeprowadzenie badania krwi lub moczu, jeżeli: • nie ma możliwości przeprowadzenia badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego, • pracownik niedopuszczony do wykonywania pracy odmawia poddania się badaniu przeprowadzonemu metodą niewymagającą badania laboratoryjnego, • pracownik niedopuszczony do wykonywania pracy, pomimo przeprowadzenia badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego, żąda badania krwi lub moczu, • stan pracownika niedopuszczonego do wykonywania pracy uniemożliwia przeprowadzenie badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego. Ważne! Z przebiegu badania krwi, moczu i badania przeprowadzonego metodą niewymagającą badania laboratoryjnego zostanie sporządzony protokół obejmujący dane osobowe pracownika, osoby przeprowadzającej badanie, czas i okoliczności towarzyszące przeprowadzeniu badania oraz jego wynik. Protokół będzie mógł zawierać również inne informacje, niezbędne do oceny wiarygodności i poprawności wyniku badania. Nowe rozporządzenie Należy tu również zwrócić uwagę, że opisywana nowelizacja wprowadza do Kodeksu pracy nową regulację art. 22[1g], który to przepis stanowi upoważnienie dla ministra właściwego do spraw zdrowia do wydania rozporządzenia określającego: • warunki i metody przeprowadzania przez pracodawcę oraz przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego badań na obecność alkoholu w organizmie pracownika oraz badań na obecność środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, • sposób dokumentowania badań przeprowadzanych przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego, • wykaz środków działających podobnie do alkoholu.